روز دوشنبه هفته جاری محمد اشرف غنی، رئیس جمهوری افغانستان، به استاندار و شهردار کابل دستور داد تا فهرست غاصبان زمین در کابل را افشا کند. آقای غنی همچنین به غاصبان زمین هشدار داد که در زود‌ترین فرصت زمین‌های غصبی را دوباره به دولت مسترد کنند؛ وگرنه باید منتظر محاکمه علنی خود باشند. 

غصب زمین یکی از چالش‌های بزرگ در افغانستان است. دولت می‌گوید در حدود ۱.۶ میلیون جریب زمین دولتی از سوی زورمندان و حتی مردم عادی غصب شده است. تنها در طول ۱۸ سال گذشته در حدود ۵۰ هزار جریب زمین در کابل پایتخت غصب شده است. دولت‌های مختلف تاکنون بار‌ها در این پیوند خواسته‌اند تا اقدامی انجام دهند و آن زمین‌ها را دوباره پس بگیرند، اما یا زور دولت به زورمندان (که اکثریت آنان نیز افراد مسلح با خود دارند) نرسیده است، و یا بنا بر مصلحت‌هایی خاموش مانده است. 

اما واقعیت فراتر از گزارش‌هایی است که دولت افغانستان به نشر رسانده است. به تاریخ ۲۷ دی ماه سال ۱۳۹۱ روزنامه هشت صبح که از روزنامه‌های معتبر افغانستان است، گزارش تحقیقی را به نشر سپرد که بر اساس آن، در حدود ۲ میلیون جریب زمین دولتی در افغانستان غصب شده بود. همزمان با آن، مشاوریت ارشد ساختمانی و فنی ریاست جمهوری وقت نیز گزارشی به حامد کرزی، رئیس جمهوری سابق افغانستان، ارائه داد که بر مبنای آن در حدود ۴.۵ میلیون جریب زمین دولتی، در مناطق زراعتی، دهاتی و شهری، غصب شده بود. 

در گزارش تحقیقی روزنامه هشت صبح، در میان کسانی که زمین‌ها را غصب کرده‌اند، از نام برخی از معاونان رئیس جمهوری گرفته تا وزرا، معاونان وزارت‌خانه‌ها، روسای کل ادارات، اعضای مجلس افغانستان، اعضای شورا‌های استانی، فرماندهان جهادی، متنفذان محلی و حتی مردم عام به چشم می‌خورد. گزارش روزنامه هشت صبح به اندازه‌ای همه‌جانبه و گسترده بود که مسئولان آن توسط زورمندان مورد تهدید قرار گرفتند و کارمندان آن هفته‌ها تحت حمایت نیرو‌های امنیتی تردد می‌کردند. این مسئله نشان می‌دهد که نفوذ مافیای زمین در داخل دولت نیز گسترده است. در سال ۱۳۸۲ تقریبا تمامی اعضای دولت افغانستان، زمین‌های منطقه شیرپور در مرکزی‌ترین و گران‌ترین ناحیه شهر کابل را میان خود تقسیم کردند. این منطقه در اصل یک پادگان نظامی قدیمی و دارای ارزش تاریخی بود، و در آن مقطع در حدود ۳۰۰ خانواده غریب و بی‌بضاعت در این ناحیه زندگی می‌کردند. اعضای دولت که اکثر آنان فرماندهان جهادی بودند، با توسل به زور نیرو‌های نظامی تحت فرمان خود، آن ۳۰۰ خانوار را از آنجا بیرون راندند و خانه‌های آنان را با خاک یکسان کردند. سپس، زمین‌های باقی مانده را میان خود تقسیم کردند. در فهرست افرادی که زمین‌های آن ناحیه را غصب کردند، نام کمتر چهره دولتی است که شامل نباشد. 

این مسئله باعث آبروریزی شدیدی برای دولت افغانستان شد. حامد کرزی برای لاپوشانی آن حرکت و کاهش قباحت آن، کمیسیونی را برای بررسی غصب زمین‌های شیرپور تشکیل داد. ولی آن کمیسیون نتوانست کوچکترین کاری در آن زمینه انجام دهد. 

در آن روند، سال‌ها بعد حامد کرزی به چند نهاد دستور داد تا گزارش کاملی در مورد غصب زمین در افغانستان تهیه کنند. آن گزارش تهیه شد و نشان داد که در حدود ۲ میلیون جریب زمین توسط زورمندان غصب شده است. اما هیچ ترتیب اثری به آن داده نشد و اگر گزارش تحقیقی روزنامه هشت صبح (که از روی همین گزارش تهیه شد) نمی‌بود، شاید هیچ کس حتی از وجود آن گزارش هم باخبر نمی‌شد. 

غاصبان زمین تنها به غصب زمین‌های دولتی بسنده نکرده‌اند، بلکه حتی زمین‌ها و خانه‌های مردم را نیز گرفته‌اند. تا پیش از هجوم مجاهدین به شهر‌ها و سقوط حکومت دکتر نجیب‌الله، هزاران شهروند هندوتبار در افغانستان، به‌خصوص در کابل، زندگی می‌کردند. آنان صاحب زمین، خانه و املاک و اموال فراوان بودند. روی کار آمدن مجاهدین و در پی آن، جنگ‌های پی‌در‌پی، و سپس استیلای طالبان بر افغانستان، هندوتبار‌ها را مجبور ساخت تا موقتا به خارج از افغانستان پناهنده شوند. اما در برگشت، دیگر اثری از خانه و املاک‌شان باقی نمانده نبود. مجاهدین تقریبا تمامی املاک و اموال هندوتبار‌ها را غصب کردند و جالب‌تر از همه آن که برای آن خانه‌ها قباله جعلی نیز ساخته‌اند؛ چنان که در این سال‌ها هرچه از شهروندان هندوتبار برای گرفتن املاک خود به افغانستان برگشتند، با درهای بسته روبه‌رو شدند. طرف‌های مقابل آنان یا زورمندان مسلحند، یا هنوز در دولت و ادارات مربوطه نفوذ دارند. 

غاصبان تقریبا برای تمامی زمین‌های که غصب کرده‌اند، قباله جعلی ساخته‌اند. اکثر این زمین‌ها تبدیل به شهرک‌های رهایشی شده است و به مردم عادی فروخته شده است. حالا برای دولت بسیار دشوار است که مردم عادی را که این زمین‌ها را خریده‌اند، از خانه‌هاشان بیرون کند. اکثر غاصبان نیز در بیرون از افغانستان زندگی می‌کنند. با توجه به این وضعیت، این بار هم به نظر نمی‌رسد که هشدار رئیس جمهوری به غاصبان، گره از کار فروبسته زمین‌های غصبی افغانستان بگشاید.