در سه سال اخیر به مسیرهای معروف مهاجرت افغان‌ها که پیش‌تر تنها ایران، ترکیه، بالکان و اروپای مرکزی بودند، یک مسیر کمترشناخته شده هم اضافه شده و بسیاری از مهاجران افغان با وجود با خطر مرگ و افتادن به دام باندهای تبهکار یا قاچاقچیان بی‌رحم مواد مخدر، در آن قدم گذاشته‌اند؛ مسیری که از برزیل شروع می‌شود و با عبور از ۱۱ کشور آمریکای جنوبی، به ایالات متحده می‌رسد.

افغان‌ها پس از آن قدم در این مسیر گذاشتند که سپتامبر ۲۰۲۱، پس از فروپاشی دولت جمهوری و بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان، دولت برزیل اعلام کرد به افغان‌هایی که به دلایل سیاسی و امنیتی جانشان در خطر است، ویزای بشردوستانه می‌دهد. هزاران تن از شهروندان افغانستان هم که از ترس طالبان به ایران، پاکستان و ترکیه پناه برده بودند، برای دریافت ویزای بشردوستانه برزیل اقدام کردند و شماری از آنان ویزا گرفتند.

تا اواخر سال ۲۰۲۳، دولت برزیل از طریق کنسولگری‌های این کشور در ترکیه، ایران، پاکستان، روسیه، قطر و امارات متحده عربی برای حدود ۱۲ هزار شهروند افغانستان ویزای بشردوستانه صادر کرد و پس از آن صدور این ویزا به کنسولگری‌های برزیل در پاکستان و ایران محدود شد.

با این حال افغان‌هایی که ویزای برزیل گرفتند، وقتی به این کشور رسیدند، متوجه شدند که ساختن آینده بهتر در برزیل برای آنان دشوار است و باید راهی دیگر در پیش بگیرند.

حسام علی‌زاده که تا پیش از فروپاشی دولت جمهوری و بازگشت طالبان به قدرت، در یک شبکه رادیویی در بلخ کار می‌کرد، یکی از هزاران شهروند افغانستان است که جانش را در حکومت تحت سلطه طالبان در خطر دید و از این کشور خارج شد. علی‌زاده مدتی در ایران زندگی کرد، اما به دلیل نبود فرصت‌های کار و زندگی بهتر، به سفارت برزیل در تهران مراجعه و برای ویزای بشردوستانه درخواست کرد و این ویزا را گرفت.

حسام علی‌زاده که از مکزیکوسیتی، پایتخت مکزیک، با خبرنگار ایندیپندنت فارسی صحبت می‌کرد، گفت پس از آنکه از ایران به برزیل رفت، متوجه شد که افغان‌ها در گروه‌های کوچک و بزرگ پنج تا ۳۰ نفری، به کمک افرادی که به‌عنوان قاچاقچی انسان در مسیر برزیل تا ایالات متحده کار می‌کنند، مسیر پرخطری را در پیش می‌گیرند. 

حسام علی‌زاده یک روز پس از رسیدن به فرودگاه سائوپائولو در برزیل، در پناهگاه موقتی که دولت برزیل برای مهاجران برپا کرده بود، با گروه ۲۴ نفری از افغان‌ها مواجه شد که به قصد رفتن به سمت ایالات متحده، بار سفر بسته بودند. او هم پس از جست‌وجو و پرسش در مورد اوضاع زندگی و آینده در برزیل، دریافت که فرصت‌ تحصیل و یافتن شغل و ساختن زندگی بهتر در برزیل دشوار است و بیشتر افغان‌هایی هم که در سه سال گذشته با ویزای بشردوستانه وارد برزیل شده‌اند، این کشور را به قصد آمریکا ترک کرده‌اند.

بسیاری از این افراد اکنون در خاک ایالات متحده‌اند اما شماری هم در مکزیکوسیتی، پشت مرز ایالات متحده، مانده‌اند و به دشواری زندگی می‌کند و منتظر فرصت ورود به ایالات متحده‌اند.

مسیر برزیل تا ایالات متحده بسیار خطرناک است، اما برای افغان‌هایی مانند حسام علی‌زاده که دنبال چشم‌انداز بهتری برای خود و خانواده‌‌هایشان‌اند، انتخاب دیگری وجود ندارد.

علی‌زاده و همراهانش حدود یک ماه از کشورهای پرو، اکوادور، کلمبیا، پاناما، کاستاریکا، نیکاراگوئه، هندوراس، السالوادور و گواتمالا گذشتند و به پایتخت مکزیک در چند کیلومتری مرزهای جنوبی ایالات متحده رسیدند. در این مسیر خطرهای زیادی وجود داشت و دشوارترین قسمت آن عبور از جنگل‌های آمازون و پاناما و همچنین فرار از دست نیروهای مرزبانی کشورهای مسیر بود.

به گفته علی‌زاده، در بسیاری از موارد، مرزبانان کشورهای مسیر با دریافت رشوه مانع عبور مهاجران نمی‌شوند، اما اگر مهاجران به دست باندهای تبهکار بیفتند، خطر مرگ و گروگان‌گیری وجود دارد.

مهاجرانی که از افغانستان و دیگر کشورها به دلایل سیاسی و امنیتی به مکزیک پناه برده‌‌اند و قصد ورود به ایالات متحده را دارند، با دو گزینه ورود قانونی و غیرقانونی مواجه‌اند. حسام علی‌زاده که حدود دو ماه پیش با طی حدود هشت هزار کیلومتر از شهر سائوپائولو برزیل به مکزیکوسیتی رسید، از ورود غیرقانونی به ایالات متحده خودداری کرد و در برنامه مهاجرت قانونی از طریق درخواست پناهندگی ثبت‌نام کرد و منتظر دریافت ویزا است. با این حال بسیاری از مهاجران از جمله افغان‌ها تلاش می‌کنند از مسیرهای غیرقانونی وارد خاک ایالات متحده شوند.

علی‌زاده و هزاران مهاجر از کشورها مختلف در وضعیتی دشوار و بدون کمک مالی مکزیک، به دریافت ویزای مهاجرتی چشم دوخته‌اند و از طرفی نگران نتایج انتخابات ایالات متحده‌اند که ممکن است سرنوشت بسیاری از مهاجران را در داخل و خارج ایالات متحده عوض کند.

خطر حضور عناصر خطرناک در میان مهاجران

ورود غیرقانونی مهاجران از مرزهای جنوبی ایالات متحده در چند سال اخیر به یکی از بحث‌های جدی در احزاب و نهادهای سیاسی و امنیتی آمریکا تبدیل شده است. تاکنون چندین نفر از شهروندان کشورهای مختلف از جمله شهروندان جمهوری‌های آسیای میانه که از طریق مرزهای جنوب وارد ایالات متحده شده بودند، به اتهام عضویت در داعش بازداشت شدند.

ان‌بی‌سی‌نیوز در ماه ژوئن به نقل از سه مقام آمریکایی، گزارش داد که وزارت امنیت داخلی ایالات متحده در تلاش برای ردیابی شبکه قاچاق انسان داعش، بیش از ۴۰۰ مهاجر را که در سه سال گذشته از آسیای میانه وارد ایالات متحده شده‌اند، شناسایی کرده است. بر اساس این گزارش، تا ماه ژوئن بیش از ۵۰ نفر از اعضای این شبکه بازداشت شدند و تلاش نهادهای امنیتی برای بازداشت بقیه ادامه دارد.

حسام علی‌زاده که تجربه همراهی با افغان‌ها را در مسیر برزیل به مقصد ایالات متحده دارد، در مورد وجود افرادی با عقاید افراطی و متمایل به گروه‌های تروریستی می‌گوید زمانی که با همراهانش به پاناما رسیدند، پلیس پاناما سه نفر از افغان‌ها را بازداشت کرد و با انداختن کیسه‌های سیاه بر سرشان آنان را با خود برد و دیگر اطلاعی از آن سه نفر به همراهانشان نرسید. علی‌زاده افزود: «یکی از آن‌ها در مسیر به ما گفته بود که مدتی در آلمان زندگی کرده و دیگری می‌گفت عضو نیروهای ویژه پلیس دولت پیشین افغانستان بوده است.»

نگرانی مهاجران از نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا

دوهفته پیش نصیراحمد توحیدی، شهروند افغانستان مقیم اوکلاهاما سیتی، به اتهام برنامه‌ریزی برای حمله تروریستی به سفارش داعش در روز انتخابات، بازداشت شد.

دونالد ترامپ، نامزد جمهوری‌خواهان در انتخابات ریاست‌جمهوری، بارها با انتقاد از موج گسترده مهاجرت غیرقانونی به ایالات متحده گفته است که در صورت بازگشت به قدرت، مسیر ورود مهاجران را می‌بندد، امنیت مرزهای جنوب را تحکیم و مهاجران غیرقانونی را اخراج می‌کند.

حسام علی‌زاده می‌گوید بسیاری از مهاجرانی که در مکزیکوسیتی منتظر ویزای مهاجرت و ورود به ایالات متحده‌اند، از بازگشت ترامپ به قدرت هراس دارند، چون احتمال دارد صدور ویزا متوقف و تدابیر امنیتی در مرزهای جنوبی که تنها راه ورود به خاک ایالات متحده است، تشدید شود.

با اینکه در دو سال اخیر مهاجرت افغان‌ها به کشورهای غربی از جمله ایالات متحده و اروپا دشوارتر شده، تداوم سلطه طالبان بر افغانستان، گسترش فقر و بیکاری، بسته ماندن درهای مدارس و دانشگاه‌ها و دفاتر کار به روی دختران و زنان و همچنین نگرانی از ادامه بی‌ثباتی در این کشور باعث شده است بسیاری از خانواده‌های افغان به دیگر کشورها مهاجرت کنند.

انتخابات آمریکا که تا یک هفته دیگر برگزار می‌شود، برای هزاران مهاجر از سراسر دنیا تعیین‌کننده است. در این میان، هزاران افغان که از طریق ویزاهای بشردوستانه و یا مسیرهای غیرقانونی وارد ایالات متحده شده‌اند و هزاران نفری که در افغانستان یا دیگر کشورها منتظر دریافت ویزا هستند، با دلهره و نگرانی منتظر نتایج انتخابات‌اند.