دانشمندان درباره واکسن تولید شده ویروس کرونا توسط محققان دانشگاه آکسفورد دچار تردید شدند چرا که نتایج «نگران‌کننده» آزمایش روی میمون‌های ماکاک، حاکی از تنها «مصونیت جزئی» این واکسن در برابر ویروس است.
دولت بریتانیا روز یکشنبه از اختصاص ۶۵.۵ میلیون پوند بیشتر برای این تحقیقات خبر داد و گفت با آسترازنکا، شرکت غول‌آسای داروساز توافق کرده است در صورت تولید موفقیت‌آمیز واکسن، تا ماه سپتامبر حدود ۳۰ میلیون دوز آن را تولید و توزیع کند.
آزمایش واکسن کرونا روی انسان هم اینک در حال انجام است، بعد از آنکه آزمایش بر روی موش و میمون در آزمایشگاه کوه‌های راکی سازمان ملی سلامت ایالات متحده انجام شد. نتایج کامل این آزمایش هفته گذشته طی مقاله‌ای پیش‌نویس که هنوز از نظر علمی بررسی نشده است، در دسترس عموم قرار گرفت.
محققان به این نتیجه رسیدند که یک دوز این واکسن از پیشرفت ذات‌الریه در هر شش میمون واکسن زده جلوگیری کرد ولی از اول جلوی ابتلا به آن را نگرفت.
برخی از دانشمندانی که در این تحقیق مشارکت نداشتند از نتایج آن استقبال کرده و آن را امیدبخش دانستند ولی بعضی دیگر نگرانی‌هایی را مطرح کردند که اگر این نتایج در انسان‌ها هم تکرار شود بدین معنی است که افراد واکسن زده هم هنوز می‌توانند ناقل کووید-۱۹ باشند.
پروفسور جاناتان بال، از دانشگاه ناتینگهام گفت این نتایج «الهام بخش» است ولی اضافه کرد باعث «نگرانی» است که مقادیری مشابه از این ویروس در بینی میمون‌های واکسن زده و واکسن نزده وجود داشته است.
این استاد ویروس شناسی مولکولی افزود: «اگر این آزمایش درباره ویروسی مسری صورت گیرد و اتفاقی مشابه در انسان‌ها بیفتد، آنوقت حتی افراد واکسن زده نیز می‌توانند به بیماری مبتلا شده و مقادیری فراوان از این ویروس را احتمالا در بین سایرین در جامعه پخش کنند. اگر این واکسن نتواند از افرادی که بیش از سایرین آسیب‌پذیر هستند کمترین محافظتی بکند آن وقت این واکسن آنها را بیش از پیش در معرض خطر قرار می‌دهد. بنابراین، تاثیر این واکسن در گروه‌های آسیب‌پذیر و احتمال انتقال ویروس توسط افراد واکسن زده باید از نزدیک زیر نظر قرار بگیرد.»
النور رایلی، استاد ایمن شناسی و بیماری‌های مسری در دانشگاه ادینبرا نیز موافق است که مقادیر ویروس پیدا شده در بینی میمون‌ها «نگران کننده» است.
او گفت: «اگر نتایجی مشابه در انسان‌ها نیز رخ دهد این واکسن احتمالا تنها مصونیتی جزئی را در برابر این ویروس برای افراد واکسن زده فراهم می‌آورد اما احتمالا نخواهد توانست نرخ انتقال ویروس را در جامعه‌ای بزرگتر کاهش دهد.»
با این وجود، نیلجه فن دورمالن، از نویسندگان این مقاله و محقق آزمایشگاه کوه‌های راکی، اظهار داشت میمون‌های مورد آزمایش در معرض مقادیر بسیار بیشتری از ویروسی شدیدا مسری قرار گرفته‌اند در مقایسه با مقداری که انسان‌ها در حالت طبیعی و زندگی واقعی با آن مواجه خواهند شد.
پروفسور فن دورمالن در توییتر نوشت: «به نظرم افراد متوجه این نکته نیستند که ما از چه مقدار زیادی از ویروس استفاده کردیم و این که بعد از تزریق یک سرنگ از این واکسن چقدر بی‌نظیر است که هیچ ویروسی در ریه میمون‌ها یافت نشده است.»
فلوریان کرامر، متخصص ایمنی شناس نیز افزود: «هیچ واکسن در حال تولیدی تنها با یک تزریق کار نمی‌کند (این درباره تمام واکسن‌ها صادق است) نتایج این تحقیق فقط پس از یک تزریق بوده است و همان تزریق از ریه محافظت کرده است. تزریق دو واکسن ممکن است تاثیرات خیلی مثبتی داشته باشد.»
با این وجود، پال بینیاس، برنده جایزه ویروس شناسی گفت: «اگر بخواهم صادق باشم باید بگویم واکنش ایمنی در میمون‌های ماکاک کمی دلسرد کننده است. ۶ یا ۱۲ ماه بعد از تزریق واکسن چقدر مصون خواهد بود؟»
پروفسور بابک جاوید، مشاور بیماری‌های مسری در بیمارستان‌های دانشگاه کمبریج گفت «نامحتمل» است که هر یک از واکسن‌های تولید شده برای کووید بتواند جلوی ابتلا به آن را گرفته و در طولانی مدت برای افراد مصونیت لازم را فراهم آورد.
او به این نکته اشاره کرد که «سابقا» هم واکسن‌هایی تولید شده که جلوی بیماری وخیم مبتلایان را می‌گیرد ولی نتوانسته جلوی ابتلا به خود بیماری را بگیرد، مانند واکسن سرفه وخیم که اکنون وجود دارد.
پروفسور جاوید با تایید این که چنین واکسنی نمی‌تواند جلوی انتقال این ویروس به دیگران را بگیرد، گفت به اعتقاد او این واکسن احتمالی نامزد خیلی خوبی برای تحقیق و توسعه بیشتر است.
دیگران نیز از این واقعیت استقبال کردند که هیچ یک از میمون‌های مورد آزمایش نشانی از بیماری تکامل یافته علیه سیستم ایمنی نداشتند. در آن صورت افراد واکسن زده ممکن است در صورت ابتلا به بیماری شرایط وخیم‌تری را تجربه کنند.
این پدیده یکی از خطرات تولید واکسنی برای ویروس‌های سیستم تنفسی است و یکی از موانع اصلی بر سر تولید واکسنی موفقیت‌آمیز برای بیماری سارس بود.
پروفسور استیون ایونس از دانشکده بهداشت و داروهای گرمسیری لندن گفت: «این قطعا نگرانی عمده‌ای برای تولید واکسنی علیه سارس بود و این که هیچ ردی از آن در این تحقیق پیدا نشده خیلی امیدبخش است.»
وقتی از او پرسیده شد آیا نتایج مشاهده شده در میمون‌ها ممکن است در انسان‌ها هم تکرار شود، پاسخ داد: «نه ما چنین چیزی را به قطع نمی‌دانیم، برای همین نیاز به آزمایش بر روی انسان‌ها است که اکنون هم در جریان می‌باشد. اما خیلی امیدبخش است که شاهد چنین نتایجی هستیم و می‌تواند ما را محتاطانه نسبت به آزمایش‌های واکسن آکسفورد بر روی انسان‌ها خوش‌بین کند.»
© The Independent
