مجلس دومای روسیه روز سه‌شنبه توافق مشارکت راهبردی ایران و روسیه را تصویب کرد. اقدامی که برخی آن را نشان‌دهنده نزدیکی بیشتر مسکو به یکی از متحدان کلیدی‌اش است.

به گزارش خبرگزاری فرانسه، این رای‌گیری در حالی انجام شد که تنش‌ها میان جمهوری اسلامی و غرب بالا گرفته و روسیه، با وجود حمله به اوکراین، در پی نزدیکی بیشتر با واشنگتن است.

در پی همکاری‌ نظامی فزاینده بین ایران و روسیه طی سه سال گذشته، تهران از جانب کی‌یف و غرب به تامین تسلیحاتی روسیه در جنگ اوکراین، از جمله ارسال پهپادهای انتحاری «شاهد»، متهم شده است.

در این توافقنامه، دو طرف تعهد کردند که برای مقابله با «تهدیدهای امنیتی مشترک» به یکدیگر کمک کنند؛ اما گفته می‌شود این توافق در سطح یک پیمان دفاعی دوجانبه نیست.

آندری رودنکو، معاون وزیر امور خارجه روسیه، روز سه‌شنبه در صحن دومای دولتی اعلام کرد که در صورت وقوع درگیری میان ایران و آمریکا، مسکو قصد ندارد وارد مداخله نظامی شود. او هشدار داد که چنین جنگی می‌تواند عواقب فاجعه‌باری برای کل منطقه به‌همراه داشته باشد.

رودنکو تاکید کرد: «ما هرگونه درگیری میان ایران و آمریکا را کاملاً نامطلوب می‌دانیم و تلاش می‌کنیم از وقوع آن جلوگیری کنیم. ما نمی‌خواهیم روسیه وارد بحران جدیدی شود. با این حال، چنین سناریویی غیرممکن نیست، و اطمینان دارم که دولت ما اقدامات لازم را در زمان مناسب اتخاذ خواهد کرد.»

او در ادامه خاطرنشان کرد که توافقنامه مشارکت راهبردی جامع میان ایران و روسیه یک ائتلاف نظامی محسوب نمی‌شود و گفت: «در صورت وقوع درگیری، روسیه تعهدی برای ارائه کمک نظامی به ایران ندارد.»

رودنکو با اشاره به محتوای این سند، افزود که هرچند توافق شامل همکاری نظامی-فنی و تعامل دفاعی است، اما ماهیت آن سیاسی و استراتژیک بوده و بار تعهد نظامی مستقیم ندارد.

در این قرارداد آمده است که اگر یکی از طرفین مورد تهاجم قرار گیرد، طرف دیگر «به متجاوز هیچ‌گونه کمکی نخواهد کرد».

این توافق جامع مشارکت راهبردی در ژانویه سال جاری به امضای ولادیمیر پوتین و مسعود پزشکیان رسید و برای اجرا، ضروری بود که در پارلمان مسکو که عمدتا جنبه تشریفاتی دارد، تصویب شود.

پوتین آن زمان این توافق را «سندی تحول‌آفرین» خواند و پزشکیان نیز گفت این توافق «فصل جدیدی در روابط ایران و روسیه در همه زمینه‌ها خواهد گشود».

در واشینگتن، برخی نزدیکی ایران و روسیه را بخشی از یک ائتلاف نوظهور میان چهار کشور «بی‌ثبات‌کننده» شامل ایران، روسیه، چین و کره شمالی می‌دانند که همگی از جنگ روسیه در اوکراین حمایت می‌کنند. در این چارچوب، توافق اخیر روسیه با ایران به ادامه‌ای راهبردی بر توافق مشابه با کره شمالی در سال ۲۰۲۴ تفسیر می‌شود.

سال گذشته، مسکو و پیونگ‌یانگ معاهده‌ای در زمینه شراکت راهبردی امضا کردند که در آن امکان ارائه کمک نظامی متقابل در صورت حمله و همچنین همکاری در برابر تحریم‌های غرب ذکر شده است.

اما چنین نگاهی به توافق تهران و مسکو ممکن است تصویر دقیقی ارائه ندهد، زیرا روابط ایران و روسیه پیش‌تر و به‌طور مستقل در سوریه و از دهه ۱۳۹۰ خورشیدی تعمیق شد، وقتی دو کشور با هدف حفظ بشار اسد در قدرت همکاری نظامی نزدیکی داشتند و نفوذ خود را در دمشق گسترش دادند.

در دو سال گذشته، جنگ اوکراین باعث گسترش این همکاری شده است؛ جمهوری اسلامی با ارسال پهپاد و موشک، نقش مهمی در تقویت قدرت تهاجمی روسیه ایفا کرده، برخلاف کره شمالی که بیشتر نیروی انسانی و توپخانه فراهم کرده است.

توافق جدید چارچوبی برای همکاری نظامی، مانورهای مشترک و مشورت‌های امنیتی دو کشور در ۲۰ سال آینده را ترسیم می‌کند. به گفته عباس عراقچی، این فقط یک توافق سیاسی نیست، بلکه «نقشه راه آینده» است. 

البته همه این تفسیرها از کیفیت این موافقت‌نامه در سایه فشار بی‌امان ترامپ به جمهوری اسلامی و پیش کشیدن دوگانه «یا توافق، یا بمباران» رنگ باخته است.