مرکز تحقیقات کنگره آمریکا در جدیدترین گزارش تحقیقی خود که برای نهاد قانون‌گذار این کشور تهیه کرده است، به بررسی میزان تاثیرگذاری تحریم‌های ایالات متحده روی نظام جمهوری اسلامی و همچنین آخرین تحولات سیاسی و اجتماعی در ایران پرداخته است و عنوان کرده که سیاست‌های تحریمی آمریکا در برخی موارد، برخلاف پیش‌بینی‌های سیاستمداران این کشور نتیجه داده است.
در بخش اول گزارش ۲۴ صفحه‌ای مرکز تحقیقات کنگره آمریکا آمده است: «کنگره نقشی کلیدی در شکل دادن به سیاست‌های آمریکا در قبال ایران بازی کرده و زمینه تحریم‌های گسترده، کمک به صدور مجوز فروش سلاح به شرکای مورد تهدید ایران، تلاش برای اثرگذاری بر مذاکرات مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران و قانون‌گذاری در‌خصوص بررسی توافقات مرتبط را فراهم کرده است. علاوه بر برنامه هسته‌ای ایران، حمایت جمهوری اسلامی از نیروهای نیابتی مسلح و گروه‌های تروریستی در منطقه، نقض حقوق بشر و روابط نزدیک و فزاینده با روسیه و چین، همگی چالش‌هایی پیش روی ایالات متحده در مواجهه با ایران هستند.»
این در حالی است که تد کروز، نماینده جمهوری‌خواه آمریکا، روز چهارشنبه با انتقاد از دولت بایدن گفته بود که او در موضوع ایران «ضعف» نشان می‌دهد و باعث شده است تا جمهوری اسلامی بتواند برنامه هسته‌ای خود را گسترش دهد و بر حمایت خود از حکومت روسیه در جنگ علیه اوکراین بیفزاید.
اعتراضات سیاسی ۲۰۲۲
کنگره آمریکا در بخش دوم به قتل حکومتی مهسا امینی، جوان ۲۲ ساله سقزی به دست نیروهای سرکوبگر پلیس ایران به جرم «رعایت نکردن حجاب اجباری» اشاره کرد که به شکل‌گیری اعتراضات گسترده علیه جمهوری اسلامی منجر شد؛ «رژیم ایران معترضان را به‌صورت خشن سرکوب کرد و صدها نفر را کشته است. به نظر می‌رسد که اعتراضات در سال ۲۰۲۳ فروکش کرده، اما ممکن است به‌دلیل حل نشدن مشکلات زیربنایی، نارضایتی‌ها و اعتراضات دوباره افزایش یابد.»
نگرانی بابت سپاه پاسداران
در گزارش آمده است که مقام‌های ایالات متحده نگرانی‌های دیرینه و عمیقی در‌مورد فعالیت‌های سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران ابراز کرده‌اند که شامل فروش تسلیحات، آموزش و پشتیبانی از گروه‌های نیابتی منطقه‌ای و مسلحانه در خاورمیانه می‌شود؛ «علاوه بر حمایت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از دشمنان آمریکا در خاورمیانه، جمهوری اسلامی تبدیل به بزرگ‌ترین انبار موشک‌های بالیستیک در منطقه شده است. ایران همچنین دارای زرادخانه‌ای از سلاح‌های هوایی بدون سرنشین (پهپادها) است.»
مارک میلی، رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا، روز پنجشنبه هفته جاری بر «جدی بودن عزم ایران برای دستیابی سریع به سلاح‌های هسته‌ای» هشدار داد.
سیاست منطقه‌ای جمهوری اسلامی
در بخش دیگری از این گزارش گفته شده است که سیاست‌های مختلف آمریکا در قبال جمهوری اسلامی، چندان نتوانسته در جلوگیری از نفوذ منطقه‌ای این حکومت و توانایی ایران برای «به چالش کشیدن منافع آمریکا» موفق باشد. بر اساس ارزیابی سالانه کنگره درباره تهدیدات علیه ایالات متحده در سال ۲۰۲۳، حکومت ایران پس از کاهش نفوذ ایالات متحده در خاورمیانه، در حال برهم زدن توازن قدرت میان کشورهای همسایه‌اش است.
مرکز تحقیقات کنگره آمریکا می‌گوید: «نیروهای شبه‌نظامی تحت حمایت ایران در عراق و سوریه حملات راکتی، پهپادی و بمبی (IED) را علیه نیروهای ایالات متحده و متحدانش انجام داده‌اند. ایران هزاران راکت و موشک کوتاه‌برد در اختیار حزب‌الله لبنان قرار داده که این گروه از آن‌ها در درگیری‌های مسلحانه با اسرائیل استفاده کرده است. ایران موشک‌های بالیستیک و کروز و همچنین پهپادها را در اختیار شبه‌نظامیان حوثی در یمن قرار داده است که به حوثی‌ها توانایی این را داد تا عربستان سعودی و امارات متحده عربی را هدف قرار دهند. جمهوری اسلامی همچنین به‌دنبال تقویت روابط اقتصادی و نظامی خود با چین و روسیه است که یکی از نمونه‌های آن، صادرات هواپیماهای بدون سرنشین به روسیه برای حمایت از این کشور در جنگ با اوکراین است. توافق مارس ۲۰۲۳ جمهوری اسلامی برای برقراری مجدد روابط با عربستان سعودی که با میانجیگری چین انجام شد، قطعا پیامدهایی را برای منافع ایالات متحده به همراه خواهد داشت.»
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
برنامه هسته‌ای ایران
سیاستمداران ایالات متحده مدت‌ها است که نگرانی خود را از احتمال دستیابی جمهوری اسلامی به تسلیحات هسته‌ای و تولید پرشمار آن اعلام کرده‌اند. در این گزارش همچنین آمده است: «برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در سال ۲۰۱۵ محدودیت‌هایی را بر برنامه‌های هسته‌ای ایران در ازای رهایی از اکثر تحریم‌های اقتصادی ایالات متحده و شورای امنیت سازمان ملل اعمال کرده بود. دولت ترامپ در سال ۲۰۱۸، آمریکا را از برجام خارج کرد و از همان زمان که تحریم‌های آمریکا و فشار اقتصادی ناشی از آن بر ایران تحمیل شد، این کشور پایبندی خود به تعهدات هسته‌ای برجام را کاهش داد. از مارس ۲۰۲۳ دیگر به نظر می‌رسد مذاکرات غیرمستقیم آمریکا با حکومت ایران برای احیای برجام نیز به‌طور کامل متوقف شده است.»
فرمانده سنتکام روز پنجشنبه خبر داد که نيروهای آمریکایی در طول دو سال گذشته، ۷۸ بار مورد حملات نظامی حکومت ايران قرار گرفته‌اند.
مسائل و وظایف مرتبط با کنگره
گزارش تحقیقی مرکز تحقیقات کنگره آمریکا می‌گوید اقدام‌های کنگره در مورد ایران در سال‌های اخیر بر تحریم‌های گسترده و قرارداد برجام متمرکز شده است؛ «از سال ۱۹۷۹ و به دستور کنگره، دولت‌های متوالی در ایالات متحده تحریم‌های اقتصادی گوناگون را با هدف تغییر رفتار حکومت ایران اعمال کرده‌اند. ایالات متحده تحریم‌هایی را علیه بخش‌های انرژی، انتقال فناوری مرتبط با تسلیحات، بخش‌های اقتصادی و صنایع و قسمت‌های مختلف غیرنفتی جمهوری اسلامی اعمال کرده است. به نظر می‌رسد این تحریم‌ها تاثیر متفاوتی بر رفتار ایران داشته است.»
نظارت بر مذاکرات هسته‌ای
کنگره آمریکا در سال ۲۰۱۵ قانون بازنگری توافق هسته‌ای ایران را تصویب کرد که نظارت کنگره را درباره توافق‌نامه‌های مرتبط، الزامی کرده است و قوانینی را برای ممانعت از اجرای توافق‌نامه‌هایی که اجازه کنگره را ندارند، به تصویب رساند؛ «برخی در کنگره که با تلاش‌های دولت بایدن برای احیای برجام مخالف بوده‌اند، می‌گویند احتمال دارد که کنگره بتواند با استفاده از همین قوانین، راه را برای مسدود کردن یا حداقل پیچیده‌تر کردن توافق احتمالی آینده آمریکا با ایران هموار کند.»
چشم‌انداز آینده
دولت‌های متوالی ایالات متحده از ابزارهای سیاسی مختلفی، ازجمله تحریم‌های جامع، اقدام نظامی محدود و تعامل دیپلماتیک با رهبران ایران و سایر کشورها، برای مقابله با تهدیدهای ایران علیه منافع این کشور استفاده کرده‌اند. در گزارش مرکز تحقیقات کنگره آمده است: «جمهوری اسلامی از سال ۲۰۲۳ نفوذ زیادی در منطقه خاورمیانه به دست آورده، در حال توسعه روابط جدید خود با روسیه و چین است و همچنان قادر است تا منافع ایالات متحده در منطقه و فراتر از آن را به چالش بکشد.»
مرکز تحقیقات کنگره پیشنهاد داده است که در چنین شرایطی، نمایندگان کنگره می‌توانند سوال‌هایی را در‌خصوص اهداف سیاست‌های ایران و آمریکا، ثبات حکومت ایران و تلاش‌ها برای مقابله با نفوذ منطقه‌ای و برنامه هسته‌ای ایران مدنظر قرار دهند.
