قرارگاه نظامی مشترک چین، تاجیکستان و افغانستان که سال ۱۳۹۳، پس از سفر اشرف غنی به پکن تاسیس شد، اکنون تنها در اختیار نیروهای چینی و تاجیکستانی است و افغانستان از آن سهمی ندارد. روزنامه بریتانیایی تلگراف هفته گذشته به نقل از منابع امنیتی و بررسی تصاویر ماهواره‌ای، گزارش داد که چین در حال ساخت‌ یک قرارگاه نظامی در مرز با تاجیکستان است. در این راستا، ایندیپندنت فارسی با یکی از فرماندهان نظامی ارتش دولت پیشین افغانستان که مدتی فرمانده واحد افغانستان در این قرارگاه بود، گفت‌وگو کرده است.

این فرمانده پیشین که مایل است با نام مستعار جاوید معرفی شود، گفت که ۱۰۰ تن از نیروهای مرزی افغانستان که در این قرارگاه مستقر بودند، تا دو ماه پس از فروپاشی دولت جمهوری نیز آنجا حضور داشتند، اما پس از آن تجهیزات نظامی‌شان را به چینی‌ها واگذار و قرارگاه را ترک کردند.

جاوید که در دولت پیشین افغانستان از فرماندهان مرزبانی بود، پس از سفر اشرف غنی به پکن در آبان ۱۳۹۳ و امضای چندین توافقنامه در بخش‌های اقتصادی و امنیتی با شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهوری چین، در نشست‌های سه‌جانبه میان نهادهای امنیتی افغانستان، چین و تاجیکستان شرکت داشت. به گفته جاوید، در نخستین نشست، در مورد برپایی قرارگاه امنیتی متشکل از نیروهای سه کشور در یک منطقه مرزی توافق شد.

بحث برپایی این قرارگاه در حالی مطرح شد که دولت پیشین افغانستان تحت حمایت دولت آمریکا بود و نیروهای ائتلاف بین‌المللی به رهبری آمریکا نیز در افغانستان حضور داشتند. بر اساس اطلاعات این فرمانده پیشین افغانستان، اشرف غنی به دلیل نارضایتی آمریکا از همکاری‌های امنیتی میان افغانستان و چین، در مسئله برپایی این قرارگاه محتاطانه عمل می‌کرد و تمامی جلسات و توافق‌ها محرمانه بودند.

بحث برپایی قرارگاه نظامی مشترک افغانستان، چین و تاجیکستان هم‌زمان با ناآرامی در استان سین‌کیانگ چین، بازداشت‌های گسترده اویغورها و انتقادهای جهانی گسترده از برخورد خشونت‌بار دولت شی جین‌پینگ با مسلمانانان این کشور مطرح شد. مسئله‌ای که امروز هم به دلیل امکان نفوذ شبه‌نظامیان اویغور ساکن افغانستان که از متحدان طالبان‌اند، از طریق مرزهای کوهستانی این کشور، چین را نگران کرده است

فرمانده نظامی نیروهای افغان در پایگاه مشترک چین، افغانستان و تاجیکستان گفت که این پایگاه نظامی ابتدا در منطقه توقتمش تاجیکستان به  صورت موقت برپا شد. پس از آن، محل قرارگاه به منطقه قزل‌رباط در شهرستان مرغاب تاجیکستان، در ۱۷ کیلومتری مرز افغانستان، منتقل و برپایی تاسیسات نظامی آغاز شد.

به گفته جاوید، در ماه‌های نخست نیروهای امنیتی سه کشور در چادر زندگی می‌کردند، اما حدود یک سال پس از شکل‌گیری پایگاه، دولت چین قرارگاه بزرگی در سه واحد برای نیروهای سه کشور ایجاد کرد.تمامی هزینه‌های این پایگاه نظامی را دولت چین برعهده دارد و نیروهای تاجیکستانی و افغانستان که در این پایگاه مستقرند، علاوه بر حقوق ماهیانه که از دولت‌های متبوعشان دریافت می‌کنند، از دولت چین نیز کمک هزینه‌ می‌گیرند.

فرمانده پیشین نیروهای افغان در پایگاه مشترک چین، افغانستان و تاجیکستان گفت توافق برپایی این قرارگاه ۲۱ ماده داشت که مسئولان امنیتی ارشد سه کشور آن را امضا کرده بود. مهم‌ترین مسائل این توافقنامه مبارزه مشترک با تهدید گروه‌های جدایی‌طلب در چین، اقدام مشترک علیه تهدید گروه‌های تروریستی، مبارزه با قاچاق مواد مخدر در مرز سه کشور و تبادل اطلاعات میان نیروهای امنیتی سه کشور بود. 

جاوید افزود که مهم‌ترین نگرانی مسئولان امنیتی چین که در جلسات مشترک با نیروهای افغان و تاجیکستانی حضور داشتند، مسئله شورش در سین‌کیانگ و تهدید جدایی‌طلبان اویغور بود. چین همچنین نگران بود که شبه‌نظامیان فعال در پاکستان از طریق دره واخجیر در کوهستان‌های پاکستان، افغانستان و تاجیکستان به داخل چین نفوذ کنند.

به دلیل همین نگرانی‌ها است که در توافقنامه تشکیل قرارگاه مشترک نظامی آمده است که در صورت نیاز، شمار نیروهای مستقر در این قرارگاه افزایش می‌یابند و چین تمامی هزینه‌های آن را برعهده می‌گیرد. بر اساس توافق، فرماندهی عمومی این قرارگاه هر چهار ماه یک بار به فرمانده یکی از واحدهای چین، افغانستان و تاجیکستان واگذار می‌شد، اما نیروهای چینی در تصمیم‌گیری‌ها و برنامه‌های این قرارگاه دست بالا را داشتند، چون برپایی آن ابتکار چین بود و هزینه‌های آن را هم دولت چین برعهده دارد.

جای خالی افغانستان پس از فروپاشی دولت جمهوری

پس از فروپاشی دولت جمهوری در افغانستان، ۱۰۰ تن از نیروهای مرزبانی افغان که در این قرارگاه حضور داشتند، بلاتکلیف ماندند. این نیروها تا دو ماه پس از فروپاشی دولت جمهوری هم در این قرارگاه باقی ماندند، اما پس از آن تجهیزاتشان را در قرارگاه رها کردند و به افغانستان برگشتند.

فرمانده پیشین نیروهای افغان در این پایگاه گفت رژیم طالبان به سهم‌گیری در این پایگاه علاقه‌مند است، اما دولت چین در این مورد تمایلی نشان نداده است. به گفته این فرمانده پیشین، شبه‌نظامیان اویغور که اهل استان سین‌کیانگ چین‌اند، از چند سال پیش زیر چتر طالبان در بدخشان و برخی شهرهای دیگر شمال افغانستان حضور دارند و چین از این مسئله نگران است.

هرچند مقام‌های طالبان در یک‌ سال گذشته چندین بار مدعی شدند که یک جاده میان افغانستان و چین در شهرستان کوهستانی واخان در حال ساخته شدن است و این نخستین جاده‌ای خواهد بود که دو کشور را به هم وصل می‌کنند، چین نقاط مرزی خود را به‌شدت تحت پوشش امنیتی قرار داده است و به اتصال جاده‌ای با افغانستان تمایلی ندارد. کار ساختن این جاده در دولت پیشین افغانستان و هم‌زمان با برپایی قرارگاه نظامی مشترک میان چین، افغانستان و تاجیکستان آغاز شد و طالبان با سلطه بر افغانستان، روند ساخت‌وساز آن را ادامه داد.

وزارت امور مهاجرین رژیم طالبان روز چهارشنبه در اطلاعیه‌ای، اعلام کرد که دولت چین یک بسته کمکی به ارزش ۱۰۰ میلیون یوآن به این وزارتخانه اعطا کرده است. این بسته کمکی شامل ۸۰ خودرو هایلوکس، شش هزار چادر و صدها پتو است.

فرمانده پیشین نیروهای افغان در قرارگاه مشترک چین، تاجیکستان و افغانستان گفت بسته کمکی دولت چین به وزارت مهاجرین، همان بسته‌ای است که نیروهای افغان قرارگاه مشترک در سال ۱۳۹۸ برای آن درخواست داده بودند اما چین تا زمان فروپاشی دولت پیشین آن را به نیروهای افغان تحویل نداد.

فرمانده پیشین نیروهای افغان اضافه کرد که در سه سال گذشته، چین به ساخت استحکامات امنیتی در پایگاه نظامی قزل‌رباط ادامه داده و نظارت بر مرزهای این کشور با افغانستان هم با استفاده از تجهیزات مدرن افزایش یافته است.