برخلاف تصور بسیاری، پیشینه جراحی و انجام عمل‌هایی مانند جراحی مغز به سه هزار سال قبل برمی‌گردد. انسان باستان در عین فقدان دانش و تجهیزات پزشکی امروزی، به راهکارهای پزشکی پیچیده‌ای برای درمان بیماری‌ها رسیده بود.
زیر تیغ رفتن حتی در اوایل قرن بیستم هم عادی نبود. با وجود این، دانشمندان آمریکایی به شواهدی دست یافته‌اند که نشان می‌دهد بشر سه هزار سال پیش عمل جراحی مغز انجام داده است.
به گزارش نشریه نیویورک‌پست، مطالعه‌ای که این یافته شگفت‌انگیز را به تفصیل توضیح می‌دهد، هفته اخیر در نشریه «پلاس وان» منتشر شده است.
دکتر ریچل کالیشر، دانشجوی دکترای موسسه باستان‌شناسی و دنیای باستان جوکوفسکی دانشگاه براون، گفت: «باید بیماری شخص خیلی جدی می‌بود که مجبور می‌شدند جمجمه‌اش را را سوراخ کنند.»
طبق این مطالعه، دانشمندان بقایای دو برادر را بررسی کردند که در حدود قرن ۱۵ پیش از میلاد در شهر مگیدو زندگی می‌کردند که اینک بخشی از شمال اسرائیل است. گویا یکی از این برادرها پیش از مرگ تحت عمل جراحی جمجمه به نام ترفیناسیون زاویه‌دار قرار گرفت که قدیمی‌ترین جراحی شناخته‌شده با قدمت سه هزار و ۵۰۰ سال در چین است. در این جراحی، پوست سر را می‌شکافتند و با استفاده از ابزاری نوک‌تیز، چهار شکاف متقاطع روی قسمت پیشانی جمجمه ایجاد می‌کردند.
عکس‌های این جمجمه نشان می‌دهد که سوراخی به شکل مربع به اندازه سه سانتی‌متر شبیه پنجره آفتابگیر [روی سقف خودروها] روی آن ایجاد شده است. قطعه‌های مفقودشده استخوان را نیز در کنار سفال‌های قبرسی، غذا و سایر داشته‌های ارزشمند پیدا کردند.
هرچند این جراحی ترسناک هزاران سال انجام می‌شد، این نخستین نمونه در نوع خود در این منطقه به شمار می‌رود که در قیاس با منطاق دیگر، این نوع سوراخ کردن جمجمه در آن نادر بود.
به گفته دکتر کالیشر، «این جراحی در خاور نزدیک نادر است – در کل این منطقه تنها حدود ۱۲ نمونه ترفیناسیون یافت شده است».
در واقع، با توجه به اینکه بیشتر شهروندان مگیدو در آن زمان به چنین درمان تخصصی دسترسی نداشتند، دانشمندان به این نتیجه رسیدند که احتمال دارد این دو برادر از خانواده سلطنتی باشند. ناگفته نماند که بقایای آن‌ها را نزدیک قصری متعلق به عصر برنز پیدا کردند.
نویسنده این مطالعه در توضیحاتش می‌نویسد: «بدیهی است که این دو برادر به بیماری‌ای با شرایط بسیار وخیم مبتلا بودند که تحملش در آن دوران، بدون ثروت و موقعیت ویژه دشوار بود. اشراف دوران باستان احتمالا از بیماری‌های سخت جان به در می‌بردند، چون به درمان دسترسی داشتند.»
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
نیویورک‌پست می‌نویسد، دلیل اینکه این برادر تحت جراحی ترفیناسیون قرار گرفت مشخص نیست، چون در آن دوران این عمل را برای کاهش فشار جمجمه یا کاهش علائم صرع و سینوزیت انجام می‌دادند. به گمان کالیشر، احتمال می‌رود که بیماری او به قدری جدی بوده که در عصر برنز دنبال یک جراح مغز رفته‌اند.
کالبدشکافی تاخیری نشان داد که این دو برادر دچار چندین انحراف اسکلتی بودند. در این مطالعه آمده است که که برادر بزرگ‌تر، یک شکاف جمجمه بیشتر و یک دندان آسیاب بزرگ اضافی در دهانش داشت که نشان می‌دهد احتمالا به سندروم مادرزادی مانند «دیسپلازی کلیدوکرانیال» (اشکال در استخوان‌سازی) مبتلا بوده است. همچنین، استخوان‌های هر دو برادر نشان می‌دهد که در کودکی به کم‌خونی و فقر آهن مزمن دچار بوده‌اند که احتمالا روی رشدشان تاثیر گذاشته است.
فرض دانشمندان این است که این دو برادر به بیماری‌های عفونی همچون سل یا جزام مبتلا بوده‌اند. در هر حال، جراحی نیز موفقیت‌آمیز نبود، چنانکه مدت کوتاهی پس از آن جان خود را از دست دادند.
نیویورک‌پست به نقل از کالیشر می‌نویسد که او و همکارانش امیدوارند با بررسی تک‌تک نمونه‌های ترفیناسیون در دوران باستان و مقایسه و مقابله شرایط بیماران جراحی‌شده، دریچه‌های تازه‌ای برای شناخت بهتر این روش در آن دوران گشوده شود.
مثلا این روش نشان می‌دهد که برخلاف آنچه پیش‌تر گمان می‌شد، درمان و مراقبت‌های پزشکی باستان چندان هم بدوی نبوده است. به گفته دکتر کالیشر، مدارا با بیماری و مراقبت و درمان در دوران باستان، بسیار فراتر چیزی بود که مردم تصور می‌کنند.
این نخستین یافته‌ای نیست که به لحاظ تاریخی پیشرفته به نظر می‌رسد. پیش‌تر در ماه جاری میلادی، دانشمندان یک توالت دو هزار و ۴۰۰ ساله سنگی مجهز به سیفون در چین پیدا کردند که احتمالا نخستین نمونه بوده و چنین برمی‌آید که به عصر حجر متعلق باشد.
