پایتخت ایران به همان میزان که با مشکلات کلان‌شهری مانند راه‌بندان، آلودگی‌ هوا، گرانی و آسیب‌های اجتماعی مواجه است، رمز و رازهای شگفتی دارد که کندوکاو درباره آن‌ها علاقه‌مندان را به هزارتوی دالان‌های دوره‌های مختلف تاریخی می‌برد.

در تهران هم نشانه‌هایی از زیست سه‌ هزار ساله در تپه‌های قیطریه وجود دارد و هم شواهدی از پیشینه هفت‌ هزارساله شهری در خیابان مولوی کشف شده است. یادگارهای به‌جامانده از دوران معاصر نیز در گوشه‌وکنار شهر به چشم می‌خورند که البته عمده آن‌ها در منطقه ۱۲ جانمایی شده‌اند.

اکنون با مدیریت علیرضا زاکانی در شهرداری تهران تمامی این نشانه‌ها و یادگارها از تپه‌های قیطریه گرفته تا بافت تاریخی منطقه ۱۲ در معرض خطر نابودی قرار دارند.

پس از سماجت شهردار تهران برای ساخت مسجد در پارک قیطریه، که علاوه بر تغییر کاربری فضای سبز به نابودی آثار تاریخی موجود در این منطقه منجر شد، شهردار تهران برای مخدوش کردن بافت تاریخی تهران نیز خیز برداشته است. این مخدوش کردن نیز در قالب کارهایی مانند ساخت مسجد یا مرمت غیراصولی به‌شکلی سازمان‌یافته و معنادار ادامه دارد.

در یکی از آخرین موارد، روز پنج‌شنبه هشتم شهریور، تصاویری از مرمت سردر عمارت قاجاری میرزا نبی‌خان در محله عودلاجان منتشر شد که شگفتی بسیار به همراه داشت؛ تا آنجا که برخی آن را نه مرمت بلکه «ماست‌مالی» و «مخدوش کردن هویت تاریخی» این عمارت دانستند.

شهرام شهریار، فعال میراث فرهنگی، در سایت سفرنویس نوشت که چند سال پیش نیز پیرنشین‌های این عمارت در جریان عملیات سنگفرش کردن  ویران شد.

اجداد میرزا نبی‌خان قزوینی اهل علی‌آباد مازندران بودند. پدرش عابدین بیک در خدمت شاهزاده علینقی میرزای رکن‌الدوله، حاکم قزوین، دلاکی می‌کرد.

خود میرزا نبی‌خان قزوینی ملقب به امیر دیوان هم در دستگاه حکومتی رکن‌الدوله ترقی کرد و ثروتمند شد و به همین واسطه نیز با یکی از دختران فتحعلی شاه قاجار ازدواج کرد. بعدها نیز شاه قاجار او را به فرمانروایی فارس و پس از آن به حکمرانی اصفهان منصوب کرد.

خانه‌ای که شهرداری تهران در محله عودلاجان در منطقه پامنار تهران هویت‌ تاریخی‌ و معماری‌اش را مخدوش کرد، متعلق به همین فرد بود. این خانه را معماری فرانسوی طراحی کرده بود.

مقایسه تصاویر سال‌های پیش این عمارت با تصاویر امسال نشان می‌دهد که درختان تنومند حیات نیز قطع شده‌اند. چندین سال نیز این عمارت به کارگاه تولیدی تبدیل شده بود و میراث فرهنگی برای محافظت و ثبت آن در فهرست میراث ملی اقدامی نکرده بود.

روز جمعه نیز برخی رسانه‌های داخلی تصویری منتشر کردند که نشان می‌داد شهرداری منطقه ۲۰ تهران در اقدامی عجیب دیوار دور برج طغرل سلجوقی در شهرری را کاشی کرده است. 

طی روزهای اخیر نیز سازمان زیباسازی شهرداری تهران، با ادعای مرمت، نمای بیرونی این عمارت قاجاری را سیمان‌اندود کرد. حال آنکه کارشناسان بارها تاکید کرده‌اند استفاده از سیمان در مرمت آثار تاریخی مخرب است.

اقدام‌های شهرداری تهران در مخدوش کردن بافت تاریخی و از بین بردن نشانه‌های باستانی شهر به مرمت غیراصولی عمارت قاجاری عودلاجان محدود نیست. در همین یک هفته اخیر نیز تخریب کامل خانه پدری علی‌اکبر رفوگران، موسس خودکار بیک، در تهران خبرساز شد.

به گفته فعالان فرهنگی، شهرداری تهران بدون استعلام از میراث فرهنگی مجوز تخریب و نوسازی این عمارت را صادر کرده است. پیش از آن نیز ساخت مقبره شهید گمنام در عمارت تاریخی فخرالدوله خبرساز شده بود. این عمارت قاجاری اکنون با مجوز شهرداری به خانه مداحان بدل شده است.

شیوا آراسته، پژوهشگر حوزه معماری، با انتشار پستی در رسانه اجتماعی اکس برخی اقدام‌های شهرداری در تخریب هویت و بافت تاریخی تهران را برشمرده است.

به گفته این پژوهشگر، ساخت مسجدی بزرگ روبه‌روی تئاتر شهر، تخریب باغ و عمارت صبا، که سبک معماری آن به دوران گذار از معماری قاجاری به نوگرا متعلق است، ساخت مسجد ولیعصر در پارکینگ تئاتر شهر با تعرض به حریم درجه یک این مجموعه تاریخی و فرهنگی برخی از این اقدام‌ها است.

شهرداری تهران اقدام‌های دیگری ازجمله تخریب بناهای ارزشمند حریم درجه یک آثار ثبتی، صدور مجوز ساخت مسجد بزرگ به جای خانه‌های قاجاری و اسکان دست‌فروشان در ملک تاریخی را نیز در کارنامه دارد.

همه این موارد آشکار می‌کند که مخدوش کردن هویت تاریخی تهران برنامه‌ای هدفمند و سازمان‌یافته است که شهرداری تهران با مدیریت علیرضا زاکانی مامور اجرای آن است.

عملکرد زاکانی در شهرداری تهران در بخش‌های دیگر مدیریت شهری نیز انتقاد بسیاری از کارشناسان را در پی داشته است؛ از آن جمله قراردادهای مبهم با شرکت‌های چینی، خودداری از نوسازی زیرساخت‌های فرسوده شهری، خشکی و قطع درختان تهران و انتصابات فامیلی که حتی صدای برخی اعضای شورای شهر را هم درآورده است.

پیش‌تر مهدی اقراریان، عضو شورای شهر، گفته بود که حتی اگر علیرضا زاکانی یک روز زودتر از شهرداری تهران برود به نفع این شهر است.