یک مطالعه فسیل‌شناسی به‌تازگی نشان داده که یک خزنده قطع جیبی که از حشرات تغذیه می‌کرده و ۲۳۷ میلیون سال پیش می‌زیسته، جد دایناسورهای غول‌آسایی بوده که بر دنیا غلبه کردند.

دانشمندان این هفته اطلاعاتی را درباره کنگونافون کوچک، که نام علمی آن به معنای «قاتل حشرات کوچک» است، منتشر کردند که نشان می‌دهد تنها ده سانتی‌متر (۴ اینچ) طول داشته و در عصر تریاس، بومی یک دشت سیلابی که امروز شمال غربی ماداگاسکار است می‌زیسته است.

این شکارچی که دارای پاهای بلندی بوده، به گروهی به‌نام اورنیتودیرا تعلق دارد که به دایناسورها و خویشاوندان پرونده آن‌ها، پتروسارها تبدیل شدند. اطلاعات کمی درباره اصل و نسب این خزندگان بزرگ که اخیرتر زندگی می‌کردند و ریشه خانواده آن‌ها وجود دارد. اما پژوهش‌گران اهل آمریکا و ماداگاسکار که این گونه جدید را در مطالعات خود تحلیل کرده‌اند، معتقدند که دایناسورها و پتروسارها از «یک جد مینیاتوری» به‌وجود آمده‌اند که در زمانی نسبتا نزدیک به قبل از آن‌ها زندگی می‌کردند.

کریستین کامرر، مجری پژوهش پالئونتولوژی در موزه علوم طبیعی کارولینای شمالی می‌گوید: «تصور عمومی درباره دایناسورها این است که موجودات غول‌آسایی‌اند. اما این حیوان جدید بسیار شبیه به گونه‌هایی از دایناسورها و پتروسارها است و به‌صورت تعجب‌آمیزی کوچک است.»

دایناسورها و پتروسارها حدود ۲۳۰ میلیون سال پیش پدیدار شدند. هرراساروس، دایناسور اولیه حدود شش متر (۲۰ فوت) طول داشت، درحالی‌که ایودیمورفودون، پتروسار اولیه، به اندازه کبوتر بود.

هر دو گروه درنهایت به موجودات غول‌آسایی تبدیل شدند. طول بال‌های پتروسار کوئتزالکتلوس به ۱۰.۵ متر (۳۵ فوت) می‌رسید که به اندازه جنگنده F-16 بود. طول دایناسور آرجنتیناسوروس به حدود ۳۵ متر (۱۱۵ فوت) می‌رسید.

دکتر کامرر که نویسنده اصلی این پژوهش است، به این نکته اشاره می‌کند که با توجه به این حیوانات غول‌آسا، حیوانی چون کنگونافون «که در دستان شما جا می‌گیرد تقریبا متناقض به‌نظر می‌رسد.»

او می‌گوید که: «برخی از این چیزها باید حیوانات بامزه‌ای بوده‌باشند و می‌توانستند حیوانات خانگی عالی باشند.»

او می‌افزاید: «با این حال، این حیوان با الگوی وسیع‌تری که از آن زمان مشاهده ‌کرده‌ایم منطبق است. در تاریخ اولیه این خانواده، حیوانات بالغ با جثه کوچک‌تری دیده می‌شوند که روند پایدارتری را طی کرده‌اند. آن‌ها مجموعه‌ای از حیوانات کوچک غیر از کنگونافون بودند که اجداد تقریبا مشابهی با دایناسورها و پتروسارها داشتند.»

فسیل کنگونافون در سال ۱۹۹۸ توسط تیم پژوهش‌گران به مدیریت جان فلین در ماداگاسکار، مسؤول فسیل پستانداران در موزه آمریکایی تاریخ طبیعی پیدا شد.

دکتر فلین در این باره گفت: «سایت فسیلی در شمال غربی ماداگاسکار، در فواصل زمانی که شناخت کمی درباره آن وجود دارد، فسیل‌های شگفت‌انگیزی تولید کرده که این نمونه آزمایشگاهی کوچک در میان صدها فسیلی که ما در طول سال‌ها از آن سایت جمع‌آوری کردیم مورد توجه واقع شد.

مدتی طول کشید تا ما روی این استخوان‌ها متمرکز شویم، اما وقتی تمرکز کردیم، واضح بود که با موجود نادری که ارزش بررسی دقیق‌تر دارد مواجه شدیم.»

پژوهش‌گران می‌گویند که دندان‌های مخروطی و بدون دندانه کنگونافون کوچک بوده است و بررسی لایه میکروسکوپی روی آن نشان می‌دهد که از حشرات و دیگر بی‌مهره‌ها تغذیه می‌کرده‌است. تحلیل مقطع استخوان فسیل نشان می‌دهد که این نمونه احتمالا یک حیوان بالغ بوده‌است.

دکتر کامرر به این نکته اشاره می‌کند که کنگونافون تنها نمونه از گونه‌های کوچک اولیه نیست که به ریشه شجره خانوادگی اورنیتودیرا نزدیک‌‌اند اما پیش از این، چنین گونه‌هایی «استثناهای جدا از قاعده» به شمار می‌رفتند.

به‌صورت‌کلی، دانشمندان براین‌باورند که اندازه بدن نخستین آرکوسورها مشابه هم بوده – گروه خزندگان بزرگ‌تری که شامل پرندگان، کروکودیل‌ها، دایناسورها و پتراسورها است – قبل از این‌که اندازه‌های غول‌آسا در میان دایناسورها افزایش پیدا کند.

دکتر کامرر می‌گوید: «کشف‌های اخیرچون کنگونافون‌ها درک بسیار بهتری از تکامل اورنیتودیراها به ما می‌دهد. تحلیل‌ تغییرات اندازه بدن در همه مراحل تکامل اورکوسور شواهد متقاعدکننده‌ای را آشکار می‌کند که نشان می‌دهد خاندان دایناسورها و پتروسورها در سال‌های اولیه تاریخ به سرعت بزرگ‌تر شده‌اند.»

این یافته‌ها می‌تواند پاسخ این‌که چطور و چرا دایناسورها تکامل یافتند باشد. به‌عنوان‌نمونه، پژوهش‌گران معتقدند که پوشش پوست شاخی و پرها، که هم در دایناسورها و هم در پتروسورها وجود داشته، ممکن است از این اجداد مینیاتوری گرفته شده‌باشد. این نوع پوشش به بدن کوچک‌شان کمک می‌کرده که در عصر تریاس میانی و آب‌وهوای به شدت سرد، گرم بمانند.