محققان و دانشمندان علم پزشکی همگان با افزایش موارد ابتلا به سرطان در مسیر غلبه بر این بیماری به پیشرفت‌های چشمگیری دست می‌یابند. در این میان، شاید از عامل ویروس در ایجاد انواع سرطان کمتر شنیده باشیم. نشریه کانورسیشن در گزارشی، به بررسی جنبه ویروسی بیماری سرطان و نقش واکسن‌ها در پیشگیری از آن پرداخته است.
براساس این گزارش، نزدیک به ۲۰ درصد (یک پنجم) سرطان‌ها منشا ویروسی دارند. البته ویروس‌ها تا مدت‌ها پس از ابتلای اولیه فرد، باعث سرطان نمی‌شوند. این ویروس‌ها به سلول‌های بدن کمک می‌کنند تا از فرایند طبیعی بیولوژیکی مرگ سلولی فرار کنند. این راهکار، سلول‌های تغییریافته را در معرض تغییرات ژنتیکی قرار می‌دهد تا سال‌ها بعد، عامل اصلی بروز بیماری سرطان شوند.
همه ویروسهای شناخته‌شده را می‌توان در یکی از ۲۲ خانواده مجزا تقسیم‌بندی کرد. پنج نمونه از این گروه‌ها «پایدار» نامیده می‌شوند. پس از ابتلای فرد، ویروسهای گروه «پایدار» به صورت دائمی در بدن او باقی می‌مانند. ویروس تبخال یکی از همین نمونه‌ها است. ویروس تبخال (herpes virus) که باعث آبله‌مرغان در کودکان می‌شود، می‌تواند بعدها به بروز بیماری زونا در بدن بینجامد. این قابلیت زنده ماندن، در دراز مدت، انتقال ویروس را از فردی به فرد دیگر تسهیل می‌کند.
هفت ویروس شناخته‌شده باعث بیماری سرطان می‌شوند، و پنج ویروس از آن‌ها در گروه «پایدار» قرار می‌گیرند. ویروس پاپیلوما که معمولا با نام «اچ‌پی‌وی» شناخته می‌شود، عامل سرطان دهانه رحم، جزو این گروه است. ویروس اپشتین‌بار (Epstein–Barr virus) که باعث لنفوم هوچکین می‌شود و ویروس مربوط به سارکوم کاپوزی، هر دو از خانواده تبخال‌‌ها، نیز از ویروسهای پایدارند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
ویروس تی-لنفوتروپیک انسانی که باعث سرطان خون می‌شود و ویروس پلیومای مرکل از خانواده پلیوما نیز جزو ویروسهای گروه پایدارند.
دو ویروس دیگر در بیماری هپاتیت بی و هپاتیت سی، تا حدی متفاوت‌اند. اغلب افراد مبتلا به این ویروس‌ها می‌توانند با سیستم ایمنی بدن خود با عفونت مبارزه کنند و ویروس را از بین ببرند. اما افرادی که بدن آن‌ها قادر با مبارزه با عفونت نباشد، به آسیب شدید کبد مبتلا می‌شوند که زمینه بروز نوعی سرطان به نام کارسینوم کبدی است.
سرطان‌های ناشی از ویروس، تهدید جدی سلامت محسوب می‌شوند. کارسینوم کبدی هر سال جان تقریبا ۸۰۰ هزار فرد مبتلا را می‌گیرد. این سرطان،، سومین سرطان کشنده در جهان است. سرطان دهانه رحم نیز سالانه باعث مرگ حدود ۳۱۱ هزار نفر در سراسر جهان می‌شود.
چرا باید به واکسن‌ها امیدوار باشیم؟
نخستین واکسن ویروسی برای محافظت در برابر اچ‌پی‌وی و سرطان‌های مرتبط با آن، ۲۰۰۶ در ایالات متحده آمریکا تایید شد. با توجه به شواهد به‌دست‌آمده، این واکسن در پیشگیری از عفونت اچ‌پی‌وی و سرطان دهانه رحم بسیار موثر است.
واکسن‌‌های اچ‌پی‌وی در حال حاضر به صورت گسترده در سراسر جهان در دسترس است. این واکسن بی‌خطر است و عوارض جانبی بسیار خفیفی دارد. کارشناسان همچنین این واکسن را برای کودکان ۱۱ تا ۱۲ سال که بدنشان از لحاظ جنسی فعال می‌شود، توصیه می‌کنند. اثرات محافظتی واکسن بیش از ۱۰ سال است و دوزهای یادآوری آن هم در دسترس‌اند.
واکسن هپاتیت بی هم در مدتی طولانی، عملکرد موفقی داشته است. این واکسن در ۱۹۶۸ معرفی، و نخستین واکسن ضدسرطان شناخته شد. از آن زمان تاکنون بیش از یک میلیارد نفر از این واکسن استفاده کرده‌اند.
واکسن‌ها جان انسان را نجات می‌دهند
واکسن‌‌های پیشگیری برای بیماری‌های ویروسی هپاتیت بی و ویروس پاپیلومای انسانی، مانع ابتلا به سرطان در افراد بسیاری شدند. با این حال، تردید در برابر واکسن همواره وجود داشته است؛ همانطور که در سال‌های اخیر نیز شاهد بودیم که مقاومت بسیاری در برابر تزریق واکسن کوویدد-۱۹ بروز کرد. در سال ۲۰۱۹، بخش بزرگی از نوجوانان ۱۳ تا ۱۷ ساله (۴۶ درصد) در ایالات متحده، واکسن اچ‌پی‌وی را تزریق نکردند. در سال ۲۰۲۰ هم نرخ تزریق واکسن اچ‌پی‌وی در نوجوانان فقط ۳۲ درصد بود.
با این حال، وضعیت تزریق واکسن در ایالات متحده بهتر از سایر نقاط جهان است. در ژاپن میزان تزریق واکسن اچ‌پی‌وی در نوجوانان یک درصد است، زیرا در ۲۰۱۳ گزارش‌های نادرستی از عوارض جانبی آن منتشر شد.
کارزارهای مشابهی برای ریشه‌کن کردن بیماری‌هایی همچون آبله، فلج اطفال و سرخک، برخی از بیماری‌های عفونی خطرناک را از بین برده است. باید امیدواریم باشیم که تلاش‌های مداوم در راه تولید واکسن، بتواند سرطان‌های ناشی از اچ‌پی‌وی و هپاتیت بی را نیز از بین ببرد.
