در ۴۰ سال گذشته سن بلوغ دختران یک سال کم‌تر شده است که این سن نیز در ایران کاهش یافته و پایین‌ترین سن به ۸ سال رسیده است. جدا از اینکه کاهش سن بلوغ در دختران نتیجه چه عواملی است آنچه در این موضوع مایه نگرانی در میان دختران ایران می‌شود، پدیده کودک‌همسری به دنبال بلوغ زود هنگام  دختران است.

به گزارش خبرگزاری رکنا، دختران جهان در مقایسه با ۴۰ سال پیش تقریبا یک سال زودتر بالغ می‌شوند. بلوغ معمولا در دختران در فاصله بین ۸ تا ۱۳ سالگی و در پسران بین ۹ تا ۱۴ سالگی شروع می‌شود. اما یک تحقیق جدید نشان می‌دهد از دهه ۱۹۷۰ تا کنون به ازای هر دهه، سن بلوغ تقریبا سه ماه کاهش یافته است.

دکتر نیرومنش، متخصص زنان و زایمان، در گفت‌وگو با خبرگزاری رکنا، درباره آخرین آمار سن بلوغ در دختران ایرانی گفته است: «سن متوسط بلوغ در ایران، طبق آخرین آمار به دست آمده ۱۲ سال است، اما کم‌ترین سن بلوغ ۸ سال و بیشترین تقریبا تا ۱۶ سالگی است.»

نیرومنش تاکید کرد: «وضعیت تغذیه، وزن، و اطلاعات اجتماعی که بچه‌ها کسب می‌کنند از دیگر عوامل پایین آمدن سن بلوغ در بچه‌ها است.»

بلوغ زودرس و خطر کودک‌همسری

از سوی دیگر سوسن باستانی، معاون بررسی‌های راهبردی معاونت امور زنان و خانواده، در خصوص کاهش سن بلوغ و تاثیر آن بر کودک‌همسری به خبرگزاری ایسنا گفته است: «برای آنکه قائل به آن شویم که سن بلوغ در دختران و پسران کاهش یافته است، نیازمند آن هستیم که بدانیم مستندات علمی ‌که بر این مهم دلالت دارد، چه هستند و صرف وجود شواهد عینی محدود، برای اثبات این مهم کفایت نخواهد کرد. اما نکته قابل توجه آن است که طرفداران کاهش سن بلوغ، عمدتاً این بلوغ را ناظر بر بلوغ جنسی می‌دانند، حال آنکه برای ازدواج برخوردار بودن از سن بلوغ جنسی به تنهایی کفایت نمی‌کند، بلکه فرد مزبور باید دارای رشد و بلوغ عاطفی و اجتماعی هم باشد و این توانایی را داشته باشد که مهارت‌های زندگی زناشویی و مهارت‌های فرزندپروری را بیاموزد و در زندگی خانوادگی خود به درستی اعمال کند.»

خانم باستانی همچنین افزود: «در واقع حتی با فرض اینکه بپذیریم سن بلوغ پایین آمده است، همچنان سئوال اصلی این است که آیا عرف جامعه می‌پذیرد فرد ۱۳ ساله مادر شود؟ آیا عرف جامعه می‌پذیرد دختری ۱۳ ساله بتواند یک خانواده را و روابط اجتماعی با خانواده را و رابطه زناشویی با شریک زندگی‌‌اش را مدیریت کند و در شرایط بحرانی رفتار منطقی داشته باشد؟ آیا علاوه بر بلوغ جسمی‌ و جنسی (بر فرض وجود)، بلوغ روانی و اجتماعی لازمه تشکیل خانواده نباید باشد؟»

باستانی معتقد است که قانون‌گذار ما در مقام مسدود کردن مبادی ازدواج زودهنگام، در ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی اصلاحی سال ۱۳۸۱ مجمع تشخیص مصلحت نظام، به تصریح بر این تأکید دارد که «عقد نکاح دختر، زیر سن ۱۳ سال تمام شمسی و پسر در زیر سن ۱۵ سال تمام شمسی، منوط به اذن ولی، رعایت مصلحت، و تشخیص دادگاه صالح است؛ اما هما‌‌ن‌طور که ملاحظه می‌شود این ماده گرچه در مقام مقابله قانونی با ازدواج‌های زودهنگام و اجباری است، هیچ سنی را به عنوان حداقل سن ازدواج تعیین نکرده است و صرفاً ازدواج دختران و پسران در زیر سنین ۱۳ و ۱۵ سال تمام شمسی را مقیّد به سه شرط کلی کرده است؛ بدون آنکه تعیین کند کف این سن یا حداقل قطعی سن ازدواج، چه سنی خواهد بود.»

وی افزود: «در واقع نظام حقوقی ما در حوزه حداقل سن ازدواج که از ارکان رکین حوزه حقوق خانواده محسوب می‌شود، با سکوت مواجه است و این سکوت توانمندی قانون‌گذار در اداره امور مربوط به عقود نکاح و برخورد با موارد سوءاستفاده از آن را به شدت تضعیف می‌کند؛ از این حیث، لایحه اصلاحی معاونت رئیس جمهوری در امور زنان و خانواده بر آن است که ازدواج در زیر حداقل سن مندرج در ماده ۱۰۴۱ را علاوه بر شرایط مندرج در ماده، منوط به جلب نظر هیئت کارشناسی کند تا به این ترتیب کودکان را در برابر موارد سوءاستفاده والدین تحت حمایت قرار دهد.»

بلوغ زودرس، دلیل افسردگی در میانسالی

بلوغ زودرس زاییده زندگی مدرن است یا دلیلی بر درست نبودن تغذیه و چه پیامدهایی را برای دختران خواهد داشت؟

به گزارش ایسنا، مژگان نیکنام، روانشناسی که بلوغ زودرس را زمینه‌ساز مشکلات هویتی دانسته است، «بلوغ، نوعی فرآیند تحولی جسمی ‌و روانی در زندگی انسان‌هاست.» وی اضافه می‌کند: «بلوغ نقطه تحول بزرگ زندگی است که موجب رشد فیزیولوژیکی و روانی می‌شود. این درحالی‌ست که این فرآیند برای زنان و دختران بسیار آینده سازتر است، چراکه دختران در مراحل بعدی زندگی خود نقش مادری را تجربه می‌کنند.»

نیکنام با اشاره به اینکه دنیای کودکانه به سه مقطع کودکی اولیه، کودکی میانه و کودکی پایانی تقسیم می‌شود و انسان‌ها باید در هر کدام از این مقاطع به مرور رشد کنند، افزود: «بلوغ زودرس موجب می‌شود کودک یکی از مراحل رشد را به درستی طی نکند و نتواند از نظر فکری و روانی رشد مناسبی داشته باشد. بلوغ زودرس عوارض روانی زیادی برای کودک به وجود می‌آورد و در سنین بالا به صورت افسردگی پدیدار می‌شود.»

بنا بر اظهارات این روان‌شناس و بر اساس تحقیقات انجام شده، با ورود زندگی مدرن و به دلیل پیشرفت فناوری و اطلاعات در جهان، فرآیند بلوغ زودرس رو به رشد است.

خانم نیکنام با بیان اینکه بلوغ زودرس زمینه‌ساز مشکلات هویتی است، تاکید کرد: «از نظر روانی و اجتماعی پیشرفت تکنولوژی و شبکه‌های اجتماعی یکی از مهم‌ترین عوامل بلوغ زودرس به شمار می‌رود. باتوجه به اینکه دریافت اطلاعات و افزایش آگاهی باید متناسب با مقطع سنی کودکان اتفاق بیفتد، رشد تکنولوژی و اطلاعات، افزایش آگاهی و تغییر سبک الگوهای زندگی در خانواده‌ها موجب شده تا فرآیند بلوغ زودرس به سرعت فراگیر شود.»

او ادامه داد: «امروزه دیگر افراد جامعه متناسب با سن و مقطع زندگی خود اطلاعات دریافت نمی‌کنند. از طرف دیگر تغییر الگوهای سبک زندگی، سبب شده کودکان عمدتاً با بزرگسالان بزرگ شوند و تعامل با همسالان خود را کمتر تجربه کنند.»

وی در پاسخ به این سئوال که چرا کودکان ساکن روستاها و شهرستان‌ها که به تکنولوژی و اطلاعات دسترسی چندانی ندارند، زودتر به بلوغ می‌رسند، گفت: «برخی از کودکان هویت ضبط شده‌ای از والدینشان دریافت می‌کنند. کودکان ساکن شهرستان‌ها از دوران کودکی کنار والدین خود کشاورزی و قالیبافی می‌کنند و نسبت به سایر کودکان زودتر وارد دنیای کار و بزرگسالی می‌شوند؛ همین مسئله نوعی هویت ضبط شده است که در بلوغ جسمانی و روانی کودک تأثیرگذار است.»

به گفته وی، عمدتاً تعداد دخترانی که بلوغ زودرس را تجربه می‌کنند بیشتر از پسران است. دختران زودتر وارد دنیای بزرگسالی می‌شوند و کمتر از پسران طعم دنیای کودکانه را می‌چشند.