خبرگزاری سی‌ان‌ان با انتشار گزارشی در روز شنبه هفتم، سپتامبر (۱۵ مهر)، به این موضوع پرداخت که چرا کشور هند نگران درخواست‌های جدایی‌طلبان سیک درباره خالصتان و شدت گرفتن فعالیت‌ آن‌ها است؟

در این گزارش اشاره شده است که در ساعات اولیه ۲۳ ژوئن ۱۹۸۵، بمبی در محفظه بار هواپیمای ۱۸۲ «ایر ایندیا» از مونترال به سمت دهلی‌نو منفجر شد و تمام ۳۲۹ سرنشین آن کشته شدند. افرادی که بازداشت و متهم به بمب‌گذاری شدند، سیک‌های کانادایی متولد هند بودند. دادستان‌ها آن‌ها را جدایی‌طلبان افراطی‌ معرفی کردند که می‌خواستند انتقام حمله مرگبار ارتش هند به معبد طلایی در ایالت پنجاب در سال پیش از آن را بگیرند.

در جریان این محاکمه، درنهایت فقط یک نفر محکوم شد، دو نفر در سال ۲۰۰۵ تبرئه شدند و در سال ۲۰۱۶، کانادا تنها فردی را که در این بمب‌گذاری مجرم شناخته شد آزاد کرد.

 حالا تقریبا چهار دهه پس از آن حمله تروریستی، به‌دنبال ادعاهای جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا، مبنی بر نقش داشتن هند در قتل رهبر سیک‌های جدایی‌طلب به نام هاردیپ سینگ نجار، مناقشه قدیمی این دو گروه دوباره در کانون توجه بین‌المللی قرار گرفته است.

دهلی نو پیش از قتل نجار، او را به‌عنوان تروریست معرفی کرده و مدعی بود که حامی فعالیت یک گروه شبه‌نظامی ممنوعه است. بنا بر ادعای هند، سیک‌های جدایی‌طلب جنبش خالصتان به دنبال «رادیکال کردن جامعه سیک‌ها در سراسر جهان»‌ اند و برای رسیدن به هدفشان اقدام‌های تروریستی انجام می‌دهند.

از سوی دیگر، حامیان نجار برچسب تروریستی را رد و استدلال می‌کنند که دهلی‌نو از این اتهام برای بی‌اعتبار کردن رهبر سیک‌ها استفاده کرده است.

حالا پس از قتل هاردیپ سینگ نجار و بالا گرفتن تنش میان هند و کانادا بر سر این موضوع، سوالی که برای بسیاری پیش ‌می‌آید این است که چرا موضوعی که در سال‌های اخیر تا حد زیادی خبری از آن نبود، ناگهان دوباره به یک موضوع جنجالی تبدیل شده است؟

سیک‌ها چه می‌خواهند؟

«سیکیسم» به‌عنوان یک مذهب در قرن پانزدهم در منطقه پنجاب از سوی گورو ناناک، یک هندوی غیرمعمول که در مورد آزادی مذهب و لزوم فراگیری خدمات اجتماعی موعظه می‌کرد، پایه‌گذاری شد.

درخواست‌ سیک‌ها برای در اختیار داشتن سرزمینی به نام خالصتان به زمانی بازمی‌گردد که کشور هند استقلالش را در سال ۱۹۴۷ به دست آورد. در آن زمان امپراتوری بزرگ و قدرتمند سیک بر سر کار بود. پس از خروج بریتانیایی‌ها و تقسیم هند، انتظار می‌رفت مسلمانان به پاکستان تازه‌تاسیس بروند و هندوها و سیک‌ها در هند مستقر شوند.

در حالی که سیک‌ها بیشتر جمعیت پنجاب را تشکیل می‌دادند، در هند مستقل در اقلیت قرار داشتند و امروزه نیز کمتر از ۲ درصد از جمعیت ۱.۴ میلیاردی این کشور را تشکیل می‌دهند.

پس از آن جابجایی‌ها، برخی از افراد جامعه سیک در کشور جدید با اکثریت هندو، احساس تبعیض کردند و مبارزه برای استقلال سیاسی و فرهنگی بیشتر آغاز شد. در نتیجه، جنگ و خونریزی بین سیک‌ها، مسلمانان و هندوها به وجود آمد و برخی از رهبران سیک را بر آن داشت که با جدایی‌طلبی، خواستار ایجاد یک سرزمین جدید شوند؛ درخواستی که جان بسیاری از افراد را نیز در این مناقشه گرفت.

اکنون در حالی‌که سیک‌ها در پنجاب حدود سه دهه هیچ شورش فعالی نداشته‌اند، مقامات امنیتی در منطقه زنگ خطر را برای درخواست‌های مجدد جدایی‌طلبی پس از خشونت‌های پراکنده، انفجارها و قتل‌های هدفمند رهبران مذهبی هندو، به صدا درآورده‌اند.

نظرسنجی مرکز تحقیقاتی پیو در سال ۲۰۲۱،‌ نشان داد که ۹۵ درصد سیک‌ها به هندی بودن «بسیار افتخار می‌کنند» و ۷۰ درصد آن‌ها موافق بودند بی‌احترامی به هند مورد پذیرش نیست. با این حال،‌ برخی کارشناسان می‌گویند این احساس در بین سیک‌ها وجود دارد که در حقشان بی‌عدالتی شده است.

خاطرات یک شورش دردناک

نارندا مودی، نخست‌وزیر هند و حزب حاکم این کشور،‌ مدت‌هاست که اظهار داشته‌اند انفعال کانادا در قبال افراط‌گرایی سیک‌های جدایی‌طلب ساکن این کشور، تهدیدی برای امنیت ملی هند است.

اگرچه مودی خودش هنوز به‌طور علنی به شکاف فزاینده با اتاوا نپرداخته است، مقامات هندی کانادا را «پناهگاه امن تروریست‌ها» نامیده‌اند و دهلی نو صدور ویزا را برای شهروندان کانادایی به دلیل «تهدیدهای امنیتی» در این کشور به حالت تعلیق درآورده است.

در عین حال، پس از مناقشه اخیر،‌ برخی از سیک‌های حامی ایجاد خالصتان، اظهاراتی تهدیدآمیز در مورد دولت هند بیان و شورش‌های گذشته را یادآوری کردند.

شورش ۱۰ ساله خالصتان در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۸۰، شامل کشتار غیرنظامیان، بمباران گسترده و حملات به هندوها بود. از سوی دیگر، در جریان عملیات ضد شورش، نیروهای امنیتی هند به نقض حقوق بشر و بدرفتاری با مخالفان متهم شدند.

در جریان این شورش در سال ۱۹۸۴، نخست‌وزیر وقت هند به نام ایندیرا گاندی به سربازانش دستور داد به معبد طلایی در امریتسار، مقدس‌ترین زیارتگاه سیک، یورش ببرند تا یک شبه‌نظامی و حامیانش را بازداشت کنند.

 این عملیات به ویرانی بخش‌های زیادی از معبد منجر شد، صدها کشته بر جای گذاشت و درنهایت خشم گسترده سیک‌ها را برانگیخت. ماه‌ها بعد، گاندی در اقدامی انتقام‌جویانه به دست یکی از محافظان سیک خود کشته شد.

شورش‌های بیشتر در روزهای پس از ترور ایندیرا گاندی آغاز شد و بر اساس آمارهای رسمی، حدود سه هزار نفر - عمدتا سیک - کشته شدند که یکی از بدترین خشونت‌های گروهی از زمان تجزیه هند به شمار می‌رود.

در سال‌های پس از قتل گاندی، حمایت از خالصتان در هند کاهش یافت، اگرچه خاطرات دردناکی در ذهن بسیاری از سیک‌هایی که هنوز در آنجا زندگی می‌کنند حک شده است.

چندین نهاد سیک‌ها که در خارج از کشور ایجاد شده است می‌گویند دولت هند به‌دروغ جنبش خالصتان را به‌عنوان جنبشی تروریستی معرفی می‌کند، در حالی که آن‌ها به فعالیت مسالمت‌آمیز برای ایجاد یک سرزمین جداگانه ادامه خواهند داد.

برخی از تحلیل‌گران نیز معتقدند کسانی که با خشونت به دنبال آرمان خالصتان‌اند، اقلیت کوچکی را در پنجاب تشکیل می‌دهند. با این حال، به گفته آن‌ها مرگ نجار نمادی از گسست فزاینده بین سیک‌ها و دولت مودی است و در حالی که آمریکا، بریتانیا و استرالیا از دهلی نو خواسته‌اند با تحقیقات کانادا درباره قتل رهبر شناخته‌شده سیک‌ها همکاری کند، باید دید این مناقشه قدیمی به چه نتیجه‌ای خواهد رسید.