خاطره، ۱۸ ساله برای اولین بار رای داده. او در انتخابات اخیر ریاست جمهوری از چند ایستگاه شدیدا امنیتی بازرسی گذشته و خود را به یک مرکز رای‌گیری در شمال کابل رسانده بود. وقتی برگه رایش را به صندوق می‌انداخت، با شوق و ذوق رو به دوربین‌ها گفت برای تغییر آینده خود در انتخابات شرکت کرده است.

دست‌کم چهار میلیون زن افغان واجد شرایط رای‌دهی برای شرکت در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۱۹ ثبت نام کرده بودند. اما کمیسیون مستقل انتخابات هنگام اعلام نتایج ابتدایی آرا گفت تنها ۵۵۰ هزار زن (که ۳۱ درصد کل آرای ریخته شده به صندوق‌ها می‌شود) مانند خاطره، از حق دموکراتیک خود استفاده کردند. این میزان پایین مشارکت در نوع خود بی‌سابقه است.

اما چه چیز باعث شده است که حضور زنان در انتخابات کمرنگ‌تر شود؟

به طور کلی انتخابات ریاست جمهوری اخیر، جذبه خاصی برای کشاندن رای‌دهندگان - اعم از زن و مرد، به پای صندوق‌های آرا نداشت. پیشتر از آن، دو نامزد پیشتاز، اشرف غنی و عبدالله عبدالله با درگیری شدید سیاسی و سنگ‌اندازی در راه همدیگر در طول پنج سال حکومت وحدت ملی، مردم را از وزیدن نسیم تغییر در زندگی‌شان مأیوس و سرخورده کرده بودند.

علاوه بر آن، در میان ۱۳ نامزد انتخابات ریاست جمهوری که تا آخر مسابقه رفتند، هیچ زنی نامزد نبود تا به تحرک جنبش زنان افغانستان رمق بخشیده و انگیزه‌ای شود تا زنان از پشت پرده بیرون آیند.

از سوی دیگر، برخلاف گذشته جداسازی انتخابات ریاست جمهوری از انتخابات شوراهای ولایتی - که پای زنان بسیاری را به میدان می‌کشید،‌ هم بر مشکلات اضافه می‌کرد.

تهدیدات امنیتی طالبان که رای‌دهندگان را به عنوان اهداف مشروع خود اعلام کرده بودند، فضای سیاسی منتظر توافق صلح آمریکا با طالبان و بازگشت موافقتنامه‌ای که دربرگیرنده گروه طالبان هم باشد، حتی امکان تعویق در برگزاری انتخابات را به یک گزینه اصلی تبدیل کرده بود.

اما این کل داستان غیبت زنان در مراکز رای‌دهی نیست. از زمان سرنگونی امارت اسلامی‌ طالبان و روی کار آمدن روند دموکراتیک در افغانستان، که چهارمین بار انتخابات ریاست جمهوری برگزار می‌شود، زنان به جز دفعه آخر نقش پررنگی داشتند. میلیون‌ها زن با شنیدن شعارهایی مانند تغییرات بنیادی در زندگی و سفره خود و آینده فرزندان‌شان، خود را به محلات رای‌دهی رساندند.

این بار اما کمتر انگیزه‌ای توانست زنان را بسیج کند. حتی حضور حوا علم نورستانی و زهره بیات شنواری، دو زنی که در راس کمیسیون‌های مستقل انتخابات و شکایات انتخاباتی بودند، نتوانست به هماهنگی و مشارکت گسترده زنان افغان بینجامد.

بنیاد انتخابات آزاد و عادلانه افغانستان «فیفا» عوامل کاهش مشارکت زنان در روند سیاسی افغانستان را چنین بر می‌شمارد:‌ « عوامل اساسی کمرنگی حضور زنان در عرصه‌های سیاسی قرار ذیل شناسایی شد:

· تقلب در انتخابات

· عدم آگاهی خانواده‌ها از روند‌های سیاسی

· کمبود پلیس زن هنگام تامین امنیت محلات رای‌دهی زنانه

· عدم استخدام کارمندان زن در محلات رای‌دهی زنانه

· دور بودن مراکز رای‌دهی از محل سکونت خانواده‌ها

· وابستگی اقتصادی زنان

· تهدیدهای امنیتی و وضعیت حاکم سیاسی در کشور.»

اما یک تغییر دیگر هم بر فاصله گرفتن زنان از صندوق‌های رای در انتخابات اخیر صحه گذاشت.

دولت افغانستان برای نخستین بار تصمیم گرفت که این انتخابات را برای جلوگیری از تقلب به طور بیومتریک برگزار کند که برداشتن اثر انگشت و عکس از الزامات آن بود. برای افغانستان که عمدتا فرهنگ سنتی دارد، این یک چالش بزرگ است. بسیاری از مردان اجازه نمی‌دهند دختران، خواهران یا همسران‌شان مقابل دوربین بدون پوشش چهره قرار گیرند. پیش از برگزاری انتخابات، زنان در هرات و دیگر مناطق کشور دادخواهی کردند تا از سایه سهمگین سنت بر آزادی‌های زنان انتقاد کنند.

اما به‌رغم این کوتاهی‌ها، شبکه زنان افغان انتخابات سرنوشت‌ساز اخیر را یک موفقیت می‌داند. این شبکه در بیانیه‌ای گفته است:‌ «با وجود تهديدات امنیتی شدید، مردم افغانستان برای تمثيل وتعمیل دموكراسی به پای صندق‌های رای‌دهی رفته و با استعمال رای‌شان تلاش به انتخاب زعيم كشور نمودند و چهارمين دور انتخابات رياست جمهوری را تجربه كردند .شبكه زنان افغان اين پيروزی عظیم را به تمام ملت غيور افغانستان تبريك گفته و اميدوار به نتيجه شفاف، عادلانه و بيطرفانه آن است.»

مشارکت سیاسی در قرن۲۱ بدون حضور زنانی مانند خاطره، در ایجاد تغییرات سیاسی بی‌معناست. حضور زنان در دنیای سیاست امروز، از شاخصه‌های دموکراسی و راه‌های ترقی و پیشرفت جامعه شناخته می‌شود. نظام سیاسی افغانستان هم بر پایه انتخابات و حقوق برابر شهروندی پایه‌ریزی شده و زنان چون مردان از حقوق مشارکت سیاسی برابر برخوردارند. با وجود ضمانت‌های قانونی و تلاش‌های بسیار نهادهای دولتی و غیردولتی، موانع اجتماعی و فرهنگی در راستای تامین حقوق سیاسی زنان در افغانستان همچنان سفت و سخت پابرجاست.