در آستانه سه سالگی استقرار رژیم طالبان در افغانستان، جمهوری اسلامی ایران از طالبان می‌خواهد که تهدید تروریسم و قاچاق مواد مخدر به مرزهای شرقی ایران را کاهش دهند، اما طالبان مدعی‌اند که سرتاسر افغانستان امنیت کامل برقرار کرده‌اند.

ملا عبدالغنی برادر، معاون اقتصادی نخست‌وزیر، مولوی عبدالکبیر، معاون سیاسی نخست‌وزیر، و امیرخان متقی، وزیر خارجه، از چهره‌های قدرتمند رژیم طالبان‌اند که در راس هیئت‌های مختلف به ایران سفر کرده‌اند. افزون بر این‌ها، شماری دیگر از مقام‌های طالبان نیز به ایران سفر کرده‌اند. 

رهبران و مقام‌های ارشد و کلیدی رژیم طالبان سنی‌مذهب‌اند و تماس و تعامل آنان با حکومت شیعه ایران بیشتر از روی ناگزیری و به‌دلیل تحریم‌های غرب و نداشتن شناسه (هویت) بین‌المللی است. در این سه سال طالبان کوشیده‌اند روابطشان را با کشورهای همسایه و منطقه به دور از تنش نگه‌ دارند تا با حمایت آنها تا حدودی از فشار فزاینده غرب در واکنش به سیاست‌های سرکوب‌گرایانه و تبعیض‌‌آمیز این گروه بکاهند.  

مقام‌های جمهوری اسلامی در نشست‌های دوحه، که پس از روی کار آمدن رژیم طالبان برگزار شده است، از برخی از مواضع طالبان حمایت کرده‌اند، اما در مقابل طالبان در نشست گروه تماس منطقه‌ای افغانستان با حضور پاکستان، روسیه و چین در خرداد سال‌ جاری، که با میزبانی وزارت خارجه جمهوری اسلامی برگزار شد، شرکت نکردند. 

جمهوری اسلامی ایران، به‌دلیل استحکام و دوام روابط با طالبان، از تماس با اهل تشیع و غیرپشتون‌ها کاسته است و در مقطع کنونی تلاش می‌کند روابطش را با رژیم طالبان حفظ کند. این در حالی است که پس از فروپاشی حکومت افغانستان شماری از سیاسیون، نظامیان و افراد ملکی (غیرنظامی) به ایران سفر کرده‌اند، اما جمهوری اسلامی از فعالیت نظامی علیه طالبان حمایت نمی‌کند و به سیاسیون و مقام‌های حکومت پیشین اجازه فعالیت علیه طالبان را نداده است.  

روابط طالبان و جمهوری اسلامی در درگیری‌های مرزی و تامین نشدن حقابه هیرمند در دو سال نخست رژیم طالبان تنش‌‎آمیز شده بود، در مواردی حتی طالبان به قلمرو ایران یورش بردند و حاکمیت این کشور را نقض کردند. خردادماه سال گذشته طالبان بخشی از یگان انتحاری و تسلیحات آمریکایی به‌جامانده از حکومت پیشین افغانستان را به نزدیکی گذرگاه اسلام‌قلعه فرستادند تا به جمهوری اسلامی نشان دهند که هیچ ابایی از درگیر شدن نظامی با ایران ندارند. در آن زمان، برخی از نیروهای طالبان در رسانه‌های اجتماعی حمایت از جنگ با جمهوری اسلامی ایران را تبلیغ می‌کردند.

پس از فاجعه ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱، ملا عمر، بنیان‌گذار طالبان، درخواست آمریکا برای تحویل دادن اسامه بن لادن، رهبر شبکه القاعده، را رد کرد و با این کار زمینه هجوم آمریکا و غرب را به افغانستان فراهم ساخت و رژیم این گروه را به فروپاشی سوق داد.  

جمهوری اسلامی ایران پایان ماموریت نظامی آمریکا و ناتو در افغانستان را دستاوردی کلان در سیاست خارجی خود تلقی می‌کند و می‌خواهد که با کارت بازی طالبان، تهدیدهای امنیتی و تروریستی را دفع کند. شاخه خراسان دولت اسلامی (داعش) دشمن جمهوری اسلامی ایران است و این گروه در افغانستان و پاکستان فعالیت دارند. تهران امیدوار است که طالبان، در ازای حمایتش از  این گروه، با این تهدید مقابله کنند و به داعش اجازه ندهند که در نزدیک مرزهایی این کشور فعالیت کنند و برای جمهوری اسلامی تهدید امنیتی ایجاد کنند. 
کاظمی قمی و حسن مرتضوی، دو فرمانده سپاه قدس، سفیر و معاون سفیر جمهوری اسلامی در کابل‌اند و به نظر می‌رسد که نقش تقویت‌کننده جایگاه ایران در میان مقام‌ها و فرماندهان پشتون‌تبار و مناطق پشتون‌نشین دارند. این دو به استان‌های شرقی و جنوبی سفر کرده‌اند. حسن مرتضوی، معاون سفیر جمهوری اسلامی، بنیان‌گذار نیروی موسوم به «لشکر فاطمیون» در ایران است که هزاران تن از شهروندان اهل تشیع افغانستان را برای جنگ به سوریه گسیل کرد، اما طالبان مخالف لشکر فاطمیون‌اند و به همین دلیل جنگجویان پیشین این لشکر به‌شکل پنهانی در افغانستان زندگی می‌کنند. 

دشمنان دیروز  

در دوره نخست حاکمیت طالبان، جمهوری اسلامی با طالبان روابط پرتنشی داشت. ۱۷ مرداد ۱۳۷۷ خورشیدی با سقوط شهر مزار شریف در شمال افغانستان به‌دست طالبان، نیروهای طالبان به کنسولگری جمهوری اسلامی ایران هجوم بردند و هشت دیپلمات و خبرنگار این کشور را کشتند. پس از این رویداد، تنش میان طالبان و جمهوری اسلامی به بالاترین سطح رسید. دولت وقت جمهوری اسلامی ایران، به ریاست‌جمهوری هاشمی رفسنجانی، گروه طالبان را تهدید به حمله نظامی کرد و لشکری از نظامیان ایرانی در مرز افغانستان صف کشیدند، اما گفته می‌شود که علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، مخالف حمله به خاک افغانستان بود. 

پس از فروپاشی رژیم طالبان در سال ۲۰۰۱، جمهوری اسلامی روابطش با نظام جمهوری را گسترش داد. در دوران ریاست‌جمهوری حامد کرزی، بسته‌های پول از سوی جمهوری اسلامی ایران به ارگ ریاست جمهوری افغانستان منتقل می‌شد. حامد کرزی در سال ۲۰۱۰ دریافت این بسته‌ها را پذیرفته بود و گفته بود: «پرداخت‌های نقدی از سوی کشورهای مختلف دوست برای کمک به دفتر ریاست‌جمهوری و کمک به مخارج انجام شده است.» 

با افزایش جنگ و شورشگری طالبان و افزایش اختلاف و تنش میان جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا، تهران ارتباطش با طالبان را از سر گرفت. برخی از مقام‌های حکومت پیشین افغانستان مدعی‌اند که جمهوری اسلامی از طالبان به‌ویژه شورای هلمند حمایت آموزشی، مالی و تسلیحاتی می‌کند. صدر ابراهیم، معاون وزیر داخله (کشور) و ملا قیوم ذاکر، معاون وزیر دفاع طالبان، عضویت شورای هلمند را داشتند و از چهره‌های نزدیک به جمهوری اسلامی به شمار می‌رفتند. 

با سقوط حکومت افغانستان، روابط جمهوری اسلامی و طالبان با گذشت هر روز تقویت شده است، اما هیچ تضمینی مبنی بر دوام ماه عسل طالبان با جمهوری اسلامی وجود ندارد. درنهایت، طالبان کشورهای دیگر را به رژیم شیعه ایران ترجیع خواهند داد.