حدود ساعت ۰۲:۳۰ صبح پنجشنبه ۱۲ تیر ۱۳۹۹، انفجاری شدید تاسیسات هسته‌ای نطنز را به لرزه درآورد. 

با طلوع آفتاب، سخنگوی سازمان انرژی اتمی در مصاحبه‌هایش با خبرگزاری‌های حکومتی مدعی شد که انفجار در یک سوله در دست احداث در محوطه باز سایت نطنز بوده است. اما تصویر منتشر شده از سوی این سازمان و همچنین تصاویر ماهواره‌ای تهیه شده از این مرکز در ماههای اخیر، نشان می‌دهد که این اتفاق در مرکز مونتاژ سانتریفیوژ واقع شده در مجتمع غنی سازی شهید مهندس مصطفی احمدی روشن رخ داده است و نه یک سوله در دست ساخت. 

این دومین بار است که در روزهای اخیر مراکز حساس و راهبردی ایران با انفجارهای مشکوک مواجه می‌شوند. انفجارهایی که به نظر میرسد که ناشی از حملات سایبری ارتش ایالات متحده آمریکا یا اسرائیل باشد، نه بمباران هوایی. 

در این مقاله به بررسی محل انفجار در نطنز و احتمال نقش حمله سایبری گروهی که خود را یوزپلنگان وطن در بروز آن می‌پردازیم.

محل انفجار

صبح روز پنجشنبه، سازمان انرژی اتمی ایران اقدام به انتشار تصویری از یک ساختمان آسیب دیده به علت انفجار در تاسیسات هسته‌ای نطنز نمود. بر اساس تصویر منتشر شده، آن ساختمان بر خلاف آنکه یک سوله در دست ساخت به نظر برسد بیشتر شبیه به یک کارگاه صنعتی بود و به نظر می‌رسید که در دست ساخت نبوده و سالها مورد بهره وری بوده است.

انفجار به گونه‌ای در داخل آن رخ داده بود که درهای فولادی این کارگاه که در زمان انفجار بسته بودند به سمت بیرون پرتاب شده بودند و آتش سوزی ناشی از انفجار نیز نه تنها داخل کارگاه را بطور کامل سوزانده بلکه سبب آسیب شدید به سقف آن نیز زده است. دوده ناشی از این آتش سوزی نیز از پنجره‌ها خارج و دیوار بیرونی ساختمان را سوزانده بود.

با مقایسه محیط پیرامون محل انفجار با تصاویر ماهواره‌ای قابل تشخیص است که ساختمان مورد نظر یک مرکز مونتاژ سانتریفیوژ متعلق به شرکت تکنولوژی سانتریفیوژ ایران(تسا) می‌باشد.

احداث این ساختمان یا کارگاه فنی در تابستان ۱۳۹۱ آغاز و در نهایت در اردیبهشت ۱۳۹۲ به پایان میرسد. در این مرکز سانتریفیوژهای ایرانی آی آر-۱ و سپس آی آر-۲ام) در سال‌های ۱۳۹۲ الی ۱۳۹۵ طراحی، توسعه و ساخته شدند. 

به دنبال برجام، مقامات رژیم جمهوری اسلامی مدعی شدند که فعالیت‌های این مرکز متوقف شده بود، اما به نظر می‌رسد که این امر حقیقت نداشته و به محض آنکه رئیس جمهور ایالات متحده، دونالد ترامپ دستور خروج کشورش از توافق هسته‌ای میان ایران و ۵+۱را صادر نمود، فعالیت‌های این مرکز بار دیگر علنی شده و تشدید یافت تا آنچه مقامات جمهوری اسلامی ادعا می‌نمودند، شرایطی برای بازگشت پذیری ۶ برابری غنی سازی اورانیوم در زمان بسیار کوتاهی فراهم شود.

پیشتر در تاریخ ۸ فروردین ماه ۱۳۹۹، شرکت تسا خبر از رونمایی نسل جدیدی از سانتریفیوژهای طراحی و ساخته شده به نام آی آر-۹ در این محل را داده بود. 

لازم به ذکر است کار طراحی و توسعه این سانتریفیوژهای نسل جدید با نام آی آر-۸  پیشتر در سال ۱۳۹۷ در این مرکز آغاز شده بود و با طراحی آی آر-۹ در سال ۱۳۹۸ ادامه یافت که خبر آن نیز توسط رسانه‌های حکومتی در تاریخ ۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۸ اعلام شده بود. 

طراحان و سازندگان این سانتریفیوژهای جدید مدعی بودند که طرفیت غنی سازی آن چند برابر نمونه قدیمی تر آی آر-۱  و آی آر-۲ام که در حال حاضر در تاسیسات نطنز مورد بهره برداری قرار دارد میباشد. هدف از طراحی و ساخت این سانتریفیوژها برگشت پذیری چند برابری غنی سازی اورانیوم در زمان بسیار کوتاه در پاسخ به خروج ایالات متحده از طرح توافق هسته‌ای موسوم به برجام بود.

منتفی بودن حمله هوایی به نطنز

دقایقی پس از انفجار در تاسیسات هسته‌ای نطنز، یک تحلیلگر پرحاشیه اسرائیلی به نام ایدی کوهن مدعی شد که جنگنده‌های اف-۱۶ نیروی هوایی اسرائیل اقدام به مورد هدف قرار دادن این تاسیسات نموده‌اند. 

گرچه بسیاری از پژوهشگران نظامی و دفاعی در اسرائیل ادعاهای او را چه در رابطه با این انفجار و یا موارد دیگر را با دیده تردید نگاه می‌کنند، اما برخی رسانه‌های زرد در عراق اقدام به بازنشر این ادعا نمودند. 

از دلایل اصلی غیر ممکن بودن استفاده از جنگنده‌های اف-۱۶ نیروی هوایی اسرائیل جهت حمله هوایی به ایران نه تنها عدم رادارگریز بودن این جنگنده‌هاست بلکه ناتوانی نیروی هوایی اسرائیل در استقرار تیم جست و جو و نجات و هلیکوپترها و هواپیماهایش در خاک ایران و حتی کشورهای همسایه آن جهت کمک رسانی به خلبان جنگنده پس از خروج اضطراری به دنبال نقص فنی و یا ساقط شدنش در حریم هوایی ایران می‌باشد. 

علاوه بر آن، چنین حمله هوایی عمقی نیازمند پرواز مداوم هواپیماهای هشدار زودهنگام هوابرد «ناچشون» و همچنین شنود رادیویی و الکترونیکی «شاویت» نیروی هوایی این کشور در فاصله ۳۰۰ الی ۳۷۰ کیلومتری از محل عملیات است تا بتواند بطور زنده تهدیدهای ناشی از جنگنده‌های نیروی هوایی ارتش ایران و سامانه‌های پدافندی ارتش و سپاه را به خلبانان اسرائیلی گزارش نموده و آنها را قادر بسازد تا از ساقط شدن رهایی یابند. 

در کنار ناتوانی اسرائیل در به پرواز درآوردن چنین هواپیماهایی شنود رادیویی و یا هشدار زودهنگام در حریم هوایی ایران و یا استقرار هلیکوپترها و هواپیماهای جست و جو و نجات در خاک ایران و یا حتی در عراق، امکان پرواز این جنگنده‌های غیر رادارگریز در اطراف نطنز به علت استقرار شش سایت فعال پدافند زمین به هوای موشکی متعلق به نیروی پدافند هوایی ارتش (پداجا) و فرماندهی پدافند هوایی نیروی هوافضای سپاه پاسداران وجود ندارد. 

به همین دلیل است که نیروی هوایی اسرائیل با توسعه موشکهای بالستیک برد متوسط جریکو ۲ و ۳ قصد استفاده از آنها جهت آسیب رساندن به تاسیسات هسته‌ای ایران در صورت بروز جنگ نماید.

حمله یوزپلنگان وطن یا یک ارتش سایبری؟!

دقایقی پس از انفجار در ساختمان جدید مرکز مونتاژ سانتریفیوژ در تاسیسات نطنز، یک گروه هکر که خود را یوزپلنگان وطن معرفی می‌کرد در ایمیلی به شماری از رسانه‌های فارسی زبان من‌جمله رادیو فردا مسئولیت حمله سایبری به کامپیوتر‌های مرکز جدید مونتاژ سانتریفیوژ در تاسیسات نطنز را بر عهده گرفت. 

اما به نظر می‌رسد، با توجه به نوع هدف و همچنین انواع ضد جاسوس افزار و بدافزارهایش پیشرفته نصب شده در کامپیوترهای این مرکز و همچنین تمهیدات بسیار سنگین امنیتی‌ای که جهت جلوگیری از ارتباط کامپیوترهای صنایع هسته‌ای و نظامی ایران با سایر کامپیوترهای نظامی و حتی شبکه اینترنت صورت میگیرد، انجام چنین حمله سایبری از عهده یک گروه غیر نظامی و صرفا مخالف رژیم جمهوری اسلامی خارج بوده و به نظر می‌رسد که این حمله توسط یک ارتش سایبری خارجی احتمالا متعلق به اسرائیل و یا ایالات متحده آمریکا صورت پذیرفته باشد.

اسرائیل از پیشگامان استفاده از بدافزارها یا ویروس‌های کامپیوتری جهت آسیب رساندن به تاسیسات حیاتی و زیرساختهای نظامی کشورهای دشمن خود می‌باشد. بدافزارهایی که نیروهای دفاعی اسرائیل را قادر می‌سازد تا به تاسیسات حیاتی کشورهای متخاصم بدون نیاز به انجام حملات هوایی و به خطر انداختن جان خلبانانشان آسیب برسانند. 

از میان قدیمی‌ترین حملات سایبری واحد ۸۲۰۰ ارتش دفاعی اسرائیل به تاسیسات هسته‌ای ایران میشود به استفاده از بدافزار استاکس نت جهت آسیب رساندن به تاسیسات بوشهر و نطنز در سال ۱۳۸۹ اشاره نمود. 

بدافزار یا کرم کامپیوتری استاکس نت در اواسط تیرماه ۱۳۸۹ در سراسر جهان منتشر گردید تا سرانجام راه خود را به از طریق حافظه‌های جانبی چون فلش دیسک‌ها به کامپیوترهای این تاسیسات پیدا نماید. هدف اصلی آن نرم افزارهای کنترل سرعت سانتریفیوژهای تعبیه شده در تاسیسات غنی سازی اورانیوم نطنز بود تا بتواند در کار آنها اخلال ایجاد نموده و کیفیت اورانیوم غنی شده را به شدت پایین آورد.

لازم به ذکر است که این نخستین بار نیست که انفجارهای مشابه به چیزی که در نطنز رخ داد در روزهای اخیر در سراسر کشور رخ داده است. 

پیشتر در ساعت ۲۳:۲۲ روز ۵ تیر ۱۳۹۹، انفجار در ترانسفورماتورهای ایستگاه برق ملکان و همچنین سایر سایت‌های توزیع برق در شهر شیراز، باعث قطع برق در ۲۰ الی ۳۰ درصد از شهر گردید.

دقایقی پس از آن نیز، مخازن گاز پروپان در یک مرکز تحقیق و توسعه سوختهای مایع موشکهای بالستیک در تاسیسات گروه صنعتی شهید همت در خجیر واقع در شرق تهران رخ داد. انفجاری که رسانه‌های جمهوری اسلامی سعی داشتند عاملش را نشت گاز و اشتباه انسانی معرفی نموده و محل دقیق آن را مخفی و آن را به تاسیسات پارچین نسبت دهند. جایی که برخلاف خجیر که قلب صنایع موشکهای بالستیک ایران است، تنها مهمات و سایر سلاح‌های غیر راهبردی چون موشکهای ضد کشتی، کروز و ضد هوایی تولید میشود.

به نظر می‌رسد که حمله سایبری و انفجار ناشی از آن در مجتمع غنی سازی شهید مهندس مصطفی احمدی روشن برنامه طراحی، توسعه و ساخت نسل‌های جدید سانتریفیوژهای ایرانی را که می‌توانستند نقش مهمی در تسریع در روند غنی سازی اورانیوم توسط سازمان انرژی اتمی ایران داشته باشند به تاخیر بیندازد و زمان زیادی را برای ایالات متحده و اسرائیل جهت آماده سازی به منظور مقابله سیاسی و یا نظامی با برنامه هسته‌ای ایران فراهم آورد. 

با آسیب رسیدن شدید به لابراتوارها و کارگاه‌های این مرکز، امکان توسعه سانتریفیوژهای نسل جدید آی آر-۸ و آی آر-۹ که بنا بود به زودی رونمایی شوند وجود نداشته و سرعت و ظرفیت غنی‌سازی اورانیوم در ایران افزایش نخواهد یافت.