گرانویل استنلی هال، یکی از اثرگذارترین روانشناسان قرن گذشته و نخستین رئیس انجمن روانشناسی آمریکا، گفته است که «تک‌فرزند بودن به‌خودی‌خود بیماری است». تک‌فرزندان شهرت بدی دارند. آن‌ها اغلب خودخواه، لوس، مضطرب، و از نظر اجتماعی ناتوان و تنها تلقی می‌شوند. روانشناسی قرن بیستمی ممکن است تا حدی مقصر این کلیشه‌های منفی باشد، اما خوشبختانه از آن زمان تا به حال اصلاحاتی صورت گرفته است.
جدیدترین پژوهش در این مورد مطالعه تقریبا ۲۰۰۰ بزرگ‌سال آلمانی است که یافته‌های آن نشان می‌دهد تک‌فرزندان بیشتر از آن‌هایی که خواهر و برادر دارند خودشیفته نیستند. عنوان این پژوهش «پایان یک کلیشه» است.
آنا آزنار، استاد روانشناسی دانشگاه منچستر، در نشریه کانورسیشن نگاهی انداخته است به تعدادی از باورهای رایج درباره تک‌فرزند و توضیح داده است که پژوهش‌های علمی در این باره چه می‌گوید.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
اگر به «شخصیت» نگاه کنیم، هیچ تفاوتی بین افراد «با و بدون» خواهر و برادر در ویژگی‌هایی مانند برون‌گرایی، بلوغ، همکاری، خودمختاری، کنترل شخصی، و رهبری یافت نمی‌شود. در واقع، تک‌فرزندان نسبت به افرادی که خواهر و برادر دارند انگیزه پیشرفت (معیار آرزو، تلاش، و پشتکار) و سازگاری شخصی (توانایی سازگاری با شرایط جدید) بیشتری دارند.
انگیزه پیشرفت بیشتر در تک‌فرزندان ممکن است توضیح دهد که چرا آن‌ها تمایل دارند بیشتر تحصیل کنند و به مشاغل معتبرتری- نسبت به افراد دارای خواهر و برادر- دست یابند.
باهوش‌تر، اما نه برای مدت طولانی
یافته‌های برخی از مطالعات نشان داده است که تک‌فرزندان نسبت به افرادی که خواهر و برادر دارند باهوش‌ترند و پیشرفت تحصیلی بهتری دارند. مروری بر ۱۱۵ مطالعه که هوش افراد با خواهر و برادر و بدون خواهر و برادر را مقایسه می‌کند نشان می‌دهد که تک‌فرزندان در آزمون‌های هوشی آی‌کیو (IQ) امتیاز بیشتری کسب کرده‌اند و از نظر تحصیلی بهتر از افرادی‌اند که با تعداد زیادی خواهر و برادر یا خواهر یا برادر بزرگ‌تر بزرگ می‌شوند. تنها گروه‌هایی که هم از نظر هوش و هم از نظر پیشرفت تحصیلی از تک‌فرزندان پیشی گرفتند، فرزندان اول و افرادی بودند که فقط یک خواهر یا برادر کوچک‌تر داشتند.
توجه به این نکته مهم است که تفاوت در هوش در کودکان پیش‌دبستانی دیده می‌شود، اما در دانش‌آموزان مقاطع تحصیلی بالاتر کمتر دیده می‌شود، که نشان می‌دهد با افزایش سن، این فاصله کاهش می‌یابد.
مشکلات دوست‌یابی و اضطراب
سلامت روان افراد با و بدون خواهر و برادر نیز مورد بررسی قرار گرفته است. بار دیگر یافته‌ها تفاوتی بین دو گروه در سطوح اضطراب، عزت نفس، و مشکلات رفتاری نشان نمی‌دهد.
مدت‌هاست که گفته می‌شود تک‌فرزندان تنها هستند و در دوست‌یابی مشکل دارند. در تحقیقات گوناگون، روابط و دوستی با همسالان در دوران دبستان بین تنها فرزندان، فرزندان اول با یک خواهر و برادر، و فرزندان دوم با یک خواهر و برادر مقایسه شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که تک‌فرزندان در مقایسه با گروه‌های دیگر تعداد دوستان و کیفیت روابط یکسانی داشته‌اند.
آیا تک فرزند بودن بهتر است؟
در مجموع، به نظر می‌رسد این یافته‌ها نشان می‌دهد که داشتن خواهر و برادر تفاوت زیادی در شکل‌دهی به شخصیت ما ایجاد نمی‌کند. در واقع، وقتی تفاوت‌هایی وجود دارد، به نظر می‌رسد که شاید بهتر باشد که خواهر و برادر نداشته باشیم. اما چرا ممکن است چنین باشد؟
برخلاف کودکانی که خواهر و برادر دارند، تک‌فرزندان در طول زندگی از توجه و محبت و منابع مادی بی‌وقفه و بی‌حد و حصر پدر و مادر خود برخوردار می‌شوند. همیشه فرض بر این بوده است که این امر پیامدهای منفی برای این کودکان به همراه دارد، زیرا آن‌ها را لوس و ناسازگار می‌کند. اما، همچنین می‌توان گفت که نبود رقابت برای برخورداری از منابع والدین ممکن است مزیتی برای کودکان باشد.
با توجه به اینکه تعداد خانواده‌هایی که تنها یک فرزند دارند در سراسر جهان در حال افزایش است، شاید زمان آن فرا رسیده است که از برچسب منفی «تک‌فرزندی» و محکوم کردن پدر و مادرانی که انتخاب می‌کنند فقط یک فرزند داشته باشند دست برداریم. به نظر می‌رسد تک‌فرزندان نسبت به کسانی که خواهر و برادر دارند، اگر نگوییم بهتر، کاملا خوب عمل می‌کنند.
