در ضلع غربی شهر هرات منطقه‌ای تاریخی وجود دارد که خیابان هرات نام دارد. این اسم از دوره حکمروایی تیموریان بر این منطقه گذاشته شده است و در آن دوران بخش عمده‌ای از دارالعلوم‌ها ، خانقاه‌ها ، مدارس و مساجد جامع در این منطقه قرار داشته است. از آن دوران جز پنج مناره بزرگ که مناره‌های مصلی نام دارد، باقی مانده مقبره سلطان حسین بایقرا، که از سلاطین نامور عصر تیموری بود و همین ده پانزده سال پیش مقبره‌اش برای بازسازی تخریب شد و تا امروز دیگر ساخته نشده و گنبد سبز که آرامگاه ملکه گوهرشاد بیگم و دو فرزندش، بایسنقر میرزا و میرزا محمد جوگی و نوه‌اش علاءالدین فرزند بایسنقر میرزا، چیز دیگری باقی نمانده است. در همین چند سال گذشته در اطراف آرامگاه ملکه گوهرشاد، پارکی به نام (باغ زنانه) ساخته شده است. در این باغ تنها زنان اجاره ورود دارند و در طول روزهای تعطیل و اعیاد تاریخی و مذهبی خانواده‌ها (تنها زنان) به این باغ می‌آیند و ساعتی را به تفریح و تفرج می‌گذرانند.
شاید کمتر کسی از افرادی که به باغ زنانه می‌آیند سعی کند سری هم به آرامگاه گوهرشاد بزند و از زندگی این زن اثرگذار بر دوره تیموریان آگاه شود. روز ۹ رمضان امسال پانصد و هفتاد و نهمین سال درگذشت یا به گفته تاریخ شهادت این زن نامور دوره تیموری است. ملکه گوهرشاد در سال ۷۸۰ هجری قمری، مطابق با سال ۱۳۷۶ میلادی در شهر سمرقند، که امروزه جز قلمرو ازبکستان است، چشم به جهان گشود. پدرش غیاث‌الدین ترخان از بزرگان خاندان تیموری محسوب می‌شد و لقب ترخان که به مفهوم میانجی‌گر میان رعیت و سلطان است، از سوی تیمور به وی داده شده بود. پس از مرگ تیمور، شاهرخ میرزا، که در زمان پدر، امیر خراسان بود و مرکز حکمروایی‌اش نیز شهرهرات بود، در همان‌جا اعلان سلطنت کرد و هرات را پایتخت جدید سلسله تیموری‌ها قرار داد.
ملکه گوهرشاد در سال ۱۳۸۸ میلادی با شاهرخ میرزا ازدواج کرد و ثمره این ازدواج پنج پسر و دو دختر بود که دو پسرش به نام‌های اُلغ بیک میرزا و بایسنقر میرزا، در کنار این‌که از دانشمندان آن دوره بودند، حامی هنر، فرهنگ و علوم متداول زمان خود نیز بودند. رصدخانه الغ بیگ میرزا در شهر سمرقند، که در دوران او ساخته شده بود و به عقیده دانشمندان یکی از بهترین رصدخانه‌های عصر خود بود، تا امروز نیز باقی مانده است. به همین دلیل یکی از دهانه‌های آتشفشانی کره ماه را به نام الغ بیگ نام‌گذاری کرده‌اند. گوهرشاد در زمان حکمروایی شوهرش که حدود ۴۳ سال دوام داشت، بیشترین فعالیت‌ها را در عرصه توسعه و رشد علوم، رونق ادب و هنر و مهم‌تر از همه معماری و ساختمان سازی، مدیریت کرد. مسجد جامع که به دستور او درشهر مشهد، مرکز استان خراسان امروزی ساخته شد و همچنان مسجد گوهرشاد در همین شهر، به عقیده معماران و باستان شناسان جزء عالی‌ترین و باشکوه‌ترین آثار دوره اسلامی به حساب می‌آیند.
ملکه گوهرشاد در کنار توجه به معماری و ساختمان سازی، به هنر و ادب نیز علاقه فراوانی داشت. مولانا عبدالرحمن جامی شاعر بزرگ قرن نهم هجری زیر سایه حمایت‌های این بانو می‌زیست و همچنین مهری هروی بانوی شاعر، مصاحب و ندیمه گوهرشاد بیگم بود. گوهرشاد همچنین در سیاست و حکومت‌داری نیز دستی فراخ داشت. او در بسیاری از مسائل حساس سیاسی به شوهرش نظر مشورتی می‌داد و بخش عمده‌ای از مشاجره‌ها و تنش‌ها میان شاهزاده‌های تیموری با میانجی‌گری گوهرشاد خاتون حل می‌شد. با این حال عده‌ای عقیده دارند که ملکه گوهرشاد بیش از حد در مسائل حکومت‌داری اعمال نفوذ می‌کرد و شاید همین مسأله باعث مرگ او نیز شد. شاهرخ میراز در سال ۸۵۰ هجری قمری مطابق با ۱۴۴۷ میلادی به تحریک ملکه گوهرشاد، جهت سرکوبی نوه‌اش سلطان محمد بایسنقر به اصفهان لشکرکشی کرد. ولی به دلیل بیماری در همان شهر درگذشت. پس از مرگ شاهرخ، امپراتوری تیموری که از هند تا مرزهای روسیه و از چین تا نزدیک اروپا ادامه داشت، محل کشمکش‌های شاهزاده‌های تیموری شد و تا زمان به قدرت رسیدن سلطان حسین بایقرا این تنش‌ها دوام داشت. در سال ۸۶۱ قمری سلطان ابوسعید، دیگر شاهزاده تیموری پس از این که سمرقند را تصرف کرد، به خراسان حمله کرد و نخست شهر هرات را تصرف کرد. او در آغاز ملکه گوهرشاد بیگم را به زندان انداخت ولی چون از نفوذ وی بر شاهزاده‌های تیموری و رعایای خراسان خبر داشت در نهم رمضان سال ۸۶۱ هجری قمری مطابق ۱۴۵۷ میلادی او را در داخل باغ سفید به قتل رساند و مردم جسدش را به مقبره‌اش در کنار دو فرزند و یک نوه‌اش و همچنین همسرش شاهرخ میرزا انتقال داده و به خاک سپردند. بعدها الغ‌بیگ جسد پدر را به سمرقند انتقال داد.
زمان حکمروایی شاهرخ میرزا و همسر دانشمندش ملکه گوهرشاد را عصر رنسانس تیموریان یاد می‌کنند. دانشمندان زیادی از گوشه و کنار جهان آن زمان برای تحصیل دانش به هرات می‌آمدند و مورد حمایت گوهر شاد قرار می‌گرفتند. دارالعلوم آن زمان هرات صدها دانش آموز را در خود جا داده بود و معماری‌های آن دوره، که با دستان هنرمند مشهور آن زمان قوام‌الدین معمار، مشهور به شیرازی ساخته شده است، تا امروز به عنوان آثار باشکوه دوره تیموری در افغانستان و ایران امروز موجود است. هرچند جنگ‌های متوالی در افغانستان این آثار را تا حد زیادی از بین برده است. با این حال نام ملکه گوهرشاد همچون آثار به جا مانده از دوره حکمروایی‌اش بزرگ و با ارزش به جا مانده است.
