در نیم‌قرن گذشته، عربستان سعودی نقش مهمی در تحولات افغانستان داشته است. در این سال‌ها، سیاست خارجی ریاض در قبال افغانستان توامان تحت تاثیر مناسبات ایدئولوژیک، ژئوپلیتیکی، امنیتی و کمک‌های بشردوستانه بوده است.
پس از خروج نیروهای ارتش سرخ شوروی از افغانستان در سال ۱۹۸۹، افغانستان وارد دوره‌ای از بی‌ثباتی و جنگ‌های داخلی شد. در این مرحله، عربستان سعودی کوشید به فرایند ختم جنگ داخلی کمک کند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
در سال ۱۹۹۶، با گسترش جنگ داخلی، طالبان قدرت را در کابل به دست گرفت. عربستان سعودی، همراه با امارات متحده عربی و پاکستان، حکومت طالبان را به رسمیت شناخت. ریاض در آن دوره کوشید ارتباطش با مردم افغانستان را گسترش دهد و کمک‌های بشردوستانه به آن‌ها ارائه کند. با این حال، ماهیت ایدئولوژیک و سخت‌گیرانه طالبان برای عربستان، که به‌دنبال حفظ ثبات منطقه‌ای بود، تنش‌هایی را ایجاد کرد.
پس از حملات تروریستی ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ و پناه دادن طالبان به اسامه بن‌لادن، رهبر القاعده، عربستان سعودی روابطش را با طالبان قطع کرد. در سپتامبر ۲۰۰۱، عربستان اعلام کرد که روابط دیپلماتیک با طالبان را به دلیل «حمایت از تروریست‌ها و تبدیل کردن سرزمین خود به پناهگاهی برای آن‌ها» قطع کرده است. این موضع عربستان هم‌راستا با فشارهای بین‌المللی علیه طالبان و هم‌زمان با آغاز حمله ایالات متحده به افغانستان بود.
عربستان سعودی بین سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۲۱، یعنی در دوره نظام جمهوریت، نقش فعال‌تری در افغانستان ایفا کرد. این نقش شامل ارائه کمک‌های مالی، حمایت دیپلماتیک و تلاش برای تسهیل صلح و ثبات در این کشور بود. براساس آمار ارائه‌شده از سوی سفارت عربستان سعودی در آمریکا، در سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۰، ریاض حدود ۴۲۹ میلیون دلار به افغانستان کمک کرده است. این کمک‌ها شامل پروژه‌های بشردوستانه، ساخت سرپناه، خدمات بهداشتی و پروژه‌های زیربنایی بود و تا امروز نیز ادامه دارد.
با توجه به جایگاه ویژه عربستان سعودی در جهان اسلام، روسای جمهور پیشین افغانستان، حامد کرزی و اشرف غنی، در راستای کاهش خشونت‌ها و پایان جنگ همواره از ریاض درخواست همکاری کرده‌اند. حامد کرزی، در بحبوحه تشدید خشونت‌های طالبان، در سپتامبر ۲۰۰۸ از عربستان خواست برای تسهیل مذاکرات صلح با طالبان همکاری کند.
در فوریه ۲۰۱۰، کرزی به عربستان سعودی سفر کرد و با ملک عبدالله، پادشاه وقت عربستان، درباره روند صلح گفتگو کرد. این سفر با استقبال مقام‌های سعودی همراه بود و کرزی مدال دولتی ملک عبدالعزیز را دریافت کرد. با این حال، شاهزاده سعود الفیصل، وزیر خارجه وقت عربستان سعودی، در آن زمان اعلام کرد که تا وقتی که طالبان از شبکه القاعده و اسامه بن‌لادن فاصله نگیرد، ریاض در مذاکرات صلح نقش میانجی را به عهده نخواهد گرفت.
اشرف غنی در سال‌های پایانی حکومتش، در مراسم حج و در دیدارهای دیپلماتیک، از عربستان خواست حمایتش از صلح و توسعه در افغانستان را گسترش دهد.
پس از سقوط دولت افغانستان در اوت ۲۰۲۱، عربستان سعودی سفارتش در کابل را تعطیل کرد و دیپلمات‌هایش را فراخواند. اما به دنبال افزایش درخواست شهروندان برای خدمات کنسولی، ازجمله دریافت ویزای حج و همچنین به منظور ادامه کمک‌های بشردوستانه، ریاض فعالیت کنسولی‌اش را از سر گرفت. در دسامبر ۲۰۲۴، سفارت عربستان رسما بازگشایی شد و فیصل طلق البقمی، سفیر جدید عربستان، به کابل سفر کرد.
بازگشایی سفارت، نه‌تنها به بهبود خدمات کنسولی منجر شد که گامی در راستای افزایش کمک‌های بشردوستانه به افغانستان نیز بود. در همین راستا، در فوریه ۲۰۲۵، عربستان سعودی تایید کرد که مبلغ ۵۰۰ میلیون دلار به طرح جهانی ریشه‌کنی فلج اطفال (GPEI) اختصاص داده است. این کمک مالی با هدف پایان دادن به شیوع فلج کودکان در پاکستان و افغانستان صورت گرفت.
با توجه به اینکه عربستان مهد پیدایش اسلام و محل قرارگیری دو مکان مقدس مکه و مدینه است، در میان مردم افغانستان از احترام ویژه‌ای برخوردار است. اقدامات عربستان در حوزه‌های آموزش، زیربنا، بهداشت و بشردوستی با استقبال شهروندان افغان مواجه شده است.
در شرایطی که طالبان بر افغانستان حکم می‌رانند، میلیون‌ها نفر به کمک‌های اولیه نیاز دارند و زنان و دختران بسیاری از حقوق اساسی همچون آموزش و کار محروم‌اند. در این وضعیت، بسیاری از کارشناسان معتقدند ریاض با توجه به جایگاه مذهبی، سیاسی و اقتصادی‌اش و از طریق ابزارهای دیپلماتیک می‌تواند نقش مهمی در بهبود وضعیت مردم افغانستان ایفا کند.
