نشست امروز [جمعه] سران اتحادیه عرب در جده، سومین اجلاس سران در ۱۰ ماه گذشته در عربستان سعودی است. این نشست پس از برگزاری دو اجلاس سران در جده و ریاض، آغاز به کار می‌کند. در نشست قبلی جده، رئیس‌جمهوری آمریکا با شماری از سران کشورهای منطقه دیدار کرد. در حالی‌ که در نشست ریاض، رئیس‌جمهوری چین در یک مورد با سران کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و در مورد دیگر با رهبران کشورهای عربی ملاقات کرد.

در اینجا می‌توان به‌هم‌پیوستگی رخدادها در این بازه زمانی را متوجه شد.

نشست جمعه سران کشورهای عربی تحت عنوان «امنیت و توسعه» به دنبال ایجاد نظم منطقه‌ای و بین‌المللی است که در آن همزیستی در صلح محقق و منافع طرف‌های ناسازگار حفظ شود. در نشستی که با رئیس‌جمهوری ایالات متحده برگزار شد، توجهات بر تلاش برای بالا بردن امنیت منطقه به‌ویژه امنیت خطوط دریایی در دریای سرخ و خلیج فارس متمرکز بود. در نشست ریاض با حضور رهبر چین، تمرکز بر همکاری اقتصادی و ثبات در منطقه بود که بعدها به توافق بین عربستان سعودی و ایران منجر شد.

اکنون این پرسش مطرح می‌شود که اتحادیه عرب در نشست امروز سران در جده چه کاری می‌تواند انجام دهد؟ در پاسخ می‌توان گفت که هدف اصلی نشست سران عرب در جده جست‌وجوی راه‌حل‌های عملی برای خاموش کردن آتش جنگ‌هایی است که از ۱۲ سال پیش آغاز شده‌اند و هنوز هم پیش‌بینی پایان آن‌ها دشوار است. اما با توجه به تصمیم‌گیری‌های قبلی نشست‌ سران کشورهای عربی و نتایج برآمده از آن‌ها، این پرسش مطرح می‌شود که آیا چنین طرحی قابل اجرا و واقع‌بیانه است؟

در گام نخست، از عربستان سعودی به عنوان کشور میزبان، می‌پرسیم آیا طرح پایان دادن به درگیری‌ها در منطقه پیشنهادی واقع‌بینانه است؟

البته ریاض خود با ایران، حوثی‌ها در صنعا و قبل از آن با قطر و ترکیه درگیری‌های عمیقی داشت که در برخی موارد به خشونت می‌انجامید. اما طی سه سال گذشته، این شکاف‌ها پر شدند و روابطی که به تیرگی گراییده بودند، ترمیم شدند. در پیوند با ایران که تنش با آن از همه طولانی‌تر، پیچیده‌تر و دشوارتر بود، اکنون می‌بینیم که در چارچوب فعال‌سازی «توافق پکن»، گام‌های بزرگی برای آشتی و همگرایی بین ریاض و تهران برداشته می‌شود.

در واقع، آشتی و صلح محور اصلی نشست جده است. عربستان سعودی خود را به عنوان الگویی معرفی می‌کند که با وجود  ۹ سال جنگ و خونریزی، در برخورد با مخالفانش به عنوان مثال ایران و حوثی‌ها سیاستی واقع‌بینانه اتخاذ کرده است.

عربستان سعودی پذیرفت با مخالفان خود بنشیند، با آن‌ها مذاکره کند و به تفاهم‌هایی برسد که دستیابی به آن‌‌ها تا همین اواخر ناممکن به نظر می‌رسیدند. آنچه عربستان سعودی می‌خواهد، آرزویی صادقانه است که نه رنج کسانی را که از آشتی امتناع می‌ورزند، نادیده می‌گیرد و نه می‌خواهد در آشتی که صورت می‌گیرد، حق دیگران پایمال شود.

اکنون دولت‌ها و مخالفان لیبیایی، سوری‌، سومالیایی‌، سودانی‌ و دیگران می‌توانند تصمیم بگیرند با کنار گذاشتن نارضایتی‌ها و دست کشیدن از برخی انتظارات و توقعاتشان، مسیری را که عربستان سعودی طی کرد دنبال کنند یا همچنان به مسیری که سراسر رنج و خونریزی است، ادامه دهند.

البته ادامه راه دشوار تنش و درگیری هم به این معنی نیست که آن‌ها می‌توانند سرانجام به هدف موردنظر خود برسند؛ زیرا به‌رغم اینکه برخی کشورهای منطقه سال‌های طولانی را در تنگنای خصومت و درگیری گذرانده‌اند، اکنون برای همه ثابت شده است که ادامه این راه هرگز به اهداف و خواسته‌های تعیین‌شده نمی‌رسد.

نشست‌ سران عرب از جمله نشست سران در جده، تصمیم‌های خود را به کشورهای شرکت‌کننده دیکته نمی‌کند، بلکه هر کشور حق حاکمیت خود را دارد. این نشست یک جنبش دیپلماتیک است که هدف آن دستیابی به تفاهم‌های جمعی است که در خدمت منافع ۲۲ کشور عضو اتحادیه عرب باشد.

از زمان جنگ جهانی دوم که نبرد بین‌ قدرت‌های منطقه‌ای و خارجی جریان داشت، جهان عرب هرگز شاهد چنین ناآرامی‌ها و آشفتگی‌های شدیدی نبوده است.

تنش و خشونت مداوم توانایی‌های کشورها و نسل‌های آینده را از بین می‌برد و باعث می‌شود فرزندان ما از آموزش و فرصت‌های کاری دور بمانند و زندگی حال و آینده آن‌ها به نابودی کشیده شود؛ به ویژه اینکه دامنه درگیری‌ها پیوسته در حال گسترش است و بر میزان تهدیدها می‌افزاید؛ درست همان‌گونه که این اواخر سودان را نیز در عمق بحران فرو برد.

من این مقاله را با آنچه در آغاز به آن اشاره کرده‌ام، به پایان می‌رسانم؛ با این امید که نشست امروز سران عرب در جده نیز مانند دو اجلاس قبلی که با سران آمریکا و چین برگزار شد، نتایج امیدوارکننده در پی داشته باشد و خاورمیانه را به سوی نظم منطقه‌ای سوق دهد که خود سرنوشتش را رقم زند و به دنبال پایان دادن به درگیری‌ها و گشودن صفحه جدیدی از امنیت و توسعه باشد.

برگرفته از روزنامه الشرق‌الاوسط