خبرگزاری سی‌ان‌ان روز سه‌شنبه ۳۰ ژانویه (۱۰ بهمن) در گزارشی تحلیلی به این موضوع پرداخت که در شرایط بحرانی دریای سرخ به دلیل حملات حوثی‌های تحت حمایت ایران به کشتی‌های تجاری، آیا چین تمایل دارد بنا به خواسته ایالات متحده، برای مذاکره با تهران به منظور کاهش تنش‌ها گامی بردارد؟

بر اساس این گزارش، در حالی که شورشیان حوثی به حملاتشان به کشتی‌های تجاری در دریای سرخ ادامه می‌دهند، این بحران در حال عمیق‌تر شدن برای جاه‌طلبی‌های چین که به دنبال تبدیل شدن به یک قدرت جدید و نقش‌آفرین در خاورمیانه است، آزمونی جدید خواهد بود.

با گذشت نزدیک به چهار ماه از جنگ اسرائیل و حماس، حملات حوثی‌ها به یکی از مهم‌ترین مسیرهای کشتی‌رانی جهان تجارت بین‌المللی را زیرورو کرده و ترس از درگیری منطقه‌ای گسترده‌تر را برانگیخته است.

در چنین شرایطی، واکنش چین به بحران دریای سرخ تاکنون به درخواست برای پایان دادن به حمله به کشتی‌های غیرنظامی و انتقاد پنهان از عملیات نظامی به رهبری ایالات متحده علیه حوثی‌ها محدود بوده است.

با اینکه پکن برای دخالت مستقیم در این بحران تمایلی نشان نداده، ایالات متحده به دنبال این است تا چین را وادار کند با تحت فشار گذاشتن ایران به عنوان حامی حوثی‌ها، از تهران بخواهد حملات شبه‌نظامیان نیابتی‌اش را مهار کند.

مردخای چازیزا، مدرس ارشد کالج آکادمیک اشکلون در اسرائیل، در این زمینه معتقد است: «واکنش محتاطانه یا تردیدآمیز چین بر سر جاه‌طلبی‌های آن کشور که در راه تبدیل شدن به یک قدرت جهانی مسئول است، سایه سنگینی می‌افکند.»

او تاکید می‌کند که این مسئله برای شی جین‌پینگ، رهبر چین، هم که در سال‌های اخیر وعده داده بود به عنوان بخشی از ابتکار عمل برای ارائه جایگزین نظم امنیتی تحت رهبری غرب، «با استفاده از خرد چینی به ارتقای صلح و آرامش خاورمیانه کمک می‌کند»، یک چالش دیپلماتیک خواهد بود.

واکنش چین

پس از آنکه شورشیان حوثی در یمن اواسط ماه نوامبر در حمایت از فلسطینی‌ها شلیک موشک‌ و پهپاد به سمت کشتی‌ها در دریای سرخ را آغاز کردند، چین تا چند هفته‌، در این زمینه واکنش قابل‌توجهی نشان نداد. این کشور، حوثی‌ها را محکوم نکرد و کشتی‌های جنگی پکن نیز به تماس‌ کشتی‌های مجاور در معرض خطر حمله پاسخ ندادند.

چین همچنین از پیوستن به ائتلاف چندملیتی به رهبری ایالات متحده برای محافظت از کشتی‌های عبوری از دریای سرخ صرف‌نظر کرد؛ با اینکه در خلیج عدن و جیبوتی پایگاه‌هایی هم داشت.

به‌تازگی و پس از آنکه ایالات متحده و بریتانیا حملات نظامی علیه اهداف حوثی‌ها در یمن را آغاز کردند، صدای پکن در این زمینه بلند شد و درباره افزایش تنش‌ها اظهار نگرانی کرد.

پکن با صدور بیانیه‌ای، خواستار پایان دادن به حملات به کشتی‌های غیرنظامی شد و از «طرف‌های مربوطه» خواست «از هیزم انداختن بر آتش جنگ خودداری کنند». چین در عین حال خاطرنشان کرد که شورای امنیت سازمان ملل هرگز به هیچ کشوری اجازه نداده است در یمن از زور استفاده کند.

مقام‌های چینی بارها تاکید کردند که بحران دریای سرخ یک «سرریز» از درگیری در غزه است و از آتش‌بس فوری بین اسرائیل و حماس به عنوان اولویت اصلی یاد کردند.

از زمان آغاز جنگ اسرائیل و حماس، چین با اعلام حمایت از آرمان فلسطین و انتقاد از اسرائیل و ایالات متحده به دلیل ایجاد بحران انسانی در غزه، تلاش کرده است خود را به عنوان قهرمان جهان جنوب و جایگزینی برای قدرت آمریکا معرفی کند.

در چنین شرایطی، بی‌میلی پکن برای ورود به بحران دریای سرخ نشان‌دهنده محاسبات ژئوپلیتیک این کشور است.

چازیزا، تحلیلگر سیاسی، در این زمینه به سی‌ان‌ان تاکید کرد: «چین هیچ علاقه‌ای به پیوستن به ائتلاف غربی به رهبری آمریکا ندارد؛ زیرا چنین اقدامی باعث تقویت موقعیت آمریکا به عنوان یک هژمونی در منطقه‌ و تضعیف موقعیت چین در منطقه می‌شود.»

یکی از مقام‌های ارشد کاخ سفید روز شنبه به خبرنگاران گفت که جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی ایالات متحده، این آخرهفته در بانکوک در دیدار با وانگ یی، وزیر خارجه چین، از پکن خواسته است که برای توقف حملات حوثی‌ها از «اهرم فشار قابل‌توجهش بر ایران» استفاده کند.

رویترز روز جمعه با استناد به منابع ایرانی گزارش داد که مقام‌های چینی در چند نشست اخیر، از همتایانشان در جمهوری اسلامی خواسته‌اند به مهار حوثی‌ها کمک کنند.

در همین حال، وزارت خارجه چین هفته گذشته اعلام کرد که پکن «با طرف‌های مختلف در ارتباط نزدیک است» و برای کاهش تنش‌ها در دریای سرخ «فعالانه تلاش کرده است».

تحت فشار گذاشتن ایران

گرچه حوثی‌ها گفته‌اند کشتی‌های چینی یا روسی را هدف قرار نخواهند داد، این بحران منافع چین را هم در معرض تهدید قرار داده است.

شرکت لجستیک جهانی فلکسپورت مستقر در سانفرانسیسکو می‌گوید ۹۰ درصد محموله‌های چین به مقصد اروپا از طریق دریای سرخ منتقل می‌شدند، اما اکنون ۹۰ درصد این ترافیک به سمت جنوب آفریقا تغییر مسیر داده می‌شود.

بر اساس گزارش بورس کشتی‌رانی شانگهای، به دلیل این اختلال، نرخ حمل‌ونقل اقیانوسی از شانگهای به اروپا بین نوامبر تا ژانویه بیش از ۳۰۰ درصد افزایش یافته است که برای صادرکنندگان چینی در یک اقتصاد نه‌چندان‌باثبات، چالش بزرگی محسوب می‌شود.

با توجه به این موارد، برخی کارشناسان معتقدند که تحت فشار گذاشتن ایران ممکن است خواسته شرکای منطقه‌ای چین نیز بوده باشد.

جاناتان فولتون، یکی از اعضای ارشد شورای آتلانتیک مستقر در ابوظبی، گفت که انفعال چین اعتبار این کشور نزد بازیگران منطقه‌ای را تضعیف کرده است. او تاکید کرد: «پکن که می‌خواهد این تصور را ایجاد کند که یک قدرت فرامنطقه‌ای در حال ظهور است، نمی‌تواند بدون تلاش برای درگیری در چنین بحرانی، جایگاهش را نشان دهد.»

به گفته برخی تحلیلگران، در شرایطی که ائتلاف به رهبری ایالات متحده و بریتانیا اقدام‌های مهمی علیه حوثی‌ها انجام می‌دهد، چین تنها ناظر است و این از پکن که خواهان قدرت است، چهره خوبی ترسیم نمی‌کند.

فولتون تاکید کرد: «عربستان سعودی که پس از ۹ سال جنگ در یمن در حال مذاکرات صلح با حوثی‌ها است و به دنبال نوسازی اقتصادی و برنامه‌های توسعه همه‌جانبه است. این امر چین را در موقعیت دشواری قرار می‌دهد: اینکه باید بین ایران، متحد ضدآمریکایی‌اش، و کشورهای خلیج‌ فارس که احتمالا شرکای اقتصادی مهم‌تر چین در منطقه‌اند، تعادلی ظریف برقرار کند.»

جاه‌طلبی‌های جهانی پکن

چین در سال ۲۰۲۳ میانجی‌گری کرد تا روابط تاریخی عربستان سعودی و ایران، دو رقیب منطقه‌ای دیرینه، از سر گرفته شود، اما به گفته تحلیلگران، توقف حملات حوثی‌ها می‌تواند وظیفه و آزمون سخت‌تری برای پکن باشد.

فولتون در این زمینه تاکید کرد: «میانجی‌گری چین میان تهران و ریاض سبب شد این تصور ایجاد شود که پکن در حال تبدیل شدن به یک بازیگر اصلی در صحنه دیپلماسی، سیاست و امنیت جهانی است؛ اما وقایع پس از جنگ اسرائیل و حماس از این واقعیت پرده برداشت که رویکرد چین به منطقه هنوز عمدتا برآمده از منافع اقتصادی آن است و این کشور برای ایفای نقش بسیار مهم در حوزه‌های دیگر تمایل یا ظرفیت ندارد.»

چین بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران در دهه گذشته و خریدار ۹۰ درصد صادرات نفت ایران بوده است؛ اما اینکه این موضوع تا چه حد می‌تواند به معنای «تاثیرگذار بودن» [بر ایران] تفسیر شود، آزمونی برای سرمایه سیاسی پکن خواهد بود.

ویلیام فیگوئروا، استادیار دانشگاه گرونینگن در هلند، در این زمینه می‌گوید: «واقعیت این است که چین برای تاثیرگذاری بر رفتار ایران اهرم‌ فشارهای محدودی دارد. سرمایه‌گذاری چین در ایران نسبتا کم است و سیاست تعطیلی کامل تجارت نفت پیچیده خواهد بود. این به آن معنا نیست که چین نمی‌تواند یا نمی‌خواهد هیچ معامله‌ای را لغو کند یا برای مجازات ایران واردات نفت را کاهش دهد، اما معنایش این است که بعید است چنین اقدامی انجام دهد؛ مگر اینکه کشتی‌های چینی هدف قرار بگیرند یا تنش‌ها همچنان تشدید شوند.»