پلیس مذهبی طالبان که در چارچوب وزارت امر به معروف و نهی از منکر این گروه به نام «محتسب» شناخته می‌شوند، در بازداشت، تفتیش، جریمه نقدی و توقیف اموال مردم اختیارات ویژه‌ای دارد.
در تازه‌ترین گزارش هیئت معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) که در مورد پیامد تصویب و اجرایی شدن قانون «امر به معروف و نهی از منکر» تهیه و منتشر شد، آمده که وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان به‌عنوان بازوی اعمال فشار و کنترل اجتماعی، ساختاری نظام‌مند و سراسری یافته که زندگی میلیون‌ها افغان، به‌ویژه زنان، اقلیت‌ها و اقشار آسیب‌پذیر را به‌شدت مختل کرده است.
در این گزارش آمده است تا پایان سال ۲۰۲۴، بیش از سه هزار و ۳۰۰ تن به‌عنوان محتسب، یا همان پلیس مذهبی، در ۲۸ استان افغانستان استخدام شده‌اند. محتسبان ماموریت دارند فرمان‌های مذهبی طالبان را از طریق بازرسی، بازداشت، ارعاب و جریمه جاری کنند. این نیروها بدون نظارت قضایی یا شکایات رسمی، می‌توانند افراد را تا سه روز بازداشت و اموال آنان را تخریب یا ضبط کنند و در صورت «اصلاح» نشدن، پرونده را به نهادهای قضایی طالبان ارجاع دهند.
بر اساس گزارش یوناما، بیش از نیمی از بازداشت‌ها در شش ماه نخست اجرای قانون، به دلیل ظاهر مردان بوده است؛ مانند «ریش کوتاه» یا «موی سر غیراسلامی».
قانون امر به معروف و نهی از منکر طالبان را ملا هبت‌الله آخندزاده، رهبر طالبان، در مرداد ۱۴۰۳ امضا و ابلاغ کرد. در این قانون، به پلیس مذهبی طالبان اختیارات ویژه داده شده است تا فرمان‌های صادرشده را در سراسر افغانستان اجرا کنند.
به زنان بدون محرم خدمات درمانی ارائه نمی‌شود
قانون امر به معروف و نهی از منکر طالبان محدودیت‌هایی بی‌سابقه برای زنان ایجاد کرده است. بر اساس این قانون، زنان بدون همراهی محرم حق سفر ندارند و رانندگان وسایل حمل‌ونقل عمومی هم اجازه ندارند آنان را سوار کنند. حتی برای رفتن به بیمارستان یا محل کار هم باید یک مرد محرم زن را همراهی کند.
در گزارش یوناما آمده که یک محتسب در قندهار به‌صراحت اعلام کرده که «صدای زن عورت است و زنان در اماکن عمومی باید خاموش باشند». در قانون امر به معروف و نهی از منکر نیز آمده که «صدا و صورت زنان عورت است» و باید پوشیده و پنهان باشد.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
بر اساس گزارش یوناما، محتسبان در برخی استان‌ها زنانی را که بدون محرم به مراکز درمانی رفته‌اند، بازداشت کرده‌اند. در مواردی، بیمارستان‌ها دستور یافته‌اند که بیماران زن بدون محرم را درمان نکنند. پلیس مذهبی طالبان پیش از این، ده‌ها زن را به اتهام اینکه حجاب موردنظر طالبان را رعایت نکرده یا لباس‌های رنگی و کوتاه پوشیده بودند، بازداشت و زندانی شده‌اند.
«اخلاق» با چماق
بر اساس این گزارش، پلیس مذهبی طالبان در جریان عملیات‌های روزانه خود، بازارها، نهادهای دولتی، مراکز آموزشی، بیمارستان‌ها و حتی گوشی‌های مردم را بررسی می‌کنند تا مطمئن شوند موسیقی، تصاویر حیوانات، تصاویر زنان یا محتوای «غیراسلامی» نداشته باشند.
طالبان با صدور فرمان‌هایی سختگیرانه، پخش موسیقی، برگزاری مراسم عروسی همراه با عکاسی یا آوازخوانی، فروش اسباب‌بازی با تصویر حیوانات و حتی اقلام مرتبط با نوروز و شب یلدا را ممنوع کرده‌اند. بر اساس ماده ۱۳ قانون جدید، «نگاه کردن زن و مرد نامحرم به همدیگر» ممنوع است؛ آنچه در عمل به تفکیک جنسیتی شدید در ادارات، مدارس، پارک‌ها و حتی بازارها انجامیده است.
در همین حال، قانون امر به معروف، رسانه‌ها را نیز تحت فشار شدید قرار داده است. طالبان به رسانه‌ها دستور داده‌اند از پخش صدای زنان، تصاویر موجودات زنده، موسیقی، و «مطالب بیگانه‌پسند» خودداری کنند. بر اساس اسناد یوناما، در استان‌های چون ارزگان، بادغیس و هلمند برخی تلویزیون‌ها در نتیجه این فشارها کاملا تعطیل شده‌اند.
مرکز خبرنگاران افغانستان نیز روز پنجشنبه گزارش داد که ممنوعیت پخش تصاویر موجودات زنده به‌تازگی در استان‌های پروان، جوزجان و زابل نیز ابلاغ شد و رسانه‌ها باید این دستور را اجرا کنند.
فروپاشی اجتماعی؛ تنها دستاورد پلیس مذهبی طالبان
قانون امر به معروف و نهی از منکر طالبان در حالی نظارت بر جامعه را تشدید کرده و محدودیت‌ها را گسترش داده که از زمان بازگشت طالبان به قدرت، تحصیل دختران بیشتر از کلاس ششم ممنوع است. تحصیل در دانشگاه و اشتغال هم برای دختران و زنان ممنوع شده است. یوناما به نقل از بانک جهانی هشدار داده که ادامه این روند، ممکن است سالانه تا ۱.۴ میلیارد دلار به اقتصاد افغانستان زیان وارد کند.
بر اساس نظرسنجی برنامه توسعه سازمان ملل متحد (UNDP)، حدود ۵۰ درصد کسب‌وکارهای کوچک متعلق به زنان به دلیل محدودیت‌های وضع‌شده تعطیل شده یا در حال ورشکستگی‌اند. یوناما می‌افزاید که به دلیل ادامه محرومیت زنان از تحصیل و اشتغال، بسیاری از زنان کارآفرین افغانستان را ترک کرده و به کشورهای مختلف جهان پناه برده‌اند.
یوناما می‌افزاید که قانون امر به معروف فضای اجتماعی افغانستان را به‌شدت تغییر داده و به افزایش فشارهای خانوادگی، خشونت خانگی و برخوردهای خودسرانه در سطح شهرها منجر شده است.
بر اساس یک نظرسنجی در سال ۲۰۲۴، حدود ۴۴ درصد زنان گفتند که مردان خانواده و ۲۶ درصد علمای دینی آنان را به رعایت این قانون مجبور می‌کنند. این قانون نه‌تنها به ماموران رسمی طالبان برای نظارت بر زندگی مردم اختیارات ویژه داده، بلکه مردان خانواده‌ها را هم در اعمال خشونت خانوادگی، فشار آوردن به زنان و نادیده گرفتن حقوق زنان بی‌پرواتر کرده است.
