درحالیکه مقام‌های جمهوری اسلامی ایران مدعی‌اند که موضوع حقابه ایران را از رودخانه هیرمند، در مسیر دیپلماسی با طالبان حل می‌کنند و روی خبر بازدید هیئت ایرانی از ایستگاه آب‌سنجی دهراود در افغانستان مانور می‌دهند، محمد جوانبخت، معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا، گفت که افغانستان به هیئت ایرانی اجازه نداده است که از سد کجکی بازدید کنند.

محمد جوانبخت دوشنبه، ۲۳ مرداد (۱۴ اوت)، در یک نشست خبری گفت که تیم فنی ایران از ایستگاه آب‌سنجی بالادست‌ سد کجکی بازدید کرده‌اند، اما مقام‌های افغانستان اجازه بازدید از مخزن سد کجکی را که در تصاویر ماهواره‌ای مشخص است ذخایر آبی مناسبی دارد، به تیم فنی ایران نداده‌اند.

او با بیان اینکه پیگیری‌ها در بخش‌های مختلف ادامه دارد، گفت که طبق معاهده حقابه هیرمند، افغانستان موظف است سالانه ۸۲۰ میلیون مترمکعب از آب رود هیرمند را به سوی ایران سرازیر کند، اما در چهار سال گذشته این تعهد رعایت نشده و آب موثری رهاسازی نشده است.

به گزارش خبرگزاری ایسنا، معاون وزیر نیرو در ادامه، مفاد معاهده حقابه هیرمند را یادآور شد و افزود: «یکی از پیش‌بینی‌های معاهده، این بود که هر زمان از آمار طرف مقابل قانع نشدیم، درخواست بازدید بدهیم. اما طی یک‌و‌نیم سال گذشته، به‌رغم جلسات مختلف، اجازه بازدید داده نمی‌شد.»

از مجموع سخنان معاون وزیر نیرو چنین برمی‌آید که بازدید هیئت فنی ایران از افغانستان، که مقام‌های دولتی با مباهات از آن سخن می‌گویند، چندان فایده‌ای نداشته است، زیرا از یک سو، طالبان اجازه بازدید از سد کجکی را به هیئت ایران نداده‌اند، و از سوی دیگر، بازدید هیئت فنی زمانی موثر است که رودخانه از بیشترین آبدهی برخوردار باشد.

بی‌نتیجه بودن بازرسی هیئت فنی ایران در حالی افشا می‌شود که حسن کاظمی قمی، نماینده ابراهیم رئیسی در امور افغانستان، یکشنبه، ۲۲ مرداد، گفت که کارشناسان ایرانی «برای اولین بار» از سرچشمه‌های هیرمند در افغانستان بازدید کردند.

خبرگزاری فارس، وابسته به سپاه پاسداران، نیز با تیتر «اولین بار در تاریخ معاهده آبی» این خبر را پوشش داد و به نقل از کاظمی قمی نوشت: «این اولین بار است که متخصصان ایرانی از ایستگاه سنجش ‌آب در منطقه دهراود بازدید می‌کنند.»

در این گزارش، با تکرار ادعاهای پیشین مقام‌ها و رسانه‌های حکومتی، آمده بود: «طالبان بارها اعلام کرده [است که] به حق‌آبه رودخانه هیرمند پایبند است.»

پس از بازدید هیئت ایرانی، وزارت خارجه طالبان نیز با صدور بیانیه‌ای که موضع پیشین این گروه را تثبیت می‌کرد، مدعی شد که کارشناسان ایرانی تایید کرده‌اند که «کم‌آبی در افغانستان، تکان‌دهنده است».  

حکومت طالبان در افغانستان، تامین حقابه ایران را به بارندگی و مساعد شدن شرایط مشروط کرده است؛ با این حال، مقام‌های جمهوری اسلامی ایران همچنان امتناع طالبان از تامین حقابه انکار می‌کنند.

خشکی دریاچه هامون و بحران کمبود آب در سیستان و بلوچستان، شمار زیادی از مردم این استان را به مهاجرت‌های اقلیمی واداشته است.

معاهده حقابه ایران از رودخانه هیرمند، ۱۳۵۱ خورشیدی، در دوران سلطنت محمدرضاشاه پهلوی و نخست‌وزیری امیرعباس هویدا، بین دولت‌های وقت ایران و افغانستان امضا شد. این معاهده ۱۲ ماده و دو پروتکل دارد و بر اساس آن، افغانستان موظف است در هر ثانیه، ۲۶ مترمکعب آب رودخانه هیرمند را به سوی دریاچه هامون در ایران سرازیر کند.