رئیس انجمن نفرولوژی ایران اعلام کرد که سرم‌های تزریقی تولید شرکت دارویی ثامن، وابسته به آستان قدس رضوی، به علت آلودگی به آلومینیوم باعث جان‌ باختن دست‌کم ۱۰ بیمار تحت دیالیز شده است.

بررسی‌های خبرنگاران نشان می‌دهد توزیع این محلول‌های ویژه دیالیز صفاقی که به آلومینیوم آلوده بوده‌اند، از دی‌ ۱۴۰۲ در ایران آغاز شده و تا اردیبهشت‌ ۱۴۰۳ نیز ادامه داشته است. شرکت دارویی ثامن، وابسته به بنیاد بهره‌وری موقوفات آستان قدس رضوی، که سال ۱۳۶۳ با عنوان سرم‌سازی ثامن در مشهد ثبت شد، اکنون تنها تولیدکننده محلول‌های دیالیز صفاقی در ایران محسوب می‌شود.

روزنامه هم‌میهن در گزارشی نوشت: «آن‌طور که رئیس انجمن نفرولوژی اعلام کرده، حداقل ۱۰ نفر از بیماران با این سرم‌ها جانشان را از دست داده‌اند و خبر رسیده که تنها در یکی از مراکز در تهران، سه نفر و در اصفهان هم چهار نفر به این دلیل فوت کرده‌اند. میزان آلودگی محلول دیالیز صفاقی شرکت ثامن بسیار بالا و بین پنج تا ۱۰ برابر حد مجاز براورد شده است. بیماران مصرف‌کننده با نشانه‌های گیجی و منگی، حواس‌پرتی، درد عضلانی، بی‌اشتهایی و تشنج دیده شده‌اند و کار برخی هم به بخش مراقبت‌های ویژه، ونتیلاتور و در نهایت مرگ رسیده است.»

بنابر این گزارش، شرکت دارویی ثامن از دی‌ ۱۴۰۲ فیلم‌هایی را که با استفاده از آن، پاکت‌های محلول دیالیز صفاقی را تولید می‌کند، از شرکتی به‌ نام لفاف‌خزر در رشت تهیه می‌کرد و از آنجا که شرکت لفاف خزر از یک‌ ماده شیمیایی خاص به ‌نام لاکتات سدیم استفاده می‌کرد که ناخالصی بالایی داشت، به غلظت بالای آلومینیوم در سرم‌های صفاقی منجر شد.

گفته می‌شود محلول‌های آلوده از حدود ۱۰ روز قبل و پس از مشاهده موارد متعدد مسمومیت در بیماران تحت دیالیز، جمع‌آوری شدند.

ایرج نجفی، استاد‌ بازنشسته دانشگاه علوم پزشکی تهران و محقق دیالیز صفاقی، دراین‌باره می‌گوید: «بررسی‌های ما از این بیماران نشان داد که تعدادی از آن‌ها یعنی حدود ۶‌ــ۵ نفر در تهران یکسری علائم خفیف تا شدید داشتند. این بیماران را ۸ــ۷ روز قبل خودم ویزیت کرده بودم و هیچ علائمی نداشتند. تمام آن‌ها مثل بیماران دیگر بدون علامت عمده و خاصی برای ویزیت مراجعه کرده‌ بودند، اما پس از یک‌ هفته تا ۱۰ روز بعد و با دریافت گزارش از شهرهای دیگر و تماس‌های تلفنی، متوجه شدیم که مسئله جدی است و بیماران ما هم علائمی دارند. حدود ۱۵ درصد از بیماران دچار علائم شدند. آن‌ها که بیماری‌های زمینه‌ای مثل فشار خون یا دیابت دارند، نمی‌توانند این سطح از آلومینیوم را در خونشان تحمل کنند.»

محدودیت واردات داروهای خارجی به ایران از فروردین‌ ۱۳۹۵ تشدید شد؛ زمانی که رئیس وقت سازمان غذا و دارو اعلام کرد که این محدودیت‌ها برای داروهایی که مشابه آنان در ایران تولید می‌شود، اعمال شده است. اکثر بیماران و پزشکان از کیفیت داروهای ایرانی شکایت کردند و در این میان، صدای اعتراض بیماران مبتلا به دیابت هم بیش از پیش بلند شد.

هم‌میهن نوشت: «برنامه این بود که تا پایان برنامه ششم توسعه، سهم داروهای وارداتی حداکثر ۲۵ درصد بازار دارویی کشور باشد و حدود ۷۵ درصد از بازار به تولید داخل اختصاص داده شود. اما از همان سال‌ها به‌تدریج پیامدهای این سیاست مشخص شد. بیماران خاص بیش از گذشته ناراضی شدند چون برخی داروهای داخلی با آن‌ها سازگاری نداشت و نمی‌توانستند از داروهای ایرانی استفاده کنند. انتقاد کارشناسان این بود که چرا گفته می‌شود ۹۵ درصد داروها در داخل تولید می‌شود، اما باز هم کمبود دارو داریم. حالا هم با اعلام آلودگی محلول‌ها، صدای اعتراض‌ها بالاتر رفته است.»

مجتبی بوربور، نایب‌رئیس اتحادیه واردکنندگان دارو در ایران، معتقد است که در کنار حمایت از تولیدات داخلی، شرکت‌های خارجی نیز باید به تامین نیاز دارویی شهروندان ایرانی ادامه می‌دادند تا زمانی که مشکل تعداد یا کیفیت داروها پدید آمد، به جای استفاده از داروهای فوریتی بی‌نام‌ونشان، از داروهای خارجی استفاده شود.

او افزود: «در سال‌های گذشته وزارت بهداشت برای واردات دارو ارز ارزان  در اختیار قرار می‌داد که بعضا از بازار قاچاق سر درمی‌آورد. به‌ همین‌ دلیل سازوکارهای نظارتی و پایش مصرف را بیشتر کرد و همین مسئله سبب شد تا جلو قاچاق معکوس گرفته شود. اما در سوی دیگر، این اقدام به نارضایتی بیماران منجر شد چون بیماران دیگر نتوانستند در زمان مناسب داروهای مدنظرشان را تامین کنند. به‌ هر حال کمبود تنها به این معنی نیست که دارو هست یا نیست، بلکه دارو باید در زمان و مکان مناسب با قیمت مناسب برای بیمار تامین شود.»

اردیبهشت‌ماه امسال، یونس عرب، رئیس انجمن تالاسمی ایران، خبر داد که از سال ۱۳۹۷ تاکنون دست‌کم یک هزار و ۱۰۰ بیمار مبتلا به تالاسمی «به‌دلیل در دسترس نبودن دارو» فوت کرده‌اند. او توضیح داد که ۳۵ تا ۴۰ درصد این بیماران جز مصرف داروی خارجی راهی برای زنده ماندن ندارند، «زیرا داروهای تولید داخل هم عوارض مختلف دارند و هم آهن بدن این بیماران را پایین‌ نمی‌آورد». با این حال، در سال گذشته تنها ۱۲ درصد داروهای موردنیاز بیماران مبتلا به تالاسمی از خارج وارد شد.

این در حالی است که محمد عبده‌زاده، رئیس هیئت‌مدیره سندیکای صاحبان صنایع داروسازی، فروردین‌ماه سال جاری تشدید کمبودهای دارویی در سه ماه نخست سال ۱۴۰۳ را پیش‌بینی کرده و گفته بود: «ما نقدینگی نداشتیم که برای تهیه مواد اولیه ارز بگیریم، در نتیجه دارویی وجود ندارد.»

این فعال اقتصادی حوزه دارو هشدار داد چنانچه وزارت بهداشت و بانک مرکزی رویه کنونی‌ در قیمت‌گذاری و تخصیص ارز را ادامه دهند، چالش‌های اقتصادی دارو ادامه می‌یابد.