داده‌های آماری سالنامه رصدخانه مهاجرت ایران در‌خصوص افزایش میزان درخواست مهاجرت ایرانیان نشان می‌دهد که رشد این موضوع در میان دانشجویان و نخبگان، به افزایش چشمگیر تقاضای فعالان فناوری و استارت‌آپ‌ها برای خروج از کشور منجر شده است.

آنچه به افزایش این موج مهاجرتی کمک کرده، اضافه‌شدن مقاصد مهاجرتی جدیدی است که برای فعالان حوزه فناوری امتیازات ویژه‌ای در نظر گرفته‌اند.

روند مهاجرت فعالان حوزه فناوری سبب شده است در کنار آمریکا، انگلستان و کانادا به‌عنوان مقاصد معمول، طی سال‌های اخیر ترکیه، امارات، استرالیا و ارمنستان نیز به دنبال جذب فعالان ایرانی این حوزه باشند.

همچنین داده‌های مرتبط با شرایط اخذ ویزای استارت‌آپی نشان می‌دهند کشور چین نیز به سبب اقتصاد درحال‌رشد و هزینه‌های پایین نیروی کار، گزینه مناسبی برای شروع یک استارت‌آپ نوپا است.

نیما نامداری، فعال حوزه فناوری، بر این باور است در کنار دلایل عمومی مانند «شرایط و کیفیت پایین زندگی در ایران؛ چشم‌انداز مبهم برای رشد شخصی و آزادی‌های فرهنگی، سیاسی و مدنی» که در همه حوزه‌ها به افزایش تقاضا برای مهاجرت منجر شده است، «سیال بودن بازار کار در تخصص‌هایی مانند برنامه‌نویسی، هوش مصنوعی، دانش داده و محصول فضای استارت‌آپ» سبب می‌شود برای افراد دارای تخصص در این حوزه‌ها بازار کار جهانی مناسبی وجود داشته باشد و این افراد امکان کاریابی بهتری به نسبت برخی مشاغل دیگر در جهان داشته باشند.

کارشناسان حوزه فناوری با استناد به گزارش‌های مرکز مهاجرت ایران مدعی‌اند در کنار رشد روزافزون ویزای استارت‌آپ در کشورهای جهان، قرارداشتن متقاضیان ایرانی در رتبه‌های بالای پذیرش نشان‌دهنده آن است که توان فعالان ایرانی در این حوزه با استانداردهای جهانی همخوانی دارد.

همچنین مشکلات ناشی از فیلترینگ و اختلال اینترنت در ایران موجب شده است بسیاری از استارت‌آپ‌ها رغبت فعالیت در بستر اینترنت ایران را ازدست‌ بدهند و برای رشد و توسعه ایده خود به سراغ کشورهایی بروند که استراتژی بلندمدت آن‌ها سرمایه‌گذاری در حوزه فناوری است.

علی حسینی، معاون مرکز تعاملات معاونت علمی ریاست‌جمهوری، مردادماه امسال، در نشست «راه گفت‌وگو» اعلام کرد کشورهای آمریکا و کانادا سیاست‌های پذیرش نخبگان و مهاجران را به‌گونه‌ای تغییر داده‌اند که زمینه جذب این افراد ساده‌تر از گذشته باشد.

به گفته حسینی: «متاسفانه در سطح جذب و حفظ سرمایه انسانی با مشکلات عدیده‌ای مواجه هستیم و برخی مسئولان به‌راحتی اجازه و امکان مهاجرت را برای جوانان و نخبگان ایجاد کرده‌اند.»

در این میان ورود کشور امارات به رقابت در جذب نخبگان حوزه فناوری جهان سبب شده است این کشور نیز به مقصدی آسان برای مهاجرت متخصصان فناوری ایران بدل شود.

تجارت نیوز، شهریورماه سال جاری، در گزارشی اعلام کرد: «بر اساس آمارهای اتاق بازرگانی دبی از سال ۲۰۱۷، حدود ۹۶ درصد سرمایه‌های جذب شده در اقتصاد دیجیتال امارات، توسط استارت‌آپ‌های مستقر در دبی انجام شده است.»

همچنین دورنمای اعلام‌شده امارات مبنی بر اینکه بنا دارد تا سال ۲۰۳۱ به یک مرکز فناوری مهم جهانی تبدیل شود و ارزش اقتصاد دیجیتال خود را به بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار برساند، موجب شده است ۱۰۰ هزار روادید طلایی به‌طور ویژه به برنامه‌نویسان و کارشناسان فناوری اختصاص یابد که این موضوع تاثیر مشخصی بر انگیزه‌ بخشی از فعالان فناوری ایران گذاشته است.

از سوی دیگر، به‌دلیل سیاست‌های بسته نگه‌داشتن و امنیتی شدن فضای اینترنت، فعالان حوزه فناوری طی یک سال گذشته با برخوردهای امنیتی متعددی مواجه بودند و در جریان خیزش سراسری سال ۱۴۰۱، دستگیری تعدادی از چهره‌های شناخته شده حوزه فناوری و اینترنت در ایران موجی از سرخوردگی میان فعالان این حوزه را رقم زد.

هرچند به نظر می‌رسد اخبار مهاجرت گسترده پزشکان و پرستاران بازتاب خبری بیشتری در جامعه داشته است، اما به گفته تحلیلگران، روند خروج نخبگان حوزه فناوری می‌تواند خسارتی جبران‌ناپذیر به حوزه فناوری و اقتصاد ایران طی سال‌های آینده وارد کند که گویا چندان برای مسئولان حاکمیت موضوع مهمی نیست.