هرچند بحران شیوع پرشتاب ویروس کرونا، سراسر کشورهای جهان را به خود مشغول کرده و توجه به سایر چالش ها از جمله تنش میان تهران و واشنگتن را به حاشیه رانده است، اما به نظر می رسد که نزدیک شدن زمان رفع تحریم تسلیحاتی ایران، بار دیگر منجر به تشدید تنش ها میان دو جانب خواهد شد. در دوم  ماه اکتبر آینده، محدودیت های که به منظور وادار کردن ایران برای نشستن به میز مذاکره در مورد برنامه های هسته ای اعمال شده بود، خاتمه می یابد. البته شورای امنیت سازمان ملل پیش از آن، با صدور قطعنامه های 1747 ، 1803 و 1929، ایران را از خرید سلاح و مهمات جنگی منع کرده بود، اما بر اساس قطعنامه 2231، تحریم تسلیحاتی ایران در ماه اکتبر آینده پایان خواهد یافت.

در همین حال، تهران و واشنگتن هر دو در انتظار پایان یافتن مدت تحریم های تسلیحاتی ایران هستند تا به عملکرد جانب مقابل، واکنش نشان دهند. در ماه سپتامبر گذشته، حسن روحانی، رئیس جمهور ایران اظهار داشت اگر ایران متعهد به برجام بماند، در سال آینده میلادی می تواند به بازار بین المللی اسلحه دسترسی پیدا کند و موفق به کسب دستاورد بزرگی شود.

اما در اواخر ماه فوریه گذشته، مایک پمپئو، وزیر امور خارجه ایالات متحده گفت: واشنگتن از جامعه بین المللی تقاضا خواهد کرد تحریم تسلیحاتی ایران را که قرار است در ماه اکتبر آینده پایان یابد، برای مدت دیگری تمدید کند.

 از سوی دیگر و در جریان مذاکرات ایران و اروپا برای تکمیل برجام، تهران تأکید کرد که بایستی به محض اجرای توافق میان دو جانب، تحریم های تسلیحاتی برداشته شود، سپس روسیه و چین نیز حمایت خود را از درخواست ایران اعلام کردند. اما ایالات متحده فشارهای خود را برای تداوم تحریم ها علیه ایران افزایش داد و در نتیجه، تحریم های تسلیحاتی علیه ایران برای مدت 5 سال به اجرا در آمد.

اکنون که قرار است تحریم تسلیحاتی ایران در ماه اکتبر آینده پایان یابد، ایالات متحده و کشورهای اروپایی سعی دارند برای مقابله با تلاش های ایران جهت تقویت توانایی های نظامی آن کشور، اقدامات لازم را اتخاذ کنند. در همین حال، گفته می شود رایزنی ها به منظور خریداری اسلحه از روسیه و چین آغاز شده است و تهران قصد دارد پیش از رسیدن به زمان لغو تحریم ها، برای خرید اسلحه از بازارهای بین المللی آمادگی بگیرد و البته این امر در جریان کنفرانس امنیتی مسکو در ماه آوریل سال گذشته از سوی ایران مطرح شده است. روسیه و چین می خواهند به محض انقضای مدت تحریم تسلیحاتی ایران، سلاح های سنگین و هواپیماهای پیشرفته و چند منظوره خود را به ایران به فروش رسانند. مسکو، جنگنده های سو 35 و پکن، هواپیماهای فوق پیشرفته خود را به ایران خواهد فروخت. تردیدی نیست که ایران نیاز مبرم به خرید سلاح و جنگ افزارهای پیشرفته دارد تا دستگاه های نظامی و دفاعی فرسوده خود را نوسازی کند.

بنا به گفته وزیر امور خارجه ایالات متحده، واشنگتن در تلاش است تا چین و روسیه را متقاعد به عدم استفاده از حق وتو در مسئله تمدید تحریم ها علیه ایران در شورای امنیت سازمان ملل کند. اما دشوار به نظر می رسد که ایالات متحده بتواند تحریم ها را علیه ایران تمدید کند، زیرا واشنگتن با خروج از برجام، دیگر نمی تواند از مکانیزم "اسنپ بک" برای تمدید برخی از تحریم های اعمال شده از سوی شورای امنیت سازمان ملل، استفاده کند. از سوی دیگر، اظهارات رهبران چین و روسیه نشان می دهد که پکن و مسکو از حق وتو برای تمدید تحریم ها علیه ایران دریغ نخواهند کرد و تلاش های واشنگتن برای متقاعد کردن روسیه و چین بی نتیجه خواهد ماند. افزون بر آن، به نظر نمی رسد کشورهای اروپایی حاضر به پذیرش تصمیم ارجاع پرونده تحریم ها، به شورای امنیت شوند. همچنان روسیه تلاش خواهد کرد از ناهنجاری های بین المللی و تنش های که کشورهای خاورمیانه را به چالش کشیده است، بهره برداری سیاسی کند. مسکو می تواند از تضاد مواضع آمریکا و اروپا در قبال ایران استفاده کند، علاوه بر آن که، روس ها خاطر نشان می کنند که مسکو می تواند در راستای توسعه روابط اسرائیل با عربستان سعودی و امارات متحده عربی نقش میانجی ایفا کند.

از جانب دیگر، با آن که روسیه مخالف تمایل آمریکا برای اعمال تحریم های بیشتر، به ویژه تحریم های تسلیحاتی علیه ایران است اما سیاست مسکو اجازه نمی دهد تهران بیش از حد لازم به اسلحه دسترسی پیدا کند. در ماه نوامبر گذشته، مشاور نخست اسرائیل اعلام کرد که مسکو حد اقل دو بار به درخواست تل آویو، از موافقت به فروش سلاح های پیشرفته به ایران خودداری کرده است و اسرائیل در ازای این اقدام و بنا به درخواست مسکو، مخالفت خود را با فروش اسلحه به گرجستان ابراز داشته است.

علاوه بر آن، در صورت عدم موفقیت به تمدید تحریم تسلیحاتی ایران، واشنگتن ممکن است کشورهای اروپایی را تشویق به اعمال تحریم های دیگر علیه ایران کند، اما با توجه به تمایل اروپا برای تداوم برجام، بعید به نظر می رسد که تلاش های ایالات متحده در این زمینه به نتیجه برسد.

تمدید تحریم تسلیحاتی ایران ممکن است بتواند فعالیت های ایران در منطقه را تا حدودی کاهش دهد، اما اعمال مجدد تحریم ها، منجر به خروج نهایی ایران از برجام خواهد شد، به ویژه این که ایران تعهدات خود را در قبال توافق نامه هسته ای، کاهش داده است، بنابر این، تشدید تحریم ها، آخرین گامی در راستای فروپاشی برجام خواهد بود.

 البته اختلاف نظر میان قدرت های بین المللی در قبال سیاست های ایران، زمینه را برای سیاست بازی های تهران فراهم می کند و تا زمانی که جامعه جهانی وحدت نظر و همگرایی در برابر ایران نداشته باشد، فعالیت های تهدید آمیز ایران همچنان ادامه خواهد داشت.

بنابر این، ایجاب می کند برای جلوگیری از تشدید بحران در منطقه، جامعه بین المللی پیش از آن که مدت تحریم تسلیحاتی ایران به سر رسد، تهران را بار دیگر به میز مذاکره بنشاند و توافق نامه گسترده ای که شامل پرونده هسته ای، برنامه های موشکی و سایر زمینه های اختلافی باشد را با ایران به امضا رساند. در غیر این صورت، به محض پایان یافتن تحریم های تسلیحاتی در ماه اکتبر آینده، ایران توانایی های نظامی خود را به گونه چشمگیری تقویت خواهد کرد و در نتیجه، عرصه فعالیت های تهدید آمیز در منطقه، بیشتر از پیش گسترده خواهد شد.

https://www.independentarabia.com