به‌رغم ادعای وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی درباره ایجاد «یک میلیون شغل» در سال ۱۴۰۱، معاون اشتغال وزارت گفت این آمار مربوط به «ثبت خدمات در سامانه اشتغال» است و «تا به ثمر رسیدن آن زمان لازم است». از سوی دیگر، گزارش تازه مرکز آمار ایران نیز نشان می‌دهد برخلاف اظهارات مقام‎های دولت، در فصل زمستان «۶۳۴ هزار نفر» بر شمار بیکاران افزوده شده است و نرخ بیکاری نیز در زمستان ۱۴۰۱ در قیاس با زمستان سال پیش از آن، دست‌کم ۱.۵ درصد افزایش یافته است.

صولت مرتضوی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، مدعی ایجاد بیش از یک میلیون شغل در سال ۱۴۰۱ شد و گفت: «در سال گذشته وعده ایجاد یک میلیون فرصت شغلی را دادیم که توانستیم آن را محقق کنیم و در سال جاری نیز هدف‌گذاری ما بیشتر از این عدد است.»

صولت مرتضوی درباره «برنامه‌های وزارت کار برای تحقق شعار سال و فرمان» علی خامنه‌ای، رهبر نظام جمهوری اسلامی ایران، برای «کاهش تورم و افزایش تولید» نیز گفت: «ما در بحث رشد تولید و مهار تورم برنامه‌ریزی‌هایمان را انجام داده‌ایم و به مجموعه کارخانجات و موسساتی که تحت پوشش صندوق‌های ما هستند هم اعلام کرده‌ایم که حداقل باید ۱۵ درصد معدل تولید را افزایش دهند.»

شماری از کارشناسان اقتصاد و رسانه‌ها در ایران، آمار صولت مرتضوی را درباره ایجاد «یک میلیون شغل» که ابراهیم رئیسی نیز پیش‌تر مطرح کرده بود، رد کردند.

پس از آن، محمد کریمی بیرانوند، معاون اشتغال وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، کوشید درباره آمارهای متناقضی که در پیوند با نرخ بیکاری و مشاغل ارائه شده و آنچه «شائبه‌های ایجادشده درباره آمار اشتغال‌زایی دولت» خواند، توضیح دهد.

معاون اشتغال وزارت کار گفت آماری که صولت مرتضوی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، ارائه کرده است، آمار دریافتی از «سامانه ملی رصد ثبت خدمات اشتغال» است. او افزود بنا به آنچه در این سامانه ثبت شده است، در طول سال ۱۴۰۱ «یک میلیون نفر به تفکیک استان‌های کشور خدمات اشتغال را دریافت کرده‌اند»، اما «در برخی کسب‌و‌کارها، ثبت خدمت اشتغال تا به ثمر رسیدن و پایداری و ایجاد شغل، نیازمند صرف زمان است».

از سوی دیگر، او آمار «سازمان تامین اجتماعی از بیمه‌شدگان» را مبنای ارائه آمار وزیر کار دانست و گفت: «با احتساب بیمه‌شدگان اجباری و حرف و مشاغل آزاد جدید، بیش از ۶۳۸ هزار نفر در سال ۱۴۰۱ آغاز به کار کرده‌‌اند».

معاون اشتغال وزارت کار همچنین با استناد به تعداد «برقراری بیمه بیکاری»، به آمار کسانی که شغل خود را در سال ۱۴۰۱ از دست داده‌اند، اشاره کرد و گفت: «تعداد برقراری‌های بیمه بیکاری نیز در سال ۱۴۰۱ تا بهمن ماه معادل ۱۶۶ هزار و ۴۳۳ نفر بوده است».

مقایسه این دو آمار نشان می‌دهد حتی در صورت صحت آمار معاون اشتغال وزارت کار از «شغل‌های ایجادشده» و آمار «تعداد برقراری بیمه‌های بیکاری»، در عمل مشاغل ایجاد شده ۴۷۱ هزار شغل است و ادعای وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی درباره «یک میلیون شغل» ایجادشده در ۱۴۰۱، صحت ندارد.

این در حالی است که معاون اشتغال وزارت کار، بخشی از همان «۴۷۱ هزار شغل ایجادشده» را نیز فقط حاصل «ثبت و صدور مجوز کسب‌و‌کار، تامین مالی طرح کسب‌و‌کار، مشاوره و آموزش مهارت برای نیروی کار» دانست و تایید کرد که در عمل، بسیاری از مشاغل فقط در سامانه اشتغال «ثبت» شده‌اند و «به ثمر رسیدن و پایداری و ایجاد شغل، نیازمند صرف زمان است».

اظهارات ضد‌ونقیض وزیر تعاون کار و رفاه اجتماعی دولت رئیسی و معاون اشتغال این وزارت درباره «آمار اشتغال» و «بیکاری»، در حالی بیان می‌شود که مرکز آمار ایران نرخ بیکاری را در زمستان ۱۴۰۱ معادل ۹.۷ درصد اعلام کرده است که حاکی از ۱.۵ درصد افزایش در قیاس با نرخ بیکاری اعلام‌شده برای پاییز همین سال است.

همچنین، بنا به تازه‌ترین گزارش مرکز آمار ایران، «جمعیت شاغلان ۱۵ ساله و بيشتر» در زمستان ۱۴۰۱، معادل ٢٣ ميليون و ٤٣٦ هزار نفر بوده است، در حالیکه این تعداد در پاییز گذشته ۲۴ میلیون و ۷۰ هزار نفر اعلام شده بود. بر این مبنا، در زمستان ۱۴۰۱ در قیاس با پاییز همین سال، ۶۳۴ هزار نفر بر شمار بیکاران افزوده شده است.

افزون بر این، بنا به گزارش مرکز آمار ایران، نرخ بیکاری «جوانان ۱۵ تا ۲۴ ساله» در زمستان ۱۴۰۱ به ۲۴.۲ درصد افزایش یافته است. این نرخ در پاییز ۱۴۰۱ معادل ۱۹.۲ درصد اعلام شده بود. مقایسه این دو رقم نیز نشان می‌دهد که «نرخ بیکاری جوانان ۱۵ تا ۲۴ ساله» در زمستان ۱۴۰۱، پنج درصد از پاییز همین سال فراتر رفته و در زمستان ۱۴۰۱ نیز ۱.۱ درصد از زمستان ۱۴۰۰ بیشتر شده است.

همچنین، بررسی مرکز آمار ایران درباره نرخ بيكاری «گروه سنی ١٨ تا ٣٥ ساله» نشان می‌دهد كه در زمستان ١٤٠١، معادل ۱۷.۴ درصد از جمعيت فعال اين گروه سنی بيكار بوده‌اند که در قیاس با رقم ۱۴.۸ درصدی پاییز، معادل ۳.۴ درصد افزایش یافته است.

بنا به اعلام مرکز آمار، جمعیت فارغ‌التحصلان دانشگاه‌ها نیز که بیکار مانده‌اند، در زمستان ۱۴۰۱ معادل ۴۰.۳ درصد جمعیت بیکاران بوده است؛ یعنی نزدیک به نیمی از جمعیت بیکاران ایران را فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها تشکیل می‌دهند.

بنا به همین گزارش مرکز آمار، نرخ بیکاری زنان در محدوده سنی «۱۵ ساله و بیشتر»، در زمستان ۱۴۰۱ به ۱۱.۲ درصد افزایش یافته است. نرخ بیکاری زنان ۱۸ تا ۳۵ سال نیز در این فصل به ۲۷.۷ درصد افزایش یافته است.

طبق این گزارش، براساس تفکیک استانی نیز در زمستان ۱۴۰۱ بیشترین نرخ بیکاری در کردستان با ۲۰.۵ درصد، کرمانشاه با ۱۵.۱ درصد و چهارمحال و بختیاری با ۱۳.۵ درصد، ثبت شده است.

ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری اسلامی ایران، ۲۸ فروردین (۱۷ آوریل)، با بیان اینکه «به دنبال آمارسازی در اقتصاد نیستیم و اعداد و ارقام باید واقعی باشند»، گفت: «با یک ساعت کار در هفته هم می‌شود برای اشتغال آمار درست کرد، اما همه می‌دانیم که با یک ساعت کار در هفته که کسی شاغل نمی‌شود.»

با این حال و بر خلاف اظهارات او، مرکز آمار و دیگر دستگاه‌های حکومتی در ایران «افراد ۱۵ سال و بیشتر که در هفته حداقل یک ساعت کار کرده باشند» را در شمار «افراد شاغل» محسوب کرده‌اند و بخش عمده‌ای از آمار مقام‌ها و دستگاه‌های حکومتی درباره «ایجاد اشتغال»، شامل افرادی است که «یک ساعت در هفته» کار می‌کنند.