در چند ماه اخیر روابط واشنگتن و تهران در سوریه و عراق مسیر تقابلی را طی کرد، افزون بر اینکه آب‌های خلیج فارس نیز شاهد تشدید نیرو و نمایش قدرت بین دو طرف بود. با این حال و هم‌زمان با تشدید تنش بین آمریکا و ایران، ادامه گفت‌وگوهای محرمانه میان دو کشور به آزادی زندانیان آمریکایی بازداشت‌شده در زندان‌های ایران در ازای آزادسازی پول‌های مسدودشده ایران در بانک‌های کره‌ جنوبی منجر شد.

روابط ایران و آمریکا در سال جاری شاهد چهار دگرگونی بود؛ اول- حملات ایران به پایگاه‌های آمریکایی در سوریه، دوم- تقابل و بسیج نیرو در آب‌های خلیج فارس، سوم- تفاهم‌های پنهانی که با معامله برای آزادی زندانیان آمریکایی پایان یافت، چهارم- تحرکات آمریکا در عراق که ایران یا شبه‌نظامیان وابسته به آن هیچ‌گونه واکنشی به آن نشان ندادند.

تحرکات نیروهای آمریکایی در عراق باعث جلب‌توجه بسیاری از تحلیلگران و ناظران شد و گزارش‌های رسانه‌ای این تحرکات را مبهم توصیف کردند، زیرا ممکن است حضور ایران در سوریه را هدف قرار دهد. پرسشی که در این میان مطرح می‌شود، این است که اگر تحرکات نیروهای آمریکایی حضور ایران در سوریه را هدف قرار می‌دهد، چرا شبه‌نظامیان وابسته به ایران در عراق و سوریه هیچ واکنشی از خود نشان نمی‌دهند و به نیروهای آمریکایی حمله نمی‌کنند؟ و چرا این تحرکات در‌پی اعلام توافق اخیر آمریکا و ایران انجام می‌شود؟

بسیاری از گزارش‌ها حاکی از آن است که نیروهای آمریکایی خودروهای زرهی را به مرز سوریه فرستادند و در نزدیکی شهر القائم در مجاورت شهر مرزی بوکمال در کنار رود فرات که حدود ۲۵۰۰ آمریکایی در آنجا حضور دارند، مستقر شده‌اند. افزون برآن، ائتلاف تحت رهبری ایالات متحده با مشارکت هواپیماهای جنگی در پایگاه کونیکو واقع در حومه شمالی دیرالزور رزمایش نظامی انجام داد.

با این حال، گروه‌های شبه‌نظامی وابسته به ایران در عراق و سوریه هیچ واکنشی از خود نشان ندادند و سکوت آن‌ها به این معنی است که این تحرکات تهدیدی برای آن‌ها نیست. هرچند ممکن است ایران بخشی از اهداف باشد، اما به‌نظر می‌رسد در حال حاضر روسیه هدف اصلی واشنگتن است و این تحرکات در هماهنگی با ایران انجام می‌شود. به عبارت دیگر، شبه‌نظامیان وابسته به ایران از مداخله در تحرکات و جابجایی نیروهای آمریکایی در سوریه خودداری می‌کنند.

نیروهای آمریکایی برای اولین بار در زمان دولت باراک اوباما و اعلام جنگ علیه داعش، به‌منظور همکاری با کردها از طریق نیروهای دموکراتیک سوریه، در این کشور مستقر شدند، اما شمار آن‌ها با گذشت زمان به حدود ۹۰۰ سرباز کاهش یافت که اغلب آن‌ها در شرق سوریه حضور دارند. در حالی‌که آمریکایی‌ها به آموزش نظامی و مسلح‌کردن کردها مشغول‌اند، نیروهای روسیه نیز در سوریه حضور دارند و ایران با ایجاد و حمایت گروه‌های شبه‌نظامی، حضور نظامی خود را در سوریه تثبیت می‌کند.

هرچند هدف اصلی روسیه و ایران خروج نیروهای آمریکایی از سوریه بود، اما از زمان روی کار آمدن بایدن، به‌ویژه در ماه‌های اخیر، میزان حملات شبه‌نظامیان مورد حمایت ایران به نیروهای آمریکایی در عراق و سوریه شدت یافت. پایگاه‌های آمریکا در سوریه هدف حملات پهپادی قرار گرفت و ایالات متحده در پاسخ به این تهاجم، نقاط مرزی سوریه با عراق را هدف حملات هوایی قرار داد که به کشته‌شدن شماری از شبه‌نظامیان منجر شد.

چند هفته پیش اسنادی فاش شد مبنی بر اینکه ایران با هدف دور نگه‌داشتن آمریکایی‌ها از منطقه، قصد دارد در همکاری با روسیه به نیروهای آمریکایی در سوریه حمله کند. در اسناد مزبور آمده بود که ایران برای تحقق این هدف برخی نیروها را آموزش می‌دهد تا با استفاده از سلاح و بمب، خودروهای نظامی آمریکا در سوریه را هدف قرار دهند.

به دنبال حملات هوایی ارتش آمریکا علیه نیروهای تحت حمایت ایران در پاسخ به حمله در سوریه، جو بایدن، رئیس‌جمهوری ایالات متحده، به ایران هشدار داد که برای محافظت از آمریکایی‌ها به‌شدت عمل خواهد کرد. با این حال و به‌رغم تلاش‌های متزلزل برای احیای توافق هسته‌ای و ارسال پهپادهای ایرانی به روسیه علیه اوکراین، حملات نظامی متقابل بین آن‌ها به روابط پرتنش منجر نشد.

با توجه به موارد فوق، می‌توان گفت محتمل‌ترین سناریو این است که تحرکات نیروهای آمریکایی در عراق به سمت مرزهای سوریه، که شبه‌نظامیان وابسته به ایران در عراق و سوریه را تحریک نکرد، با هماهنگی دو طرف انجام شده است و هدف راهبردی تحرکات آمریکا تغییر قوانین تعامل با روس‌ها در سوریه است و بعید نیست که این اقدام در آینده به قطع مسیر تدارکاتی ایران به سوریه و لبنان از طریق خاک عراق منجر شود.

با این حال، توافق ایران و آمریکا که تا حدی شامل توقف ارسال پهپاد به روسیه نیز می‌شود، به این معنا نیست که ایران رابطه خود را با روسیه کنار می‌گذارد، زیرا رابطه مسکو و تهران همچنان کارتی است که هر یک از آن‌ها برای نمایش قدرت و مذاکره با واشنگتن از آن استفاده می‌کنند.