با مرور جدید مطالعات، شواهد موجود از آثار هنری باستانی و همین‌طور ژنتیک نشان داد که زعفران، گران‌بهاترین ادویه جهان به یونان عصر برنز یعنی در حدود ۱۷۰۰ سال قبل از میلاد یا پیش از آن برمی‌گردد.
این پژوهش که ماه گذشته در نشریه فرانتیرز این پلنت ساینس منتشر شد، هم هنر باستان و هم مطالعات ژنتیکی اخیر را برای ردیابی منشا تکاملی زعفران کورکوس ساتیووس ارزیابی کرد.
لودویگ مان، نویسنده ارشد این پژوهش در دانشگاه فنی درسدن آلمان با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد: «هم آثار هنری باستانی و هم علم ژنتیک منشا پرورش زعفران را یونان عصر برنز، تقریبا سال ۱۷۰۰ پیش از میلاد یا قبل از آن نشان می‌دهند.»
پژوهشگران گفتند بررسی ژنتیکی این گونه‌ها دشوار است چون - به جای دو کروموزوم معمول - دارای سه نسخه از هر کروموزوم و یک ژنوم بزرگ حاوی درصد بالایی از دی‌ان‌ای تکراری با توالی سخت است.
و چون بقایای کروکوس (گل زعفران) باستانی از دوره‌های تاریخی و پیشا تاریخ حفظ نشده‌اند، دانشمندان به ارزیابی آثار هنری باستانی روی آوردند که گیاهانی شبیه زعفران در آن به تصویر کشیده شده‌اند، به این امید که مناطق خاصی را روی کره زمین بیابند که این گیاه به صورت وحشی آنجا روییده باشد.
آن‌ها گفتند دسته کروکوس در حدود ۲۵۰ گونه دارد که از جنوب و مرکز اروپا و شمال آفریقا تا غرب چین را در برمی‌گیرد.
به گفته محققان برخلاف زعفران پرورشی که تنها با کمک انسان می‌توان آن را به صورت غیرجنسی تکثیر کرد، گونه‌های کروکوس در طبیعت تولید مثل جنسی دارند.
اولین استفاده شناخته شده از کروکوس‌های وحشی به جای رنگ‌دانه در نقاشی‌های درون غار تقریبا به ۵۰ هزار سال پیش در عراق امروزی برمی‌گردد. به گفته دانشمندان، متون باستانی سومر، آشور و بابل نیز استفاده از کروکوس وحشی در پزشکی و رنگرزی را توصیف کرده است.
این گیاه هم‌اکنون در سراسر جهان رشد می‌کند و در آشپزی، عطرسازی و رنگرزی کاربرد دارد.
آن‌ها افزودند که آثار هنری به‌جامانده از تمدن مینوسی یونان باستان احتمالا قدیمی‌ترین آثاری‌اند که زعفران پرورشی را به تصویر کشیده‌اند.
آن‌ها با ذکر مثالی گفتند که تکه‌های انبوه گل‌های کروکوس در نقاشی دیواری «زعفران چین‌ها» جزیره سانتورینی (تقریبا ۱۶۰۰ سال پیش از میلاد) حکایت از کشت این گیاه دارد.
آن‌ها به این نکته اشاره کردند که نقاشی دیواری دیگری در همان جزیره به نام «دعا کنندگان» (آدورانت‌ها)، گل‌هایی با کلاله‌های بلند و قرمز تیره را نشان می‌دهد که گلبرگ‌های بنفش تیره بالای آن قرار دارد که نوعی زعفران پرورشی است.
آن‌ها پی بردند که گل‌هایی با این ویژگی‌ها روی سرامیک‌ها و پارچه‌های یونان عصر برنز نیز به تصویر کشیده شده است.
نتایج این بررسی با یافته‌های مطالعات ژنتیک سال ۲۰۱۹ مطابقت دارد که نشان داد سی.کارترایتیانوس که فقط در سرزمین اصلی یونان و کرت وجود دارد، نزدیک‌ترین خویشاوند وحشی زعفران است.
دانشمندان می‌گویند کروکوس، زعفران مدرن با سه ژنوم خود به‌طور خودرو در طبیعت می‌روید، یا منحصرا از سی.کارترایتیانوس یا از پیوندهای آن و گونه‌های دیگر کروکوس به وجود می‌آید.
تونی هیتکام، مدیر گروه ژنومیک گیاهی دانشگاه فنی درسدن گفت: «امروزه در سراسر جهان تمام کروکوس‌های زعفران درواقع شبیه‌سازی‌هایی هستند که قدمت آن به ظهور زعفران در یونان باستان برمی‌گردد.»
دکتر هیتکام گفت: «باوجود آنکه زعفران ژنوم یکسانی دارد، بسته به منطقه ممکن است خواص متفاوتی داشته باشد» و افزود فعلا محققان دارند علل ملکولی این تنوع منطقه‌ای را بررسی می‌کنند. »
© The Independent
