به نظر می‌رسد روس‌ها پس از یک دوره خاموشی نسبی، دوباره چراغ رابطه با طالبان را روشن کرده‌اند. اواسط ماه ژوییه دیمیتری ژیرنوف، سفیر روسیه در افغانستان، با امیر خان متقی، سرپرست وزارت خارجه طالبان، دیدار و گفت‌وگو کرد. او ضمن این دیدار از متقی دعوت کرد در پنجمین نشست فرمت مسکو شرکت کند. این خبر را معاون سخنگوی وزارت خارجه طالبان روز بعد از این ملاقات در توییتر منتشر کرد. هرچند سفارت روسیه در کابل و وزارت خارجه این کشور همان روزها در مورد دعوت از طالبان برای نشست آتی فرمت مسکو حرفی نزدند اما ضمیر کابلوف، نماینده ویژه رئیس‌جمهوری روسیه در امور افغانستان و رئیس اداره دوم آسیایی وزارت خارجه این کشور، ۱۸ ژوییه در گفت‌وگو با خبرگزاری تاس دعوت از طالبان را تایید کرد.

کابلوف در آن مصاحبه گفت که طالبان دعوت روسیه را برای شرکت در فرمت مسکو پذیرفته‌اند و تمامی اعضای فرمت مسکو مانند هند، ایران، قزاقستان، قرقیزستان، چین، پاکستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان نیز در این نشست شرکت خواهند کرد. نشست مسکو قرار است سپتامبر ۲۰۲۳ در منطقه قازان روسیه برگزار شود.

پس از دعوت نکردن طالبان به چهارمین نشست ابتکار مسکو در نوامبر ۲۰۲۲، روسیه حالا با دعوت دوباره از طالبان نشان داد یخ‌های رابطه با این گروه یک بار دیگر شکسته شده است و این کشور می‌خواهد ارتباطش با کابل را توسعه دهد. دلیل اینکه روس‌ها طالبان را به نشست چهارم فرمت مسکو دعوت نکردند، بی‌اعتنایی طالبان به درخواست روس‌ها و کشورهای عضو فرمت مسکو برای ایجاد یک دولت فراگیر در افغانستان بود. حالا به نظر می‌رسد روسیه طالبان را به همین شکل پذیرفته‌اند و بدون پیگیری ایجاد دولت فراگیر می‌خواهند جایگاه گذشته‌شان را در افغانستان بازیابند.

در روزهای نخست قدرت گرفتن دوباره طالبان در افغانستان، در حالی که اکثریت سفارتخانه‌های خارجی در کابل بسته شدند، روس‌ها در سفارتشان را نبستند و به فعالیت ادامه دادند. ضمیر کابلوف، نماینده ویژه رئیس‌جمهوری روسیه در افغانستان که بسیاری از افغان‌ها او را به دلیل نامش (‌ضمیر نبیویچ کابلوف) اصالتا افغان می‌دانند، چندین بار به کابل رفت و با مقام‌های طالبان دیدار کرد.

با این حال روس‌ها برای چهارمین نشست فرمت مسکو طالبان را دعوت نکردند. این مسئله به‌نحوی دلسردی مسکو از رویکرد طالبان در قبال تشکیل دولت در این کشور را نشان داد. روس‌ها بارها تاکید کردند که دوست دارند در افغانستان یک دولت فراگیر با حضور همه اقوام و ملیت‌ها شکل بگیرد. از سوی دیگر، اعتراض کشورهای آسیای میانه به فعالیت سازمان‌های تروریستی ضد این کشورها از جمله جماعت انصارالله تاجیکستان و حرکت اسلامی ازبکستان در خاک افغانستان روس ها را تاحدی به طالبان بدبین کرد.

حمله به اوکراین و گیر کردن روسیه در باتلاق این جنگ روس‌ها را تا حدی از مسئله افغانستان منفک کرد. اما به نظر می‌رسد با اعلام راهبرد جدید سیاست خارجی روسیه در ماه مارس، این کشور افغانستان را نیز در موقعیت اقتصادی مهمی در ارواسیا قرار داده است. به همین دلیل مسکو علاقه دارد روابط راهبردی‌تری با افغانستان ایجاد کند. هرچند نخست این کشور را تشویق خواهد کرد یک دولت فراگیر و باثبات مستقر کند.

امروز افغانستان برای روس‌ها اهمیتی راهبردی و مهم دارد. نفوذ سازمان‌های افراطی به داخل کشور‌های آسیای میانه که روسیه آن‌ها را زیر چتر راهبرد منطقه‌ای خود می‌داند، می‌تواند برای کرملین تبعات منفی داشته باشد. بی‌ثباتی در آسیای مرکزی برای روسیه هم آثار بی‌ثبات‌کننده‌ای خواهد داشت. از طرفی این بدگمانی در میان سیاستمداران روسیه وجود دارد که آمریکا می‌خواهد از طریق طالبان و نیروهای افراطی که داخل خاک افغانستان تربیت می‌شوند، آسیای مرکزی و به تبع آن روسیه را بی‌ثبات کند.

از سوی دیگر، افغانستان کانالی به سمت کشورهای جنوب آسیا محسوب می‌شود و روس‌ها از طریق افغانستان می‌توانند به جنوب آسیا دسترسی داشته باشند. در کنار آن، افغانستان منابع معدنی دست‌نخورده و مهمی هم دارد که چشم روسیه را گرفته است. در بحبوحه تحریم‌های فزاینده غرب علیه روسیه به دلیل حمله به اوکراین، این کشور به بازارهای جدید نیاز دارد و افغانستان هر چند بازاری کوچک است، به تولیدات روسیه بسیار نیاز دارد.

طالبان سال گذشته یک قرارداد موقت اما بزرگ با روس‌ها امضا کردند تا از این کشور سوخت و گندم وارد کنند. با توجه به اینکه در سیاست خارجی جدید رئیس‌جمهوری روسیه، طرح نزدیک شدن به هند و چین و ایجاد یک اجماع منطقه‌ای به عنوان یک اصل راهبردی مطرح است، افغانستان نیز در چارچوب این طرح قرار می‌گیرد. هرچند این کشورها در چگونگی تعامل با طالبان دیدگاه‌های متفاوتی دارند، با توجه به اتفاق‌نظر در مورد مبارزه با تروریسم، منطق همکاری برای محو تروریسم در منطقه آنان را به هم نزدیک خواهد کرد.

با این حال، چیزی که برای روس‌ها کاملا واضح است، این است که نمی‌توان برای همیشه به طالبان تکیه کرد. این گروه با ایدئولوژی بسته و انعطاف‌ناپذیر دینی و قرائت به‌شدت افراطی از اسلام و راهبرد گسترش این قرائت به کشورهای منطقه، نمی‌تواند به عنوان یک شریک راهبردی قابل‌اعتماد باشد. با این حال بازی دوگانه روسیه با طالبان تا حالا جواب داده است.

روس‌ها در کنار روابط اقتصادی با طالبان می‌خواهند اشراف سیاسی و استخباراتی لازم را بر آنان داشته باشند. از آغاز سقوط طالبان در ۲۰۰۱ تا اواسط نیمه دهه دوم قرن حاضر، روسیه در مسیر مبارزه با تروریسم با کشورهای حاضر در افغانستان همکاری داشت و تنها پس از اینکه غرب اعلام کرد حضورش در افغانستان را کاهش می‌دهد، روس‌ها به فکر چاره دیگری افتادند.

اولین تماس رسمی روس‌ها با طالبان به سال ۲۰۱۵ بر‌می‌گردد. روس‌ها بعدا برای مبارزه با سازمان‌های افراطی چون القاعده و داعش به طالبان بیشتر نزدیک شدند و به آنان کمک‌های تسلیحاتی نیز ارائه دادند که حتی توانست به برتری نسبی طالبان در جنگ با ناتو و دولت افغانستان منجر شود. پس از سقوط جمهوریت، روس‌ها روابطشان با طالبان را گسترده‌تر کردند. آن‌ها سفارت افغانستان در مسکو را در اختیار طالبان قرار دادند و قراردادهای تجاری تازه‌ای را با آنان به امضا رساندند.

روس‌ها در تلاش‌اند طالبان را هم در اجماع منطقه‌ای برای کاهش نفوذ آمریکا شریک کنند و به نظر می‌رسد طالبان هم با توجه به انزوای بین‌المللی مایل‌اند تا با روس‌ها همکاری‌های بیشتری داشته باشند.