رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، روز دوشنبه نهم سپتامبر (۱۹ شهریور) در اجلاس فصلی شورای حکام این سازمان گفت که با مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری جدید جمهوری اسلامی ایران مکاتبه کرده و امیدوار است در آینده نزدیک به تهران سفر کند.

به گزارش تایمز اسرائیل، گروسی در عین حال خاطرنشان کرد که از زمان تحلیف مسعود پزشکیان به عنوان ریاست دولت چهاردهم، برخلاف اظهارات علنی برخی از مقامات جمهوری اسلامی مبنی بر تلاش برای بهبود اوضاع با غرب، هیچ پیشرفتی در رابطه با برنامه‌ هسته‌ای ایران حاصل نشده و همکاری ایران با آژانس هیچ تغییری نداشته است.

مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی افزود: «در ۱۵ ماه گذشته هیچ پیشرفتی در راستای اجرای بیانیه مشترک چهارم مارس ۲۰۲۳ صورت نگرفته است؛ بیانیه‌ای که در آن تهران قول داده بود رفع تعدادی از نقض‌های هسته‌ای خود را آغاز کند و همکاری با ناظر هسته‌ای سازمان ملل را افزایش دهد.»

او همچنین گفت: «بیش از سه سال و نیم از توقف اجرای تعهدات هسته‌ای ایران در چارچوب برجام می‌گذرد و در این فاصله آژانس تداوم دانش در رابطه با تولید و موجودی سانتریفیوژها، روتورها، آب سنگین و کنسانتره سنگ اورانیوم را از دست داده است. ایران می‌گوید همه مواد، فعالیت‌ها و مکان‌های هسته‌ای مورد نیاز بر اساس توافقنامه پادمان ان‌پی‌تی خود را اعلام کرده است. با این حال، این ادعا با یافته‌های آژانس درباره ذرات اورانیوم با منشا انسانی در مکان‌های اعلام‌نشده در ایران مغایر است و آژانس باید مکان(های) فعلی مواد هسته‌ای و/یا تجهیزات آلوده مربوطه را بداند.»

اشاره گروسی به شواهد گسترده‌ای از نقض‌های هسته‌ای ایران است که موساد پس از دستیابی به آرشیو هسته‌ای تهران در سال ۲۰۱۸ افشا کرد.

گروسی در ادامه گفته‌هایش در روز دوشنبه تاکید کرد که جمهوری اسلامی به افزایش ذخایر اورانیوم غنی شده ۲۰ درصد و ۶۰ درصد و همچنین تعداد آبشارهایی که برای غنی‌سازی اورانیوم دارد، ادامه می‌دهد که همه اینها نقض توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ است.

مدیر کل آژانس انرژی اتمی در حاشیه نخستین روز از اجلاس فصلی شورای حکام ابراز امیدواری کرد که پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در ماه نوامبر سفری به ایران داشته باشد.

در سال‌های اخیر، هر چند ماه یک بار، مقابله با موضوع هسته‌ای ایران در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مورد بحث قرار می‌گیرد. در ژوئن سال جاری و سال ۲۰۲۲ نیز این نهاد، اقدامات هسته‌ای تهران را محکوم کرد اما آن را به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع نداد؛ شورایی که در آن تحریم‌های جهانی به طور بالقوه می‌توانند علیه ایران بازگشت داده شوند.

در خردادماه امسال (ژوئن ۲۰۲۴) یک روز پس از آغاز به کار نشست فصلی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با محوریت بررسی فعالیت هسته‌ای جمهوری اسلامی، محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، عدول جمهوری اسلامی از تعهدات برجامی را تایید کرد و آن را قانونی دانست.

اسلامی افزود: «در بخش برجامی، طرفین تعهداتی دارند که به آن‌ها عمل نکردند. چنانچه آمریکا از برجام خارج شد و به دیگر کشور‌ها هم اجازه همکاری با ایران را هم نمی‌دهد. به این ترتیب، بر اساس ماده ۳۶ برجام، جمهوری اسلامی ایران حق دارد متقابلا کاهش تعهد را دستور کار قرار دهد و هم اکنون ما در فاز کاهش تعهدات قرار داریم.»

در همان زمان نیز گروسی با بیان اینکه نمی‌تواند بگوید فعالیت هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران صرفا صلح‌آمیز است، تاکید کرده بود که «در حل‌وفصل مسائل پادمانی باقی‌مانده هیچ پیشرفتی حاصل نشده و تهران درباره وجود ذرات اورانیوم با منشاء انسانی در ورامین و تورقوزآباد یا توضیحات کافی نداده یا آژانس را از مکان(های) فعلی مواد هسته‌ای یا تجهیزات آلوده مطلع نکرده است.»

در آن زمان، گزارش‌هایی منتشر شد مبنی بر این که تروئیکای اروپا به دنبال تصویب قطعنامه‌ای توبیخی علیه جمهوری اسلامی است اما دولت بایدن در مخالفت با آن به اروپایی‌ها فشار می‌آورد. بر اساس آن گزارش‌ها، سه کشور اروپایی در پیش‌نویس قطعنامه پیشنهادی تاکید کرده‌ بودند در صورتی که تهران همکاری نکند، گروسی باید گزارش جامعی تهیه ‌کند و فشار را بر تهران افزایش د‌هد؛ اما دولت بایدن نگران بوده که تصویب این قطعنامه جمهوری اسلامی را بیشتر تحریک کند.

از آخرین باری که شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (شامل ۳۵ کشور) قطعنامه‌ای را علیه جمهوری اسلامی تصویب کرد، ۲۱ ماه می‌گذرد. در آن قطعنامه، از تهران خواسته شد با تحقیقات آژانس در مورد ذرات اورانیوم یافت‌شده در سه سایت اعلام‌نشده فورا همکاری کند.

جمهوری اسلامی ایران همواره ادعا کرده است که قصد ندارد سلاح هسته‌ای تولید کند، اما پس از تشدید تنش‌ها میان جمهوری اسلامی و اسرائیل، کمال خرازی، مشاور خامنه‌ای، لحنش را تغییر داد. او که قبلا وزیر خارجه بود و اکنون رئیس شورای راهبردی سیاست خارجی‌ جمهوری اسلامی ایران است، اردیبهشت‌ماه در نشست گفت‌و‌گو‌های ایرانی‌ــ‌عربی در هتل آزادی تهران گفت: «ما سلاح هسته‌ای نداریم و رهبر جمهوری اسلامی در این زمینه فتوا داده است. اما اگر دشمن شما را تهدید کند، باید چه کنید؟ ناچار می‌شوید دکترین خود را تغییر دهید.»