پس‌از پنج ماه جنگ خشونت‌آمیز در غزه، به‌ نظر می‌رسد حماس به‌طور جدی در تنگنا قرار گرفته، به‌ویژه اینکه حاکمیتش بر نوار غزه در حال پایان است و اسرائيل هم اصرار دارد جنگ زمانی پایان خواهد یافت که حماس قدرت را به طور کامل واگذار کند.

این پافشاری حماس را بر آن داشت تا برای کنار رفتن از قدرت اعلام آمادگی کند. به همین دلیل، موسی ابومرزوق، معاون دفتر سیاسی حماس، در سخنانی غیرمعمول و صریح ادعا کرد که «دغدغه ما حاکمیت بر نوار غزه نیست و به این موضوع اهمیت نمی‌دهیم، بلکه از تشکیل یک دولت تکنوکرات حمایت می‌کنیم».

سخنان ابومرزوق در واقع اولین اعلام دیدگاه حماس درباره «روز پس از جنگ» است. در همین راستا، زیدالایوبی، ناظر سیاسی، بر این باور است که حماس بنا به عوامل و ملاحظاتی متعدد از جمله بازسازی غزه و پی بردن به این واقعیت که حکومت حماس را نه مردم فلسطین و نه جامعه جهانی می‌پذیرند، متوجه شده است که بیش از این نمی‌تواند کنترل نوار غزه را در دست داشته باشد.

ابومرزوق گفته بود: «حماس مدت‌ها است که حکومت غزه را هدف خود نمی‌داند. ما از تشکیلات خودگردان فلسطین می‌خواهیم مسئولیت را در نوار غزه به عهده بگیرد. تنها شرطی که ما داریم، این است که تحت هیچ شرایطی نباید از حقوق ملت فلسطین عقب‌نشینی شود.»

او افزود: «از سال ۲۰۱۷ که در تشکیل دولت وحدت ملی شرکت کردیم، پیوسته تاکید می‌کنیم آنچه را مردم فلسطین بپذیرند، ما هم بدون اعتراض می‌پذیریم، این بدان معنا است که ما از کشور مستقل فلسطینی در غزه و کرانه باختری که پایتخت آن بیت‌المقدس شرقی باشد، حمایت می‌کنیم.»

ابومرزوق گفت: «هرچند حماس درباره کشور فلسطین دیدگاه متفاوتی دارد و پیوسته بر لزوم تشکیل کشور بر سراسر سرزمین فلسطین از دریا تا رودخانه اردن تاکید داشته، در حال حاضر، وضعیت کاملا دگرگون شده است.»

با توجه به واقعیت اوضاع، می‌توان گفت که پیشنهاد اخیر حماس بیانگر تغییر دیدگاه این گروه است؛ به‌ویژه اینکه حماس تا همین چند هفته پیش، به حفظ قدرت در نوار غزه اصرار داشت و خواستار تضمین‌های بین‌المللی برای حکومتش بود. افزون بر این، اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس، تاکید می‌کرد که «پس از پایان جنگ، غزه دستخوش هیچ‌گونه آشفتگی و هرج‌ومرج نخواهد شد، زیرا حکومت و دستگاه‌های امنیتی آن همچنان در صحنه حضور دارند و مسئولیت‌هایشان را به‌طور کامل انجام می‌دهند». اما از تحولات اخیر غزه چنین برمی‌آید که اظهارات رهبر حماس با واقعیت ناشی از جنگ همخوانی ندارد.

فشارهایی که حماس را به واگذاری قدرت وادار کرد

عوامل متعددی از جمله ادامه فشار نظامی سنگین اسرائیل بر حماس، تهدید تل‌آویو به نابودی شاخه نظامی حماس و اصرار آن به سپردن کنترل امنیتی نوار غزه به دست ارتش حماس را بر آن داشت تا واگذاری قدرت در نوار غزه را بپذیرد.

از سوی دیگر، تاکید غیرنظامیان بر لزوم برقراری آتش‌بس، فشارهای بین‌المللی بر حماس و نارضایتی فلسطینی‌ها از اصرار حماس به حفظ قدرت، به‌رغم گستردگی ویرانی‌های ناشی از جنگ و دشواری‌های بی‌شمار آوارگان فلسطینی که در معرض خشونت و گرسنگی قرار دارند، حماس را به واگذاری قدرت ناگزیر کرد. باید یادآوری کنیم که حماس زمانی از تصمیمش برای واگذاری قدرت به یک دولت تکنوکرات پرده برداشت که هیئت حماس به رهبری اسماعیل هنیه عازم قاهره شد تا مسیر برقراری آتش‌بس بشردوستانه و توقف نهایی جنگ را هموار کند.

در پیوند به این موضوع، زیدالایوبی، پژوهشگر سیاسی، گفت: «تا زمانی که برای حماس در غزه جایگزینی تعیین نشود، جنگ متوقف نخواهد شد.» اکنون به نظر می‌رسد که حماس از جنگ خسته شده و واقعیتی را که میانجی‌ها به مسئولان این گروه توضیح داده‌اند، باعث شده است رهبران حماس آمادگی‌شان را برای واگذاری قدرت در غزه اعلام کنند.

به همین ترتیب، ابومرزوق اعلام کرد که در تلاش‌هایی که به منظور توقف جنگ ادامه دارد، پیشرفت چشمگیری حاصل شده و حماس می‌کوشد دو شرط اساسی یعنی توقف نسل‌کشی ارتش اسرائيل در نوار غزه و بازگشت آوارگان به شمال غزه، در مذاکرات جاری میان دو طرف محقق شود.

نشست گروه‌های فلسطینی در مسکو و حکومت تکنوکرات

حماس زمانی تصمیمش را برای واگذاری قدرت در نوار غزه اعلام کرد که روسیه رهبران گروه‌های فلسطینی را برای حضور در نشستی در مسکو که هدف از آن پایان دادن به اختلاف‌های داخلی، تشکیل دولت تکنوکرات و پیوستن حماس به سازمان آزادی‌بخش فلسطین بود، دعوت کرد.

این فراخوان پس از آن صورت گرفت که محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، در دیداری که با شیخ تمیم بن حمد آل‌ثانی، امیر قطر، داشت، درباره موضوع‌هایی از جمله توافق بر سر تشکیل دولت تکنوکرات، پیوستن حماس به سازمان آزادی‌بخش فلسطین و پایبندی به قراردادهای امضاشده با اسرائيل مذاکره کرد.

در همین حال، عزام احمد، یکی از اعضای کمیته مرکزی سازمان آزادی‌بخش فلسطین، گفت: «ما در تلاش برای اتحاد با حماسیم و حماس باید ضمن عقب‌نشینی از مواضع قبلی‌‌اش، کلیه پیش‌شرط‌ها از جمله برنامه سیاسی سازمان آزادی‌بخش فلسطین و تفاهم درباره مقاومت را بپذیرد.»

او افزود: «البته شکی نیست که ما هم خواستار مقاومت مردمی هستیم، اما این مقاومت باید به یک قانون، یک نظام و یک راهبرد نظامی واحد متعهد باشد و حماس همان‌گونه که جهان می‌خواهد، به سمت یک دولت تکنوکرات که رهبری آن را محمود عباس در دست داشته باشد، حرکت کند تا زمینه مدیریت و بازسازی نوار غزه فراهم شود.»

فشارهای اسرائیل و راه‌حل‌های جایگزین

باید اشاره کنیم که حماس به‌رغم موافقت با دولت تکنوکرات، مخالف سرسخت محمود عباس است و نمی‌خواهد رهبری دولت آینده فلسطین در دست او باشد. حسام بدران، یکی از اعضای دفتر سیاسی حماس، گفت: «جناح‌های فلسطینی باید در رهبری دولت نقش اساسی ایفا کنند و این رهبری باید برخاسته از مردم باشد تا هم عملکرد دولت را زیر نظر داشته باشد و آن را در قبال هر کاستی پاسخگو بداند.»

در حالی که انتظار می‌رود مسکو برای رفع اختلاف‌های حماس و فتح اقدام کند، حماس زمانی تصمیمش را به واگذاری قدرت در نوار غزه اعلام کرد که اسرائيل از طرح «روز پس از جنگ» پرده برداشت. در این طرح، اسرائیل با ایفای نقش تشکیلات خودگردان فلسطین در نوار غزه مخالف نیست، اما سعی می‌کند از طریق راه‌حل‌های جایگزین، به نقش حماس در غزه پایان دهد.

بنی گانتز، وزیر جنگ اسرائیل، گفت: «حماس و اسرائيل در آینده غزه نقشی نخواهند داشت و لازم است برای کنترل غزه سازمانی غیرنظامی متشکل از شخصیت‌های فلسطینی ایجاد شود که از حمایت کشورهای منطقه برخوردار باشند.» او افزود: «به هر حال، اسرائیل برتری و توانایی‌های عملیاتی‌اش را در سراسر نوار غزه حفظ خواهد کرد و این حق را برای خود محفوظ می‌داند که به اعضای حماس برای کنترل نوار غزه یا حضور در نقاطی که ارتش اسرائيل در آن فعالیت خواهد کرد، اجازه بازگشت ندهد.»

برگرفته از ایندیپندنت عربی