لغو پاداش پنج تا ۱۰ میلیون دلاری که آمریکا برای بازداشت سراج‌الدین حقانی، یحیی حقانی و عبدالعزیز حقانی، سه چهره کلیدی شبکه حقانی، از خون‌ریزترین گروه‌های فعال در جنگ علیه نیروهای ناتو به رهبری آمریکا و دولت پیشین افغانستان، تعیین کرده بود، با استقبال گسترده اعضای این شبکه مواجه شده است.
این پاداش پس از سفر هیئت آمریکایی به رهبری آدم بویلر، نماینده ویژه دونالد ترامپ در امور زندانیان، و با حضور زلمی خلیل‌زاد، فرستاده ویژه پیشین آمریکا در امور افغانستان، لغو شد و در حالی صورت گرفت که شبکه حقانی در ماه‌های اخیر در رقابت با جناح قندهار به حاشیه رانده شده بود.
برگه اطلاعاتی اداره پاداش برای عدالت در مورد سران شبکه حقانی که از وب‌سایت این نهاد حذف شده است-www.fbi.gov
کشته شدن خلیل‌الرحمان حقانی، وزیر امور مهاجرین رژیم طالبان و از چهره‌های کلیدی شبکه حقانی، در حمله مهاجم داعش در دسامبر ۲۰۲۴، جایگاه این شبکه را در رقابت با ملا هبت‌الله آخندزاده که به انحصار قدرت در قندهار متهم است، بیش‌ازپیش تضعیف کرد.
دست‌کم در چهار ماه گذشته و پس از کشته شدن خلیل‌الرحمان حقانی، بدبینی‌ها میان شبکه حقانی و جناح قندهار بر سر مسائل مختلف، به‌ویژه شیوه اداره و تقسیم مناصب کلیدی افزایش یافت. این نارضایتی در سخنرانی چهره‌های مختلف متحد شبکه حقانی نیز بازتاب داشت. حالا حذف پاداش‌هایی که آمریکا برای بازداشت رهبران شبکه حقانی تعیین کرده بود و مهم‌ترین مانع پیش روی این شبکه برای توسعه قدرت و گسترش ارتباطات آن محسوب می‌شد، سراج‌الدین حقانی را بار دیگر در مقابل امیر پرده‌نشین طالبان قرار داده و او را از حاشیه به متن بازگردانده است.
جلال‌الدین حقانی هسته اصلی شبکه حقانی را در دهه ۱۹۸۰ و در دوران جنگ با ارتش شوروی که افغانستان را اشغال کرده بود، شکل داد. تا پیش از آن، حقانی تنها یک فرمانده جهادی بانفوذ بود و برای تشکیلات نظامی تحت رهبری خود نامی انتخاب نکرده بود. با پیروزی گروه‌های جهادی و فروپاشی دولت چپ‌گرای افغانستان در سال ۱۹۹۲، جلال‌الدین حقانی همراه با دیگر رهبران جهادی وارد کابل شد، اما به دلیل وقوع جنگ داخلی و نزاع بر سر تقسیم قدرت، به دولت تحت رهبری برهان‌الدین ربانی نپیوست. طالبان هم که در اوج جنگ داخلی افغانستان در قندهار ظهور کرده بودند، به‌سرعت موفق شدند فرماندهان پشتون‌تباری مانند جلال‌الدین حقانی را که از ساختار قدرت در کابل دور مانده و از اوضاع ناراضی بودند، به سمت خود جذب کنند.
جلال‌الدین حقانی با ملا عمر بیعت کرد و در رژیم طالبان وزیر سرحدات و قبایل شد. پس از فروپاشی حکومت طالبان در اواخر ۲۰۰۱، حقانی و اعضای خانواده‌اش به میرانشاه پاکستان پناه بردند و در آنجا به کمک جهادی‌های پاکستانی، فعالیت نظامی را از سر گرفتند.
برخی منابع آگاه که فعالیت شبکه حقانی را از نزدیک دنبال کرده‌اند، معتقدند این شبکه در سال ۲۰۰۴ و هم‌زمان با آغاز حملات چریکی طالبان، در میرانشاه پاکستان بنیان گذاشته شد و با هدف راه‌اندازی حملات مرگبار به شهرها، شماری از نوجوانان را از مدارس دینی پاکستان و افغانستان جذب کرد.
خانواده حقانی از قبیله زدران، یکی از قبایل بانفوذ پشتون در شرق افغانستان‌اند که بخشی از آن‌ها در خاک پاکستان زندگی می‌کنند. پیوند خونی حقانی‌ها با خانواده‌های زدران ساکن پاکستان برای جلال‌الدین حقانی این فرصت را فراهم کرد که به‌آسانی از روستاهای شرق افغانستان و همچنین وزیرستان و میرانشاه پاکستان، برای اهداف نظامی خود در داخل افغانستان نیروی انسانی جذب کند.
جلال‌الدین حقانی، بنیانگذار شبکه حقانی-AFP
جلال‌الدین حقانی در ساختار طالبان که خود را «امارت اسلامی افغانستان» می‌دانستند، به‌عنوان معاون ملا عمر فعالیت می‌کرد. او سال ۲۰۱۸ در سن ۷۹ سالگی در اثر بیماری درگذشت و رهبری شبکه حقانی به سراج‌الدین حقانی، فرزند ارشد او، رسید. سراج‌الدین پس از پدر، در مسند معاون رهبر طالبان به فعالیت ادامه داد و شبکه تحت رهبری او، بی‌هیچ تغییری در راهبرد و اهداف، به اجرای حملات مرگبار انتحاری و انفجاری در شهرهای بزرگ افغانستان ادامه داد.
تا پیش از خروج آمریکا از افغانستان و فروپاشی دولت جمهوری، شبکه حقانی به‌صورت خانوادگی اداره می‌شد و چهار تن از چهره‌های کلیدی این شبکه به دلیل طراحی و اجرای حملات مرگباری که در آن‌ها شهروندان کشورهای غربی از جمله شهروندان آمریکا نیز کشته شدند، در فهرست افراد تحت تعقیب ایالات متحده قرار گرفتند.
از میان چهار چهره ارشد شبکه حقانی که نامشان هم در فهرست تحت تعقیب آمریکا و هم در فهرست تحریم‌های سازمان ملل متحد درج شده، تنها خلیل‌الرحمان حقانی که وزیر امور مهاجرین رژیم طالبان بود، کشته شده است.
سازمان «پاداش برای عدالت» دولت آمریکا، روز شنبه دوم فروردین، اطلاعیه‌ها درباره سران حقانی را از وب‌سایتش حذف کرد. این سازمان بابت اطلاعاتی که بتواند به بازداشت یا قتل سراج‌الدین حقانی منجر شود، تا ۱۰ میلیون دلار و برای خلیل‌الرحمان حقانی، عبدالعزیز حقانی و یحیی حقانی، تا پنج میلیون دلار پاداش گذاشته بود.
یک منبع امنیتی مطلع به ایندیپندنت فارسی گفت که پاداش برای بازداشت سران شبکه حقانی و همچنین دستور تعقیب و هدف قرار دادن این افراد با امضای توافق‌نامه دوحه در فوریه ۲۰۲۰ میان آمریکا و طالبان لغو شد و از آن زمان به بعد، جنبه اجرایی خود را از دست داد. به باور این منبع، واحد عملیاتی نیروی هوایی آمریکا که اهداف تحت تعقیب را در خاک افغانستان و پاکستان دنبال می‌کرد، پس از امضای توافق دوحه، نام سران شبکه حقانی را از فهرست عملیاتی خود حذف کردند.
این منبع تصریح کرد که منابع اطلاعاتی به سران شبکه حقانی از این بابت که جزو اهداف نظامی آمریکا نیستند، اطمینان داده بودند و به همین دلیل، سران این شبکه، به‌ویژه خلیل‌الرحمان حقانی، ۱۵ اوت ۲۰۲۱ در نخستین روز فروپاشی دولت جمهوری، در کابل میان مردم ظاهر شد و با رسانه‌ها صحبت کرد. سراج‌الدین حقانی هم اگرچه تا مارس ۲۰۲۲ مقابل دوربین‌ها چهره‌اش را می‌پوشاند، بین اعضای طالبان و هواداران این گروه حضور می‌یافت و با هیئت‌های خارجی هم ملاقات می‌کرد.
سراج‌الدین حقانی متهم است که حمله مرگبار ژانویه ۲۰۰۸ به هتل سرینا در کابل را که به مرگ شش نفر، از جمله تور دیوید هسلا، شهروند ۴۵ ساله آمریکایی، انجامید، سازماندهی و طراحی کرده است. پس از این حمله، نام سراج‌الدین حقانی در فهرست تروریست‌های تحت تعقیب آمریکا قرار گرفت. با این حال، مشخص نیست نهادهای امنیتی ایالات متحده که به خانواده این قربانی بازداشت و محاکمه عاملان قتل او را وعده داده بودند، چه پاسخی خواهند داد.
بر اساس اطلاعات منتشرشده، دو عضو دیگر شبکه حقانی به نام‌های یحیی حقانی و عبدالعزیز حقانی که برای بازداشت هرکدام تا پنج میلیون دلار پاداش تعیین شده بود، بیشتر تامین‌کننده نیازهای جنگی شبکه حقانی بوده‌اند. از یحیی حقانی به‌عنوان شخصی نام برده شده که در کنار تامین نیازهای مالی شبکه حقانی، بخش تبلیغات و رسانه این شبکه، ساخت مین و ارتباط با جنگجویان خارجی را بر عهده داشته است.
یحیی حقانی، نفر شماره ۴ در رهبری شبکه حقانی
در میان سران شبکه حقانی، نام یحیی حقانی و عبدالعزیز حقانی برای بسیاری ناشناخته مانده است. سراج‌الدین حقانی و خلیل‌الرحمان حقانی با وجودی که برای بازداشتشان پاداش تعیین شده بود، در ملاعام حضور می‌یافتند، اما یحیی حقانی و عبدالعزیز همچنان از حضور مقابل رسانه‌ها و در ملاعام خودداری می‌کنند. در چند عکسی هم که از یحیی حقانی منتشر شده، چهره او تار شده است.
عکس‌های منتشر شده از یحیا حقانی-www.dni.gov/MJalalAf/X
اطلاعاتی که شورای امنیت سازمان ملل متحد سال ۲۰۱۴ در مورد یحیی حقانی منتشر کرد، نشان می‌دهد او از نزدیک‌ترین افراد به رهبر شبکه حقانی است و از زمان شکل‌گیری این شبکه، در چندین بخش، به‌ویژه در زمینه تامین مالی، ارتباط با جنگجویان خارجی و تبلیغات رسانه‌ای این گروه فعالیت کرده است.
در وب‌سایت شورای امنیت، در مورد یحیی حقانی آمده است: «یحیی حقانی از اعضای ارشد شبکه حقانی است و در فعالیت‌های نظامی، مالی و رسانه‌ای این گروه نقش کلیدی داشته است. او در غیاب رهبران اصلی شبکه مانند سراج‌الدین حقانی، بدرالدین حقانی (کشته‌شده) و خلیل حقانی، عملا رهبری گروه را بر عهده داشته است.»
یحیی حقانی همچنین مسئول تدارکات بوده و در تامین منابع مالی برای فرماندهان حقانی از جمله افراد مرتبط با فرمانده سنگین زدران و عبدالروف ذاکر، از مسئولان واحدهای انتحاری این شبکه، نقش داشته است. در گزارش شورای امنیت آمده است که یحیی به‌عنوان مترجم عربی و پیام‌رسان سراج‌الدین حقانی نیز فعالیت می‌کرده است.
این گزارش می‌افزاید که یحیی حقانی اوایل سال ۲۰۱۳ در تامین مالی جنگجویان حقانی و انتقال تجهیزات از امارات متحده عربی برای خلیل حقانی نقش داشت و در سال ۲۰۱۲، توزیع مواد انفجاری و تجهیزات ارتباطی را هماهنگ کرد و بر آماده‌سازی حمله ۷ اوت ۲۰۱۲ به یک پایگاه نیروهای ائتلاف در ولایت لوگر نظارت داشت؛ در آن حمله ۱۳ نفر، از جمله ۱۱ غیرنظامی افغان زخمی شدند.
بر اساس گزارش شورای امنیت، یحیی حقانی احتمالا از پیش در جریان حمله مرگبار ژوئن ۲۰۱۱ به هتل اینترکانتیننتال کابل که سراج‌الدین و بدرالدین حقانی طراحی کرده بودند، قرار داشت. در آن حمله هم ۱۸ نفر کشته و ۱۲ نفر زخمی شدند. یحیی حقانی با القاعده هم ارتباطاتی داشت و از اواسط سال ۲۰۰۹ به این گروه کمک مالی می‌کرد و رابط بین شبکه حقانی و جنگجویان خارجی شامل عرب‌ها، ازبک‌ها و چچن‌ها بود.
او از سال ۲۰۰۹، مسئول فعالیت‌های رسانه‌ای و تبلیغاتی شبکه حقانی و طالبان بود و ویدیوهای تبلیغاتی از جنگجویان تدوین و منتشر می‌کرد. در سال ۲۰۱۲، او معمولا با سراج‌الدین حقانی دیدار می‌کرد تا برای انتشار ویدیوهای تبلیغاتی طالبان تایید نهایی را بگیرد.
انس حقانی در گفتگویی با الجزیره، حذف نام سران این شبکه را از فهرست افراد تحت تعقیب ایالات متحده «دستاوردی سیاسی» خواند و آن را اقدامی مهم دانست. این اقدام در حالی صورت گرفت که اواخر ژانویه، کریم خان، دادستان ارشد دادگاه کیفری بین‌المللی، پس از تهیه گزارشی از عملکرد رهبران طالبان، برای صدور حکم بازداشت ملا هبت‌الله آخندزاده و عبدالحکیم حقانی، رهبر و قاضی‌القضات این گروه، درخواست کرد. در بیانیه کریم خان آمده است که هر دو رهبر طالبان به جنایت علیه بشریت متهم‌اند و باید بابت اقدام‌هایشان پاسخگو باشند.
در حالی که درخواست‌ها برای بازداشت ملا هبت‌الله آخندزاده جایگاه او را در ساختار قدرت طالبان، به‌عنوان شخصی تحت تعقیب که باعث انزوای طالبان شده است، تضعیف کرد، حذف پاداش‌های تعیین‌شده برای بازداشت سران شبکه حقانی ممکن است به بازآرایی قدرت در این گروه بینجامد.
شبکه حقانی با پشتوانه قدرت در قبایل پشتون‌نشین شرق افغانستان که با گروه‌های تروریستی خارجی، از جمله القاعده روابط دیرینه دارند و جناح قندهار با پشتوانه سنتی و رهبری ملا عمر و بنیان‌گذاران این گروه، از زمان فروپاشی دولت جمهوری در افغانستان بر سر تقسیم قدرت در کابل با یکدیگر رقابت می‌کنند.
