رقابت بر سر توسعه نسل‌ جدید سامانه‌های هوش مصنوعی تنها مختص به کمپانی‌های فناوری مانند گوگل و مایکروسافت نیست، بلکه کشورهایی که در تلاش‌اند فناوری‌های هوش مصنوعی خود را توسعه دهند نیز درگیر کرده است.

دیوید اینگرام در گزارشی که در ان‌بی‌سی نیوز منتشر شده از جنبه‌‌های هراس‌آور این رقابت تسلیحاتی دوران جدید پرده برداشته است.

او با اشاره به خبر بخش تحقیقات وزارت دفاع مبنی بر پرواز خودکار یک جت جنگنده اف-۱۶ در ماه گذشته که رسانه‌ها کمتر به آن توجه کردند، می‌نویسد که پرواز خودکار این جت جنگنده بر فراز آسمان کالیفرنیای جنوبی از رقابت جدیدی میان دولت‌ها بر سر توسعه پروژه هوش مصنوعی حکایت ‌دارد.

رقابت بین‌المللی بر سر فناوری هوش مصنوعی در شرایطی صورت می‌گیرد که تنش‌ها میان ایالات متحده و چین شدت گرفته و هراس کارشناسان را برانگیخته است.

ایلین دوناهو، سفیر سابق ایالات متحده در شورای حقوق بشر سازمان ملل و مدیر اجرایی کنونی مرکز سیاست‌های دیجیتال جهانی در دانشگاه استنفورد، می‌گوید اگر که طرف دموکراتیک این رقابت، رهبری توسعه این فناوری را به دست نگیرد، طرف دیکتاتوری و خودکامه چنین خواهد کرد و این برای تمامیت دموکراسی و حقوق بشر، خطرناک خواهد بود.

هوش مصنوعی روز‌به‌روز بیشتر با استراتژی ژئوپلیتیک ایالات متحده در‌هم تنیده می‌شود و نگرانی از اینکه کشورهای جهان از آن برای سلطه و برتری‌جویی خود استفاده کنند در میان مقام‌های کنونی و سابق ایالات متحده شدت گرفته است.

به گفته مقام‌های فعلی و سابق دولت ایالات متحده و تحلیل‌گران خارجی، آنچه در خطر است مجموعه‌ای از ابزارهایی است که کشورها امیدوارند بتوانند در رقابت بر سر دستیابی به برتری جهانی از آن‌ها استفاده کنند.

به نوشته ان‌بی‌سی نیوز، این موضوع صرفا به تسلیحات نظامی از‌جمله جنگنده‌های خودکار اف-۱۶ محدود نیست، بلکه فناوری‌های پشت چت‌جی‌پی‌تی ممکن است در مقیاس بزرگ از‌جمله در حملات سایبری جدید یا زیست‌شناسی مصنوعی که می‌توانند در رشد اقتصادی یک کشور نقش مهمی ایفا کنند، به‌عنوان ابزارهای پروپاگاندا استفاده شوند.

جیسون متنی، مدیرعامل شرکت رند -سازمانی غیرانتفاعی که به دولت ایالات متحده کمک تحقیقاتی ارائه می‌دهد- می‌گوید این رقابت در بین مجریان صنعت و فناوری و بخش‌هایی از سیاست‌گذاران از مدت‌ها پیش تا‌کنون ادامه دارد.

متنی می‌افزاید اما اکنون تفاوتش این است که مردم امروزه درباره این موضوع بحث می‌کنند. اکنون میلیون‌ها نفر از مردم عادی با یک مدل زبانی بزرگ، به‌ویژه چت‌جی‌پی‌تی و موتورجست‌وجوی مایکروسافت بینگ، سروکار دارند.

در ظاهر ممکن است به نظر برسد که چت‌بات‌های هوش مصنوعی با سلاح‌های خودکار ارتباطی ندارند، اما واقعیت این است که هر دوی این‌ها بر مبنای ایده‌های مشابه ساخته شده‌اند.

فناوری هوش مصنوعی از مجموعه‌ای از پیشرفت‌های جداگانه که به شکل موازی انجام می‌شود تشکیل شده است، از‌جمله ریزتراشه‌های مخصوص و ساختار محاسباتی جدیدی به نام «ترانسفورماتور» که مهندسان گوگل آن را توسعه داد‌ه‌اند و حرف «تی» در «چت‌جی‌پی‌تی» از آن می‌آید.

در چنین شرایطی ازیک سو شاهد آنیم که دولت چین از شرکت‌های چینی خواسته است که دسترسی به خدمات چت‌جی‌پی‌تی را ارائه ندهند و از دیگر سو، دولت جو بایدن نظارت‌های شدید‌تری را بر صادرات مرتبط با فناوری هوش مصنوعی به چین وضع کرده است.

روزنامه ساوت چاینا مورنینگ پست مستقر در هنگ‌کنگ در گزارشی که بعدا از دسترس خارج شد، با اشاره به نقطه‌نظرات نخبگان دانشگاهی پکن می‌نویسد که از منظر چینی‌ها چنین رقابتی نتیجه شکاف است و به هر دو کشور آسیب می‌رساند.

اما شی جین پینگ، رئیس جمهوری چین، در واکنش به اعمال کنترل ایالات متحده بر صادرات فناوری‌های هوش مصنوعی به چین بر هدف اتکای این کشور بر فناوری‌های خود تاکید کرد.

سرآمد بودن در هوش مصنوعی لزوما به معنای این نیست که یک کشور برنده نهایی این ماجرا خواهد بود. چین بیش از هر کشوری از فناوری‌های تشخیص چهره برای کنترل جامعه استفاده می‌کند، اما سانسور حاکم بر این کشور، به عقب‌ماندگی آن در زمینه‌هایی همچون مدل‌های زبانی بزرگ نظیر چت‌جی‌پی‌تی منجر خواهد شد.

جیسون متنی، مدیرعامل شرکت رند، می‌گوید برای حفظ برتری ایالات متحده باید به چند مولفه اساسی نگاه کرد: توان محاسباتی با ریزتراشه‌ها، مقادیر زیاد داده، الگوریتم‌های پیشرفته و مهندسان با استعداد.

به گفته او، هر یک از این‌ها به‌نوعی یک منبع استراتژیک است. تعداد افرادی که تخصص لازم برای ساخت این مدل‌های بزرگ هوش مصنوعی را داشته باشند، نامحدود نیست.

آنچه این رقابت را پیچیده‌تر می‌کند این واقعیت است که بزرگ‌ترین منبع تراشه‌های پیشرفته در تایوان قرار دارد، جزیره‌ای که چین ادعای مالکیت آن را دارد.

متنی گفت: «این یک ویژگی دردسرساز جغرافیایی است که یکی از مهم‌ترین بخش‌های زنجیره تامین هوش مصنوعی نیز در یکی از پیچیده‌ترین مکان‌ها از‌نظر ژئوپلیتیکی یعنی در ۱۰۰ مایلی سرزمین اصلی چین قرار دارد.»

هم ایالات متحده و هم چین منابع گسترده‌ای را برای توسعه هوش مصنوعی اختصاص داده‌اند. وزارت دفاع ایالات متحده طی پنج سال، ۱.۵ میلیارد دلار بر روی هوش مصنوعی هزینه می‌کند و کنگره  سال گذشته ۲۰۰ میلیون دلار دیگر نیز به این مبلغ اضافه کرد. سازمان پروژه‌های تحقیقاتی پیشرفته دفاعی یا «دارپا» که جت جنگنده اف-۱۶ را آزمایش کرد، اعلام کرده که میلیاردها دلار صرف تحقیقات کرده است. مشخصا هزینه‌های چین بر روی هوش مصنوعی کمتر از ایالات متحده است، اما برآورد می‌شود به میلیاردها دلار برسد.

بر اساس گزارش دانشگاه استنفورد در سال ۲۰۲۲، ایالات متحده و چین در رده‌بندی سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در هوش مصنوعی، در جایگاه‌های اول و دوم قرار گرفته‌اند که در آن میزان سرمایه‌گذاری در آمریکا سه برابر چین بوده است.

کریستوفر کیرش‌هوف، مدیر سابق برنامه‌ریزی استراتژیک شورای امنیت ملی که به دفتر سیلیکون‌ولی پنتاگون کمک کرده است، در ایمیلی می‌گوید بحث بر سر این نیست که چه هوش مصنوعی اختراع می‌شود. مهم این است که چه کسی قبل از همه آن را به کار می‌گیرد.

جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی دولت بایدن، بر این نکته تاکید کرده است که قابلیت‌های هوش مصنوعی از دید کاخ سفید بسیار مهم است. سالیوان در سخنرانی سال گذشته خود در آنچه آن را تغییری استراتژیک می‌نامید، اظهار داشت که دیگر برای ایالات متحده کافی نیست که در زمینه هوش مصنوعی از سایر کشورها جلوتر باشد، بلکه این کشور «باید تا حد ممکن پیشتاز و سرآمد باشد.»

بر اساس گزارش ‌ان‌بی‌سی نیوز، تحلیل‌گران بر این باورند که این رقابت اغلب مولفه‌‌ها و عناصر یک رقابت تسلیحاتی جدید با تمامی سناریوهای وحشتناک را دارد.

در عین حال، درخواست برای تنش‌زدایی -‌و حتی امضای یک معاهده – مدام بیشتر می‌شود. در این میان برخی از تحلیل‌گران آن را با شروع دوباره جنگ‌ سرد مقایسه می‌کنند.

ماه گذشته، دولت‌های هلند و کره جنوبی میزبان اجلاس مشترکی بودند که به گفته آن‌ها نخستین نشست جهانی در‌خصوص کاربرد «مسئولانه» هوش مصنوعی در جنگ بود و در خلال آن، بیش از ۵۰ کشور شرکت‌کننده از‌جمله ایالات متحده و چین، بیانیه‌ای غیرالزام‌آور درباره «ضرورت استفاده مسئولانه از هوش مصنوعی در خط‌مشی سیاسی» را امضا کردند.

در این همایش، دولت بایدن مجموعه‌ای از نظریات برای کنترل و مهار سلاح‌های هوش مصنوعی را مطرح کرد. پیشنهادهایی مانند اینکه بتوان سلاح‌های مرگبار را در صورتی که رفتار ناخواسته‌ای از خود نشان دهند غیرفعال کرد.

یک هفته پس از آن، کاستاریکا نیز میزبان اجلاسی با موضوعی مشابه بود که نشان می‌داد اهمیت این موضوع و نگرانی‌های حاصل از آن چگونه در جهان گسترده شده است.

این موضوع به قدری با مسائل بین‌المللی در‌هم آمیخته است که هنری کسینجر، وزیرخارجه ۹۹ ساله سابق ایالات متحده، سال گذشته در جریان یک همایش، ایالات متحده و چین را به گفت‌وگو بر سر کنترل سلاح‌های هوش مصنوعی فراخواند و بیان کرد که بدون انجام چنین گفت‌وگوهایی، رقابتی که صورت می‌گیرد دیوانه‌وار خواهد بود.

به نظر می رسد علاوه بر ایالات متحده و چین، کشورهای دیگر بر این باورند در صورتی که  در عرصه رقابت هوش مصنوعی وارد نشوند، امنیت‌شان به خطر می‌افتد.

ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، در سال ۲۰۱۷ خطاب به جمعی از دانشجویان گفته بود هر کسی که در این زمینه پیشتاز شود، حاکم جهان خواهد بود.

در یک گزارش مجله وایرد آمده بود که در جریان جنگ اوکراین، هم اوکراینی‌ها و هم روس‌ها به‌دنبال فناوری هواپیماهای بدون سرنشین اتوماتیک‌اند.

جو وانگ، مقام سابق وزارت خارجه و شورای امنیت ملی ایالات متحده، گفت که ما تازه در آغاز یک آغاز به سر‌ می‌بریم. آغاز به معنای شروع یک عصر جدید، نه فقط در رقابت استراتژیک، بلکه در اینکه یک فناوری جدید چگونه عرصه را به کلی زیر‌و‌رو می‌کند.