محققان بر این باورند که برای حرکت قطب مغناطیسی شمال از کانادا به سوی سیبری علتی یافته‌اند.

قطب مغناطیسی شمال نقطه‌ای در سطح کره زمین است که از آن جا میدان مغناطیسی این سیاره به صورت عمودی رو به پایین می‌آید و با آن که اغلب جا به جا می‌شده است، موقعیت مکانی آن از دیرباز در حول و حوش شمال کانادا بوده است.

اما در دهه ۱۹۹۰ این قطب به ناگهان شروع به حرکت سریع از آمریکای شمالی به سوی سیبری کرد و در سال ۲۰۱۷ با گذر از خط بین‌المللی تعیین وقت، سبب شد که روزآوری زودتر از موعد سامانه‌های ناوبری ضرورت یابد.

سالیان سال بود که دانش‌مندان با قطعیت نمی‌دانستند علت این اتفاق چیست، اما اکنون گروهی از محققان دانشگاه لیدز توضیحی برای این جابه‌جایی عجیب پیدا کرده‌اند.

دکتر فیل لیورمور به برنامه امروز رادیو۴ بی‌بی‌سی گفت: «آن چه کشف کردیم، این است که موقعیت قطب مغناطیسی شمال، تحت اختیار دو گستره از میدان‌های مغناطیسی است، یکی در کانادا و دیگری در سیبری، که مثل شرکت کنندگان در مسابقه طناب‌کشی برای اثرگذاری بر موقعیت مکانی این قطب مغناطیسی رقابت می‌کنند.»

او افزود: «از قدیم گستره مغناطیسی کانادا در این نبرد دست بالا را داشته است و به همین دلیل، مرکز این قطب مغناطیسی در شمال واقع بوده است. اما در چند دهه اخیر این گستره ضعیف شده است و گستره مغناطیسی سیبری اندکی تقویت شده است. به همین دلیل این قطب مغناطیسی ناگهان از موقعیت مکانی قدیمی‌اش دور شده است.»

علت تغییراتی که دراین دوگستره مغناطیسی رخ می‌دهد نیز تغییرات جریان مواد مذاب در درون زمین است.

دکتر لیورمور و همکارانش هم‌چنین کوشیدند مسیر حرکت قطب مغناطیسی شمال را با استفاده از داده‌های ماهواره‌ای مدل‌سازی کنند. این داده‌ها از اندازه‌گیری تغییرات شکل میدان مغناطیسی زمین در ۲۰ سال گذشته به دست آمده است.

طبق تازه‌ترین مدل‌سازی این گروه، قطب مغناطیسی شمال زمین همچنان به سوی روسیه حرکت خواهد کرد و  سپس این حرکت کند می‌شود. اما در حال حاضر مشخص نیست که آیا دوباره به سوی کانادا باز خواهد گشت یا خیر.

قطب مغناطیسی شمال زمین همراه با قطب جغرافیایی (محل تقاطع  محور گردش زمین با سطح این سیاره) و قطب زمین‌مغناطیسیِ آن (منطبق‌ترین موقعیت مکانی با دوقطبی کلاسیک) یکی از سه قطب‌ کره زمین در بالای این سیاره است.

در سال‌های اخیر، جابه‌جایی این قطب مغناطیسی به قدری زیاد بوده است که مرکز ملی داده‌های زمین‌فیزیک ایالات متحده و سازمان نقشه‌برداری زمین‌شناسی بریتانیا ناچار شدند در سال ۲۰۱۹ مدل مغناطیسی جهان را زودتر از موعد روزآوری کنند.

این مدل که نمایانگر میدان مغناطیسی کره زمین در سراسر جهان است، برای تصحیح خطاهای قطب‌نماهای محلی در افزاره‌ها و سامانه‌های ناوبری مانند تلفن همراه هوشمند کاربرد گسترده‌ای دارد.

این تحقیق را دکتر لیورمور و همکاران‌اش در مجله نیچر ژئوساینس منتشر کرده‌اند.