محمدجواد ظریف، معاون راهبردی مسعود پزشکیان یک روز پس از اینکه رهبر جمهوری اسلامی در واکنش به بیرون رانده شدن رئیس‌جمهوری اوکراین از کاخ سفید با بازنشر پیام سه سال قبل در اکس، به‌طور تلویحی گفت که این باید درس عبری برای تهران باشد، برای هفتمین بار استعفا کرد.

هرچند رئیس‌جمهوری اسلامی ایران هنوز این استعفا را قبول یا رد نکرده است، روند موضع‌گیری‌های علی خامنه‌ای در شش هفته‌ای که از بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید می‌گذرد نشان می‌دهد که احتمالا حکومت به این جمع‌بندی رسید که بار دیگر تاریخ مصرف ظریف به پایان رسیده است. خامنه‌ای اخیرا در واکنش به بازگشت فشار حداکثری گفته بود که مذاکره با آمریکا فایده‌ای ندارد.

ظریف، این کارگزار وفادار نظام، بارها برای «علاج» دردهای جمهوری اسلامی فراخوانده شده و سپس کنار گذاشته شده است. او که با کمک لابی که در آمریکا بنا نهاد توانست در مقاطع زمانی حساس مانند خارج کردن نظام از بحران ناشی از تحریم‌های شورای امنیت به نفع جمهوری اسلامی عمل کند، در جریان آماده‌سازی‌های تهران برای بازگشت احتمالی ترامپ به قدرت، نخست به عنوان تبلیغاتچی برای مسعود پزشکیان و سپس معاون راهبری او وارد عمل شد.

سمتی که از همان روزهای نخست به دلایل متعدد از جمله دوتابعیتی بودن فرزندان ظریف مخالفت‌هایی را به‌دنبال داشت، تا جایی که ظریف مدعی شد تابعیت فرزندانش در آمریکا «تابعیت قهری» است و حامیانش بحث اصلاح قانون تابعیت قهری را برای کمک به او پیش کشیدند.

ظریف که اخیرا گفته بود از عزل شدن استقبال می‌کند، ۲۱ مرداد امسال نیز استعفا کرده بود. در آن زمان استعفا پذیرفته نشد و آنگونه که گفته شد با اصرار پزشکیان به سر کار بازگشت.

ظریف که در استعفا سابقه طولانی دارد، در ششم اسفند ۱۳۹۷ هم در اعتراض به اینکه چرا از او در مراسم دیدار با بشار اسد، رئیس‌جمهوری وقت سوریه دعوت نشده، چند روزی خانه‌نشین شد و متن کناره‌گیری از سمت وزیر خارجه را در اینستاگرام منتشر کرد. در آن زمان هم حسن روحانی، رئیس‌جمهوری وقت جمهوری اسلامی استعفا را نپذیرفت.

ظریف در کتاب خاطرات خود با عنوان «پایاب شکیبایی» به سابقه پنج بار استعفای خود در فاصله سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۴۰۰ اشاره کرده که برخی پذیرفته نشدند و برخی پس گرفته شده‌اند.

هرچند اعلام کناره‌گیری ظریف ساعتی پس از برکناری عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد پزشکیان اتفاق افتاد اما این همزمانی، بیش از آنکه به شکاف یا نارضایتی بین سهامداران سفره انقلاب مرتبط باشد، به بازآرایی صحنه باتوجه به مواضع دولت جدید ترامپ مرتبط است. همانگونه که ظریف در پیامی پس از استعفا گفته با «توصیه» رئیس قوه قضاییه به دانشگاه برمی‌گردد و مسعود پزشکیان، مقام بالادستی ظریف و همتی به روشنی گفته است، حرف خامنه‌ای برای او و اطرافیانش «فصل‌الخطاب» است.