طبق تحقیقی جدید، دایناسورها ممکن است بر اثر برخورد ویرانگر شهاب‌سنگ‌ها منقرض شده باشند اما قبل از این انقراض فاجعه‌بار، با تهدید بیماری‌های گریبانگیر حیوانات و انسان‌های امروزی سر و کار داشته‌اند.
به ویژه بررسی دقیقی که روی استخوان کج‌شده پای یک دایناسور انجام گرفته است نشان می‌دهد این جانور قبل از مرگ به سرطان بدخیم و پیشرفته استخوان مبتلا بوده است.
این فسیل متعلق به دایناسور شاخداری به نام سنتروساروس اپرتوس (شبیه دایناسور سه‌شاخ) است که در سال ۱۹۸۹ در آلبرتای کانادا کشف شد. این گونه از دایناسورها ۷۶ تا ۷۷ میلیون سال پیش زندگی می‌کردند، یعنی حدود ۱۰ میلیون سال قبل از آن که نسل دایناسورها منقرض شود.
ابتدا گمان می‌کردند از شکل افتادگی استخوان نازک نی این دایناسور که در قسمت پایین پا قرار دارد ناشی از جوش خوردن شکستگی آن بوده است. اما وقتی محققان دوباره در سال ۲۰۱۷ این استخوان را بررسی کردند تصمیم گرفتند تحقیقات مفصل‌تری در مورد آن انجام دهند و برای این کار گروهی از متخصصان و کارشناسان پزشکی شکل گرفت که در حوزه‌های مختلف شامل آسیب‌شناسی، پرتوشناسی، جراحی استخوان و دیرین‌آسیب‌شناسی تخصص داشتند.
این گروه پس از بررسی دوباره این استخوان اعلام کرد علائم بیماری این دایناسور شبیه علائم انسان‌های مبتلا به غده‌های سرطانی ناشناخته است.
مارک کروتر استاد ارشد آسیب‌شناسی و طب مولکولی در دانشگاه مک‌مستر می‌گوید «تشخیص چنین سرطان‌های بدخیمی در دایناسورها دشوار است و به کار تخصصی پزشکی و چندین مرحله تجزیه و تحلیل نیاز دارد تا بتوان به تشخیص مناسبی دست یافت.»
«در این تحقیق به علائم آشکار ابتلا به سرطان پیشرفته استخوان در دایناسور شاخدار متعلق به ۷۶ میلیون سال پیش رسیدیم. این نخستین کشف در نوع خود و بسیار جالب است.»
این گروه محققان برای این که بتوانند بیماری دایناسور را تشخیص دهند استخوان نازک‌نی را به دقت بررسی کردند، اطلاعات را مستند کردند و سپس از آن قالب‌گیری کردند تا بتوانند آن را تحت سی‌تی‌اسکن دقیق قرار دهند.
محققان سپس استخوان فسیل را به لایه‌های نازکی تقسیم کردند و ساختار یاخته‌ای آن را با میکروسکوپ بررسی کردند.
به منظور شبیه‌سازی تصویری پیشرفت سرطان در این استخوان از ابزارهای قوی مقطع‌نگاری رایانه‌ای برای بازسازی سه‌بعدی استفاده کردند. با استفاده از این فرایند دقیق، تشخیص محققان سرطان استخوان استئوسارکوما بود.
پژوهشگران سپس برای راستی‌آزمایی تشخیص‌شان فسیل را با استخوان نازک‌نی سالم دایناسوری از همان گونه و هم‌چنین استخوان نازک‌نی سرطانی انسان مقایسه کردند.
به گفته محققان این استخوان متعلق به دایناسوری بالغ و مبتلا به سرطان پیشرفته‌ای است که احتمالاً سراسر بدنش را فرا گرفته بوده است.
اما به نظر می‌رسد عامل مرگ این دایناسور بیماری سرطان نبوده است، زیرا فسیل این دایناسور در محوطه‌ای پوشیده از استخوان کشف شده است که نشان می‌دهد در آن گله بزرگی از دایناسورهای سنتروساروس در سیلاب غرق شده‌اند.
دکتر دیوید ایوانز کارشناس این گونه دایناسورهای شاخدار در موزه سلطنتی اونتاریو می‌گوید: نشانه‌های سرطان وخیم پیشرفته در این استخوان قلم پا به چشم می‌خورد که اثرات فلج‌کننده‌ای داشته است و باعث شده بود این دایناسور در برابر دایناسورهای شکارچی تیرانوسار در آن روزگار خیلی آسیب‌پذیر باشد.
« در واقع شاید این دایناسور گیاه‌خوار با چنین بیماری هولناکی که داشته است به خاطر زندگی در گله‌ای بزرگ و حفاظت‌کننده توانست بیشتر از حد معمول زنده بماند.»
سرطان استئوسارکوما معمولاً در دهه دوم یا سوم زندگی رخ می‌دهد و رشد بیش از حد استخوان از جا دررفته‌ای است که به سرعت آن را در بر می‌گیرد و به سایر اندام‌ها از جمله در اکثر مواقع به ریه‌ها سرایت می‌کند.
سپهر اختیاری کارآموز جراحی استخوان دانشگاه مک‌مستر می‌گوید «جالب و آموزنده بود که متخصصان چندین رشته مشابه کاری را انجام دادند که برای تشخیص و درمان سرطان استئوسارکوما در بیماران انجام می‌دهیم و برای نخستین بار سرطان استئوسارکوما را در یک دایناسور تشخیص داده‌اند.»
«این کشف به ما یادآوری می‌کند که تمامی جانوران پیوندهای زیست‌شناختی مشترکی دارند و این نظریه را تقویت می‌کند که هروقت استخوان‌ها بیش از حد سریع رشد کنند احتمالاً سرطان استئوسارکوما رخ داده است.»
این محققان می‌گویند هدفشان از این تحقیق تدوین معیار جدیدی برای تشخیص بیماری‌های ناشناخته در فسیل‌های دایناسورها است تا بتوان راه را برای تشخیص‌های دقیق‌تر و تعیین‌کننده‌تر باز کرد.
به گفته این محققان یافتن پیوندهای بین بیماری‌های انسان و بیماری‌های گذشته به آنان در فهم تکامل و وراثت بیماری‌های کمک می‌کند.
این محققان می‌گویند «شاید شواهد بسیار دیگری را نیز از بیماری‌هایی که بین ما و دایناسورها و سایر جانوران منقرض‌شده مشترک است بتوان در موزه‌ها یافت که باید آن‌ها را با استفاده از روش‌های نوین تجزیه و تحلیل از نو بررسی کرد.»
این تحقیق در مجله تومورشناسی لانست چاپ شده است.
© The Independent
