پروژه خط‌آهن «افغان ترانس» که با عبور از افغانستان، آسیای مرکزی را به آسیای جنوبی وصل می‌کند، از مهم‌ترین پروژه‌های افغانستان، ازبکستان و پاکستان است، اما در کنار بی‌ثباتی و ناامنی در افغانستان، مهم‌ترین مسئله، یعنی تامین بودجه هفت میلیارد دلاری این پروژه، هنوز حل نشده است.

این پروژه که سال ۲۰۱۸ در زمان حاکمیت اشرف غنی طراحی شد، در صورت اجرایی شدن روند تجارت میان چند کشور منطقه، به‌ویژه افغانستان، ازبکستان و پاکستان را متحول خواهد کرد. یک هیئت طالبان به رهبری بخث‌الرحمان شرافت، رئیس اداره خط‌آهن در رژیم طالبان، سه‌شنبه گذشته (اول اسفند) به ازبکستان سفر کرد و قرارداد مطالعه فنی این پروژه را با مقام‌های ازبکستان به امضا رساند. یک شرکت ارائه‌کننده خدمات فنی مستقر در امارات متحده عربی به نام  ADL-Ulanish این مطالعه را انجام می‌دهد.

در اطلاعیه اداره خط‌آهن رژیم طالبان آمده است که پس از امضای توافقنامه انجام مطالعات فنی پروژه خط‌آهن افغان ترانس، بخت‌الرحمان شرافت به نمایندگی از طالبان و همچنین یک مقام پاکستانی به‌صورت آنلاین با مقام‌های قطری صحبت کردند. هدف از این گفت‌و‌گو، جلب حمایت برای سرمایه‌گذاری روی این پروژه بوده، اما جزئیات بیشتری در‌این‌باره ارائه نشده است.

برآوردهای ابتدایی در دولت پیشین افغانستان نشان می‌داد که این پروژه حدود پنج میلیارد دلار هزینه دارد، اما برآوردهای دولت ازبکستان و رژیم طالبان در دی‌ماه امسال نشان داد که پروژه خط‌آهن به هفت میلیارد دلار نیاز دارد و پنج سال زمان می‌برد تا آماده بهره‌برداری شود.

با این حال، مهم‌ترین چالش‌ها در این پروژه که برای تقویت اقتصاد آسیای میانه و باز شدن مسیر تجارت به روی کشورهای محصور در خشکی حیاتی است، تامین بودجه و امنیت آن است.

رژیم طالبان که به‌دلیل نقض گسترده حقوق بشر، متعهد نبودن به قواعد و کنوانسیون‌های بین‌المللی، داشتن روابط با سازمان‌های تروریستی و خودداری از تشکیل دولت فراگیر، در انزوای بین‌المللی به‌سر می‌برد و با تحریم‌های زیادی مواجه است، توانایی تامین بودجه مورد‌ نیاز این پروژه را ندارد. بیشتر پروژه‌های خط‌آهن در دولت پیشین افغانستان را ایالات متحده آمریکا، بانک توسعه آسیایی، بانک جهانی و دیگر کشورهای غربی حمایت کردند، اما تا‌‌کنون هیچ یک از آنان در زمینه حمایت از پروژه خط‌آهن افغان ترانس اعلام آمادگی نکرده‌اند.

هرچند طالبان تا‌کنون اطلاعاتی در زمینه تامین بودجه مورد‌نیاز پروژه افغان ترانس ارائه نکرده‌اند، اما در اطلاعیه اداره خط‌آهن رژیم طالبان آمده است که پس از نهایی شدن مطالعات فنی این پروژه، جزئیات آن «با نهادهای مالی، کشورها و سرمایه‌گذاران» به اشتراک گذاشته می‌شود. در این اطلاعیه از بازرگانان افغان خواسته شده است که با سرمایه‌گذاری در این پروژه، به اجرای آن کمک کنند.

به‌رغم اینکه ازبکستان و پاکستان به پیشرفت این پروژه علاقه‌مندند، اما در دو سال و شش ماه گذشته درخصوص سرمایه‌گذاری در این پروژه تردید داشته‌اند. همزمان با سفر هیئت طالبان به ازبکستان، شوکت میرضیایف، رئیس‌جمهوری ازبکستان، در سفر به روسیه با ولادیمیر پوتین ملاقات و درباره پروژه افغان ترانس صحبت کرد.

خبرگزاری ترند که تحولات آسیای مرکزی را پوشش می‌دهد، در گزارشی نوشت که میرضیایف در ملاقات با پوتین درباره اهمیت پروژه افغان ترانس و جایگاه ازبکستان در این پروژه صحبت کرد. برخی رسانه‌ها هم گزارش دادند که میرضیایف به پوتین پیشنهاد کرده است که روسیه نیز در این پروژه شریک شود، چون ایجاد مسیر تجاری میان آسیای مرکزی و آسیای جنوبی به نفع تجارت و اقتصاد روسیه نیز است.

روسیه از زمان سلطه طالبان بر افغانستان در زمینه‌های مختلف از‌جمله در عرصه تجارت و دیپلماسی روابط وسیعی با طالبان برقرار کرده است. دیپلمات‌های طالبان در روسیه حضور دارند و سفارت این کشور در جریان فروپاشی دولت جمهوری و بازگشت طالبان به قدرت، به دلیل تماس نزدیکی که با طالبان داشت تعطیل نشد و به کارش ادامه داد.

همچنین رژیم طالبان از زمان آغاز جنگ اوکراین و تحریم‌هایی که علیه روسیه وضع شد، به یکی از خریداران نفت و گاز روسیه تبدیل شد.

پاکستان به دلیل بحران اقتصادی و سیاسی برای سرمایه‌گذاری روی پروژه خط‌آهن افغان ترانس در وضعیت مناسبی نیست و ازبکستان نیز بدون حمایت روسیه بعید است روی این پروژه بزرگ سرمایه‌گذاری کند. به نظر می‌رسد یکی از اهداف ازبکستان برای شریک کردن روسیه در پروژه افغان ترانس، استفاده از توانایی اقتصادی و نفوذ سیاسی این کشور در این پروژه است.

خط‌آهن افغان ترانس از شهر ترمذ ازبکستان آغاز می‌‎شود و با عبور از استان‌های  بلخ، سمنگان، بغلان، بامیان، میدان وردک، لوگر و پکتیا، به پیشاور پاکستان می‌رسد. این مسیر به ازبکستان و دیگر کشورهای آسیای میانه فرصت انتقال سالانه ۳۸۱ هزار و ۴۶۹ تن مواد به آسیای جنوبی می‌دهد.

هرچند افغانستان با سلطه طالبان به یکی از منزوی‌ترین کشورهای جهان تبدیل شده است، اما در صورتی که روسیه به این پروژه بپیوندد و قطر از طالبان برای تامین بودجه حمایت کند، امید به اجرایی شدن آن افزایش خواهد یافت.