مایک پومپئو، وزیر امور خارجه آمریکا احتمالا فردا (پنجشنبه) برای آغاز روند فعال شدن مکانیسم ماشه علیه ایران به نیویورک، مقر سازمان ملل سفر می‌کند.

گام نخست بازگرداندن همه تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران، این است که آمریکا شکایت خود درمورد عدم پایبندی تهران به تعهدات در برجام  را به ۱۵ عضو شورای امنیت ارایه کند.

دیپلمات‌ها به رویترز گفتند که وزیر امور خارجه آمریکا در این سفر با آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل و رئیس دوره‌ای اندونزیایی شورای امنیت ملاقات می‌کند. پیش از این نیز دیپلمات‌‌ها گفته بودند واشینگتن قبل از به پایان رسیدن ریاست دوره‌ای اندونزی، شکایت خود را ارایه خواهد کرد.

تهران در واکنش به خروج آمریکا از برجام و انفعال اروپا، تعهدات خود در چارچوب برجام را در پنج مرحله کاهش داد. غنی سازی با خلوص بیش از ۳.۶۷، افزایش ذخایر اورانیوم غنی شده با خلوص پایین به بیش از ۳۰۰کیلوگرم، افزایش ذخایر آب سنگین، آزمایش سانتریفیوژهای پیشرفته و ازسرگیری غنی سازی در تاسیسات فوردو از جمله این اقدامات است.

همچنین تهران با بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای دسترسی به دو سایت همکاری نمی‌کند و این اقدام از سوی شورای حکام مورد انتقاد قرار گرفته است.

این موضوعات در ترکیب با مهر تایید گوترش بر «منشاء ایرانی» سلاح‌های استفاده شده در حمله به تاسیاست نفتی عربستان سعودی، مواردی است که واشینگتن احتمالا می‌تواند از آنها برای اثبات ادعای خود درمورد عدم پایبندی ایران به برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ استفاده کند. شورای همکاری خلیج فارس نیز اخیرا در نامه‌ای به شورای امنیت خواستار پرهیز از لغو تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران شده بود.

بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱،  تحریم‌های تسلیحات سبک علیه ایران پنج سال پس از اجرای برجام در ۲۷مهرماه سال جاری به پایان می‌رسد. اما مواردی مانند خرید و فروش سلاح یا تامین تسلیحاتی گروه‌های شبه‌نظامی در تضاد با این قطعنامه قرار دارد. البته جمهوری اسلامی  گزارش دبیرکل سازمان ملل و شورای همکاری خلیج فارس را رد می‌کند.

آمریکا و متحدانش با این ادعا که خرید و فروش آزادانه سلاح از سوی جمهوری اسلامی تهدیدی برای امنیت و ثبات در منطقه به شمار می‌رود، قصد دارند از لغو این تحریم‌ها جلوگیری کنند.

گام نخست، قطعنامه پیشنهادی آمریکا برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران تا زمان تصمیم‌گیری دوباره شورای امنیت بود که با مخالفت روسیه و چین مواجه شد.

مقامات آمریکایی با پیش‌بینی احتمال وتوی این قطعنامه، گزینه مکانیسم ماشه را مطرح کرده بودند.

به اعتقاد بسیاری از دیپلمات‌ها و کارشناسان، فعال شدن این مکانیسم از سوی آمریکا که از برجام خارج شده، بسیار پیچیده و دشوار است و چالشی برای شورای امنیت و سازمان ملل به شمار می‌رود. با این حال آمریکا می‌گوید به عنوان یک مشارکت‌کننده در برجام و عضو شورای امنیت از حق تسلیم شکایت از ایران به این شورا و فعال کردن مکانیسم ماشه برخوردار است.

مقامات در تهران بر این باورند که این اقدام از جانب آمریکا «غیرقانونی» است و برخی در مجلس طرح دو فوریتی خروج از برجام در صورت فعال شدن مکانیسم ماشه را پیشنهاد داده‌اند.

این مکانیسم می‌تواند در مدت ۶۵ روز همه تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را برقرار کند.

به نظر نمی‌رسد حتی در صورت تسلیم شکایت آمریکا به شورای امنیت و فعال شدن مکانیسم ماشه، تهران تا پس از انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا دست به اقدام متقابل بزند. یکی از عمده‌ترین دلایل پرهیز تهران از مذاکره با دولت ترامپ، امیدواری به شکست او در دور دوم بود. اکنون در فاصله کوتاه باقی مانده تا برگزاری این انتخابات، ایران فرصت توافق با دولت بعدی که امیدوار است دمکرات باشد را از دست نمی‌دهد.

خروج از پروتکل الحاقی و پیمان منع اشاعه هسته‌ای از جمله تهدید‌هایی بود که تهران در زمان تصویب قطعنامه‌های تحریمی شورای امنیت مطرح می‌کرد. اما در هیچ یک از این موارد این تهدید‌ها عملی نشد، چرا که ریسک اجرای این تهدید‌ها از منافع آن برای تهران بسیار بیشتر خواهد بود. در شرایط کنونی نیز پیامدهای اعلام رسمی خروج از برجام برای ایران بسیار قابل توجه خواهد بود.