در پی مسمومیت‌های زنجیره‌ای و مشکوکی که هزاران دختر دانش‌آموز در سراسر ایران به آن دچار شده‌اند، نشریه نیچر با سم‌شناسان، کارشناسان سلاح‌های شیمیایی، و متخصصان بیماری‌های همه‌گیر گفت‌و‌گو کرده است، بلکه توضیحی برای این پدیده مرموز بیابد.
چه نوع مواد سمی ممکن است دخیل باشند؟
ایران تاکنون غیر از شمار بیماران، اطلاعات دیگری منتشر نکرده و پزشکانی که بیماران را درمان کرده‌اند در این زمینه اظهارنظر رسمی نکرده‌اند.
الیستر هی، سم‌شناس و پژوهشگر سلاح‌های شیمیایی از دانشگاه لیدز بریتانیا، می‌گوید جواب آزمایش خون نوجوانان بستری در بیمارستان را دیده است. اما تشخیص سم به این شیوه همیشه ممکن نیست زیرا آزمایش خون انواع سم را بررسی نمی‌کند.
کیث وارد، شیمیدان از دانشگاه جورج میسون در آمریکا که در موارد استفاده از سلاح‌های شیمیایی و بیولوژیک به سازمان‌های حقوق بشری مشاوره داده است، می‌گوید اگر ماده‌ای شیمیایی دخیل باشد، گزینه احتمالی می‌تواند کلرامین باشد. کلرامین از ترکیب ماده‌ای پاک‌کننده مانند سفیدکننده با ماده‌ای حاوی آمونیاک به دست می‌آید. به گفته وارد، این ماده برخی از بوها و علائم گزارش‌شده را ایجاد می‌کند.
چه توضیح‌های احتمالی دیگری وجود دارد؟
برخی افراد احتمال هیستری جمعی را مطرح کرده‌اند، اما پژوهشگران معتقدند هنوز برای جست‌و‌جوی عوامل روانی خیلی زود است . علی عرب، متخصص آمار و بیماری‌های همه‌گیر از دانشگاه جورج تاون آمریکا، می‌گوید با توجه به تعداد فراوان ویدیوها و علائم جسمی مشهود، «در این مورد خاص بحث پدیده روانی نامعقول و مضحک است».
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
ارکیده بهروزان، متخصص انسان‌شناسی پزشکی از دانشکده سواس بریتانیا، با عرب موافق است و می‌گوید: «طرح فرضیه هیستری جمعی قبل از بررسی و رد تمام عوامل فیزیکی خطرناک و گمراه‌کننده است.»
چگونه می‌شود در این مورد تحقیق کرد؟
پژوهشگران، گروه‌های حقوق بشری و برخی دولت‌ها می‌گویند تحقیق مستقل در این زمینه لازم است و دولت باید امکان دسترسی به داده‌های سلامت را فراهم کند.
این تحقیق را می‌شود از طریق سازمان منع جنگ‌افزارهای شیمیایی (OPCW) انجام داد که در شهر لاهه هلند مستقر است. یکی از نمایندگان این سازمان به نشریه نیچر گفت یکی از کشورهای عضو باید درخواست تحقیق بدهد، که تاکنون این اتفاق نیفتاده است. اما او در ادامه افزود این نهاد تحولات ایران را به‌دقت رصد می‌کند.
تحقیق جامع گفت‌و‌گو با قربانیان، آزمایش‌های سم‌شناسی، تحلیل سوابق پزشکی، بررسی همه‌گیرشناسی و نمونه‌گیری محیطی را شامل می‌شود.
به گفته الیستر هی، ایران نیروی متخصص آموزش‌دیده و تجهیزات کافی برای بررسی‌های سم‌شناسی را دارد. این ظرفیت در دوران جنگ ایران و عراق ایجاد شد که عراق از سلاح‌های شیمیایی استفاده کرد.
اگر علت سم باشد، چه کسی مسئول است؟
وزارت کشور جمهوری اسلامی اعلام کرد بیش از ۱۰۰ نفر را بازداشت کرده و از مواد بودار و بی‌‌خطر استفاده شده و انگیزه اصلی «شیطنت و ماجراجویی» و دشمنی با دولت بوده است.
سه پژوهشگر به نشریه نیچر گفتند با وجود این، دخالت دولت در این اتفاق، با هدف جلوگیری از اعتراض‌های دانش‌آموزان، را نمی‌توان نفی کرد، گویی این مسمومیت‌ها شیوه‌ای برای تنبیه کسانی است که در اعتراض‌های سراسری شرکت کرده بودند.
انسیه عرفانی، فیزیکدان و استاد سابق دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان، می‌گوید اگر این موارد مسمومیت باشد، «بدون تایید دولت ممکن نیست اتفاق بیفتد». عرفانی در اعتراض به سرکوب خشن زنان و دختران استعفا کرده است.
علی انصاری، مورخ از دانشگاه سنت اندروز بریتانیا، می‌گوید در عین حال، برخی افراد وابسته به جمهوری اسلامی هستند که معتقدند دختران نباید تحصیل کنند، و این احتمال وجود دارد وارد عمل شده باشند.
