بلاروس به دنبال رسیدن به توافقی با جمهوری اسلامی برای تولید پهپادهای شاهد در کارخانه‌ای در منطقه گومل در جنوب شرقی این کشور است. تحلیلگران «موسسه مطالعه جنگ» که اتاق فکری مستقر در واشنگتن است، در تحلیلی که روز دوشنبه منتشر کردند به این جنبه از همکاری مینسک و تهران به‌عنوان یکی از خبرهای مهم مربوط به جنگ روسیه در اوکراین اشاره کردند. گزارش این موسسه همزمان با سفر «ویکتور خرنین»، وزیر دفاع بلاروس، به ایران منتشر می‌شود. این مقام نظامی عصر روز سه‌شنبه به محل ستاد کل نیروهای مسلح رفت و با محمد باقری، رئیس این ستاد، دیدار کرد.

رسانه‌های جمهوری اسلامی سفر مقام بلاروس را در راستای افزایش همکاری‌های نظامی و آموزشی دو کشور اعلام کرده‌اند. خبرگزاری شفقنا «افزایش تعاملات در حوزه صنایع دفاعی و بررسی راه‌های مقابله با تحریم‌های ظالمانه» را از اهداف اصلی سفر خرنین دانست.

اما اتاق فکر آمریکایی ضمن اشار به دیدار خرنین با همتای ایرانی‌اش، محمدرضا آشتیانی، توجه‌ها را به تفاهم‌نامه‌ و برنامه همکاری نظامی دوجانبه‌ای که بین دو کشور امضا شده است جلب کرد. طبق تحلیل این موسسه از آن‌جا که آشتیانی در حال حاضر مسئول خرید و فروش‌های نظامی ایران است، او و خرنین احتمالا در مورد مبادلات تسلیحاتی گفت‌وگو کرده‌اند. این اتاق فکر با اشاره به گزارش‌های چند ماه پیش نهادهای اوکراینی گفت که آشتیانی و خرنین احتمالا در مورد تولید پهپادهای شاهد در خاک بلاروس نیز صحبت کرده‌اند. منطقه‌ای که کارخانه پهپادسازی احتمالا در آن واقع شود هم‌مرز با اوکراین است و در شمال سد «دریای کی‌یف» که بر رودخانه دنیپرو زده شده قرار دارد. احداث چنین کارخانه‌ای به معنی درگیر شدن بیشتر جمهوری اسلامی و بلاروس در جنگ روسیه علیه اوکراین خواهد بود.

در ماه مه بود که «مرکز مقاومت ملی اوکراین» خبر از سفر هیئتی ایرانی به بلاروس با هدف تغییر کارخانه‌های محلی به منظور تولید پهپادهای انتحاری برای روسیه داد. هدف از برپایی این کارخانه حل مشکل انتقال پهپاد از ایران به روسیه است که طبق برخی گزارش‌ها اکنون از راه دریای خزر انجام می‌شود. این نهاد اوکراینی به نقل از برخی نیروهای اپوزیسیون بلاروس گفته بود که گروهی از مهندسان ایرانی با هماهنگی دستگاه‌‌های اطلاعاتی روسیه به بلاروس رفته‌اند و مشغول برپایی کارخانه‌ای در منطقه گومل‌اند. در همین راستا، پیش از این صحبت از برپایی کارخانه تولید پهپاد در تاجیکستان هم شده بود.

جمهوری اسلامی و حکومت بلاروس پیش از این نیز تلاش‌هایی برای همکاری نظامی داشته‌اند. در ماه اکتبر سال گذشته بود که «مرکز ملی مقاومت اوکراین» مدعی شد نیروهایی از سپاه پاسداران مشغول تعلیم سربازان روس در منطقه گومل در مورد چگونگی استفاده از پهپادند. به گفته اوکراینی‌ها، سپاهی‌ها و روس‌ها در مورد برخی حمله‌های پهپادهای شاهد ۱۳۶ به خاک اوکراین نیز هماهنگی میدانی کردند. برخی گزارش‌ها خبر از حضور مستشاران نظامی ایران در شبه‌جزیره کریمه، بخشی از خاک اوکراین که از سال ۲۰۱۴ در اشغال روسیه است، نیز می‌دهند. 

کیریلو بودانوف، رئیس سازمان اطلاعات نظامی اوکراین، در نوامبر ۲۰۲۲ خبر از قصد بلاروس برای تولید برخی اجزای «لانچرهای موشک» داده بود. مدت کوتاهی بعد هیئتی از بلاروس به ایران رفت و به گفته دستگاه‌های اطلاعاتی اوکراین، بخش‌های مختلف چرخه تولید تسلیحات از موضوعات اصلی این سفر بود.

الکساندر لوکاشنکو، رئیس‌جمهوری بلاروس، از نزدیک‌ترین متحدان همتای روس خود، ولادیمیر پوتین، بوده است. او در ماه مارس به تهران آمد و ضمن دیدار با ابراهیم رئیسی سند نقشه راه همکاری را امضا کرد. طی این سفر، هشت توافق در زمینه بازرگانی، معدن، ترابری و غیره بین دو کشور امضا شدند. رئیسی صحبت از به توافق رسیدن دو کشور بر سر «نقشه راه جامع» کرد که خبر از راهبردی بودن سطح روابط می‌دهد.

پهپادهای جمهوری اسلامی نقش مهمی در پیشروی جنگ روسیه علیه اوکراین داشته‌اند. در شرایطی که اوکراین در زمینه پدافند هوایی با مشکل مواجه است پهپادهای شاهد ۱۳۶ و سایر پهپادهای ایرانی می‌توانند بر قدرت موشک‌باران و توپ‌باران روسیه بیفزایند. اما طبق گزارش‌هایی که از روند پیشگیری جنگ منتشر شده است، روسیه از روند رسیدن پهپادها به دست خود ناراضی است و خواهان افزایش آن‌ها است؛ به‌خصوص با توجه به این واقعیت که اوکراین بسیاری از این پهپادها را سرنگون می‌کند.