نشست ویژه ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، و رهبران کشورهای آفریقایی روز پنجشنبه ۲۷ ژوییه در سن‌پترزبورگ در حالی آغاز شد که امنیت غذایی و جنگ اوکراین مهم‌ترین محورهای این جلسه بودند.

میزبانی پوتین از رهبران کشورهای آفریقایی در سن‌پترزبورگ آشکار می‌کند که رئیس‌جمهوری روسیه در ادامه جاه‌طلبی‌هایش، به دنبال تقویت قدرت سیاسی مسکو در قاره آفریقا است که برای او اهمیت فزاینده‌ای دارد.

در کنار جنگ اوکراین، امنیت غذایی در دستور کار دومین اجلاس سران آفریقا و روسیه در سن‌پترزبورگ قرار داد؛ به‌خصوص که تصمیم روسیه در هفته گذشته برای خروج از توافق بین‌المللی غلات بسیاری را در آفریقا نگران کرده است.

توافق بین‌المللی غلات سال ۲۰۲۲ با میانجی‌گری سازمان ملل متحد و ترکیه امضا شد تا در زمان جنگ روسیه علیه اوکراین، امکان عبور امن کالاهای کشاورزی از بندرهای اوکراین در دریای سیاه فراهم شود. به‌رغم امضای این توافق‌، آن‌طور که سازمان ملل متحد می‌گوید، نزدیک به ۳۳ میلیون تن غلات صادراتی به فقیرترین کشورهای جهان نرسید و قیمت مواد غذایی نیز بیش از ۲۰ درصد افزایش یافت.

با پایان مهلت قانونی توافق‌نامه صادرات غلات اوکراین از دریای سیاه در ۱۸ ژوییه، روسیه با این ادعا که خواسته‌هایش تامین نشده است، از این توافق‌ خارج شد و در روزهای بعد نیز به زیرساخت‌های بندری و انبار غلات در جنوب اوکراین حمله کرد.

خروج روسیه از این توافق‌ موجی از واکنش‌های جهانی را در پی داشت؛ ایالات‌ متحده آمریکا تصمیم روسیه را «آسیب‌ رساندن به امنیت غذایی جهان» خواند. اورزولا فون درلاین، رئیس کمیسیون اروپا، هم این اقدام را محکوم کرد و گفت که خروج روسیه از این توافق مضحک است. دیمیترو کولبا، وزیر خارجه اوکراین، هم هشدار داد که در پی این اقدام، قیمت غلات در سراسر جهان افزایش می‌یابد و مردم در آسیب‌پذیرترین مناطق آسیا و آفریقا آن را احساس خواهند کرد.

در قاره آفریقا، وزیر خارجه کنیا به این موضوع واکنش نشان داد و گفت که تصمیم روسیه «خنجر از پشت» است اما سایر رهبران افریقایی از اظهارنظر درباره این موضوع خودداری کردند.

به گزارش الجزیره، پوتین غرب را به «ناکامی» در تحویل غلات به کشورهای فقیر جهان متهم کرده و به کشورهای آفریقایی اطمینان داده است که مسکو می‌تواند «غلات رایگان» به آن‌ها بدهد؛ زیرا این کشور در سال جاری یک رکورد برداشت را ثبت کرده است.

کشورهای آفریقایی می‌دانند که مسکو رویای سیستم ملی و تجاری جایگزین را در سر دارد که متصل به غرب نیست و اینک با توجه به تحریم‌های بین‌المللی بیش از هر زمانی ضرورت آن را احساس می‌کند؛ بنابراین به دنبال شرکای جدید است که بخشی از آن را می‌تواند در قاره آفریقا بیابد.

مقام‌های روسیه گفته‌اند که پوتین در اجلاس مشترک با رهبران کشورهای آفریقایی به موضوع غذا و کود می‌پردازد. همچنین گفت‌وگوهای دوجانبه‌ای نیز با رهبران آفریقایی خواهد داشت.

در این رویداد، تنها ۱۷ رهبر آفریقایی حضور دارند، حال‌ آنکه در اجلاس ۲۰۱۹ حضور رهبران آفریقایی چشمگیر بود؛ به‌ طوری‌ که ۴۳ رئیس دولت در آن اجلاس حضور داشتند. رئیس‌جمهوری روسیه کاهش حضور رهبران آفریقایی در اجلاس مشترک با مسکو را نتیجه «مداخله» غرب می‌داند.

انتظار می‌رود در این اجلاس تعدادی قرارداد فرهنگی، بشردوستانه و فناوری امضا شود و شرکت‌کنندگان نیز قطعنامه‌ای را تصویب کنند. ضمن اینکه انتظار می‌رود رهبران کشورهای آفریقایی در تلاش‌های دیپلماتیک برای یافتن راه‌حلی برای جنگ در اوکراین قاطع‌تر باشند، چرا که پیامدهای این جنگ را در کشورهای خود احساس می‌کنند.

ماه گذشته، نمایندگان شش کشور آفریقایی از روسیه و اوکراین برای میانجی‌گری بازدید کردند، اما پیشنهادهای آن‌ها تا حد زیادی از سوی هر دو طرف رد شد.

اجلاس دوروزه رهبران کشورهای آفریقایی و روسیه تنها چند هفته پس از شورش گروه واگنر در روسیه برگزار می‌شود؛ شورشی که سوالاتی را درباره سرنوشت نیروهای مزدور در روسیه ایجاد کرد. طی سال‌های اخیر، گروه واگنر یک مهره کلیدی در گسترش نفوذ روسیه در آفریقا بود اما اینک در بحبوحه جنگ با اوکراین، میان این گروه و دولت روسیه شکاف عمیقی ایجاد شده است.

سخنان سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، و یوگنی پریگوژین، رئیس واگنر، نیز درباره فعالیت این گروه در آفریقا متناقض است و مشخص نیست اینک این گروه تحت کنترل کدام طرف است.

نیروهای واگنر در تعدادی از کشورهای آفریقایی از جمله جمهوری آفریقای مرکزی، لیبی، مالی و سودان فعال بودند. سران همه این کشورها به جز سودان حضورشان در این اجلاس را تایید کرده‌اند.