تخریب آثار تاریخی و محوطه‌های باستانی به رویه‌ای تکراری در جمهوری اسلامی تبدیل شده است و نهادهای دولتی و حکومتی، گاه با مرمت‌های غیرکاشناسانه، هویت تاریخی این آثار را از بین می‌برند و گاه نیز با انکار ارزش‌‌های تاریخی، آن‌ها را به حال خود رها می‌کنند تا با گذشت زمان و به‌تدریج تخریب شوند. گاهی نیز تحت عنوان پروژه‌های عمرانی به حریم محوطه‌های تاریخی و باستانی ایران تعرض می‌کنند.

پس از احداث ریل راه‌آهن در حریم شهر سوخته سیستان و بلوچستان، ساخت مترو در حریم مسجد عتیق اصفهان و احداث پیاده‌راه در محوطه تاریخی خیابان باباطاهر همدان، حالا خبر می‌رسد که عملیات جاده‌کشی در حریم درجه‌ ۱ شهر باستانی دارابگرد کلید خورده است.

شهر باستانی دارابگرد، واقع در جنوب شرقی استان فارس، پیشینه‌ای چندین هزار ساله دارد و نخستین شهر دایره‌ای‌شکل فلات ایران و جهان است.

فعالان میراث فرهنگی می‌گویند این شهر که طبق اسناد تاریخی از مهم‌ترین شهرهای دوران ساسانیان محسوب می‌شد، امروز به «صحنه تاخت‌وتاز غارتگران میراث فرهنگی» تبدیل شده است.

باشگاه خبرنگاران جوان به نقل از سیاوش آریا، کنشگر میراث فرهنگی در استان فارس، نوشت عملیات جاده‌کشی در حریم درجه‌ ۱ شهر باستانی دارابگرد در حالی‌ ادامه دارد که سفال‌های تاریخی آشکارا روی زمین ریخته‌اند و دیده می‌شوند.

این فعال میراث فرهنگی با بیان اینکه جاده‌کشی در حریم شهر باستانی دارابگرد بدون استعلام از میراث فرهنگی در حال اجرا است، تاکید کرد: «این اقدام افزون بر اینکه تخلف به شمار می‌آید، باید هرچه زودتر متوقف شود؛ زیرا به لایه‌های باستان‌شناختی محوطه دارابگرد آسیب‌های برگشت‌ناپذیر وارد می‌کند.»

آریا با تاکید بر اینکه طی یک سال اخیر بارها به شهر باستانی دارابگرد «دست‌اندازی» شده، گفت که حفاری‌های غیرمجاز سوداگران برای کشف اموال تاریخی و ریختن پسماند ساختمانی در پیرامون آن، تنها بخشی از چالش‌های این کهن‌شهر باستانی است.

این پژوهشگر میراث فرهنگی در ادامه نیز افزود که عملیات جاده‌کشی در حریم درجه‌ ۱ شهر باستانی دارابگرد دو سال پیش هم کلید خورد ولی پس اعتراض فعالان میراث فرهنگی، در همان زمان متوقف شد اما اکنون دوباره آغاز شده است.

احداث جاده در حریم شهر باستانی دارابگرد در حالی است که محمد ثابت اقلیدی، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی فارس، فروردین امسال ادعا کرد پرونده شهر باستانی دارابگرد برای ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو آماده شده است.

شهر باستانی دارابگرد که در فهرست میراث ملی ایران ثبت است، در هفت کیلومتری شهر داراب و ۲۴۰ کیلومتری جنوب شرقی شیراز قرار دارد. در اساطیر و داستان‌های ملی ایران، بنای شهر باستانی دارابگرد به داراب‌شاه، از نوادگان اسفندیار، نسبت داده‌ شده است. برخی مورخان هم بر این عقیده‌‌اند که شهر باستانی دارابگرد را داریوش هخامنشی بنا کرد؛ به‌خصوص که نام این شهر در کتیبه داریوش هم به چشم می‌خورد.

برخی اسناد تاریخی نیز شکل‌گیری این شهر را به اواخر دوران اشکانیان و اوایل ساسانیان نسبت می‌دهند. اردشیر بابکان، بنیان‌گذار سلسله ساسانیان، پیش از آنکه به پادشاهی برسد، دارابگرد را تصرف کرد و فرمانروایی‌اش را از همین شهر گسترش داد.

با این حال، نشانه‌هایی وجود دارد مبنی بر اینکه دارابگرد در زمان هخامنشیان نیز بر پا بود و از آن به‌عنوان پایگاه نظامی برای نگهداری اسرای رومی استفاده می‌شد. پیرامون این شهر دیوار مخروطی عظیمی از گل رس و سنگ و ملاط آهک ساخته شده بود که ارتفاع آن در گذشته به بیش از ۱۰ متر می‌رسید و پشت این دیوار، خندقی بزرگ برای حفاظت بیشتر از شهر ایجاد شده بود که در مواقع خطر، دسترسی به شهر را غیرممکن می‌کرد.

درباره وجه تسمیه شهر باستانی داربگرد نیز روایت‌های متعددی وجود دارد. از جمله اینکه بخش نخست آن از نام «داراب» که این شهر را ساخت، گرفته شده است. درباره پسوند «گرد»، پژوهشگران اختلاف نظر دارند. گروهی معتقدند که «جرد» یا «گرد» به‌معنای شهر است. گروهی دیگر هم می‌گویند به دلیل دایره‌ای بودن شهر آن را دارابگرد خوانده‌اند. فردوسی نیز این روایت را تایید کرده است: «چو ديوار شهر اندر آورد گرد/ ورا نام كردند دارابگرد»

شهر باستانی دارابگرد در سال‌های نخست پس از اسلام نیز رونق داشت و از اهمیت بسیار برخوردار بود، تا آنجا که معاویه در معاهده صلح با امام دوم شیعیان، خراج این شهر را به او واگذار کرد.

به‌رغم چنین اهمیت و جایگاهی، اکنون شهر باستانی دارابگرد در نتیجه بی‌اعتنایی مسئولان و هجوم سوداگران با آسیب‌های جدی مواجه شده است.