مشارکت رهبران جناح‌های فلسطینی در همایش تاریخی و بی‌سابقه که اخیرا در فضای مجازی برگزار شد را می‌توان به عنوان یک معجزه فراتر از پیش‌بینی تلقی کرد. در این نشست، رهبران ۱۴ جناح فلسطینی شرکت کردند و اغلب آن‌ها روی صندلی‌های "تالار یاسر عرفات" در ساختمان سفارت فلسطین در بیروت نشسته بودند در حالی‌که محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین همراه با رهبران جنبش فتح و سازمان آزادی‌بخش فلسطین از شهر رام الله به آن‌ها پیوستند.

هرچند دبیران کل گروه‌های فلسطینی، به ویژه کسانی که از میدان رویارویی در سوریه آمده بودند، سخنان انقلابی و پرشوری داشتند، اما ستاره درخشان این نشست، اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی سازمان حماس بود که به دنبال سفر تاریخی امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه به لبنان و ارائه ابتکار عمل وی برای حمایت از حاکمیت لبنان و نجات کشور از بحران، وارد بیروت شده بود. البته سفر اسماعیل هنیه به بیروت در این مقطع حساس، توجه همگان را برانگیخت و پرسش‌های بسیاری را مطرح کرد.

وزارت امورخارجه لبنان سعی کرد این سفر را به تعویق اندازد اما "دولت موازی لبنان" با این پیشنهاد مخالفت کرد و حزب الله و متحدانش اسماعیل هنیه را با شادی و هیجان بسیاری در فرودگاه بیروت مورد استقبال قرار دادند. سپس، نشست پرشور مجازی گروه‌های فلسطینی آغاز شد و رهبران جناح‌های فلسطینی که سال‌ها حاضر به شرکت در چنین کنفرانسی نبودند و یکدیگر را به خیانت متهم می‌کردند، در این نشست ویژه و بی‌سابقه که بیروت و رام الله را از طریق فضای مجازی به هم پیوند داد، شرکت کردند و مرحله دوری‌گزینی و فاصله‌گیری میان حماس و فتح به پایان رسید.

هیچ تحول و حادثه‌ای از جمله معامله قرن، به رسمیت شناختن بیت المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل از سوی آمریکا و اعتراف واشنگتن به الحاق بلندی‌های جولان، در طول یک دهه گذشته نتوانست جناح‌های فلسطینی را این‌گونه به هم نزدیک کند تا خطر اختلاف و تفرقه را برای تعیین سرنوشت فلسطین درک کنند. در حالی‌که حماس و جهاد اسلامی با تکیه بر حمایت مالی ترکیه، حمایت ایران و بودجه قطر، به دنبال پروژه تشکیل امارت در نواز غزه بودند، تشکیلات خودگردان فلسطین در رام الله که تحت فشارهای روزافزون سیاسی و مالی آمریکا و تهدیدهای امنیتی اسرائیل قرار دارد، پیوسته احساس ناامنی می‌کرد. در گذشته رهبران جناح‌های فلسطینی به هیچ صورتی حاضر به اتخاذ اقداماتی برای پایان دادن به اختلافات داخلی نبودند، از این‌رو، به نظر می‌رسد آن‌چه رهبران جناح‌های فلسطینی را به حرکت وا می‌دارد، اهداف و منافع فلسطین نیست بلکه منافع محدود و تصمیمات محورها و پروژه‌های سیاسی در منطقه است.

چند روز قبل از نشست بیروت، صحبت در مورد برگزاری این جلسه در مسکو مطرح بود و سخنگویان حماس تأیید کردند که آن‌ها دعوت میخائیل بوگدانف، معاون وزیر امور خارجه روسیه به منظور شرکت در نشست مسکو را دریافت کردند، اما عزام الاحمد، یکی از مقامات فتح، دریافت هرگونه دعوت از سوی مسکو را رد کرد و این مسئله به خاموشی سپرده شد تا این‌که قرعه به نام بیروت برآمد و مسکو دیگر هیچ اشاره‌ای به این موضوع نکرد. افزون بر آن، چندی قبل جنبش‌های حماس و فتح تصمیم به برگزاری همایشی در نوار غزه گرفتند تا محمود عباس در آن صحبت کند، اما اجرای این گردهمایی نیز تحقق نیافت و برخی، انتشار بیماری کرونا را دلیل عدم برگزاری همایش مزبور دانستند.

در واقع، انتخاب بیروت برای برگزاری نشست گروه‌های فلسطینی، اقدام هدفمندی است که قدرت‌های منطقه‌ای در عقب آن قرار دارند و این تصمیم با درنظرداشت محاسبات و اهداف آن‌ها اتخاذ شده است و هیچ ربطی به مسئله فلسطین و نیازمندی‌های فلسطینیان ندارد.

اسماعیل هنیه پیش از این‌که وارد بیروت شود، از قطر بازدید کرد، سپس عازم ترکیه شد و در آن‌جا مورد استقبال گرم رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه قرار گرفت. قابل ذکر است که اسماعیل هنیه در جریان چند ماه گذشته از کشورهای مختلف منطقه دیدار کرده و در مراسم تشییع جنازه قاسم سلیمانی که وی را "شهید قدس" توصیف کرده بود در تهران نیز شرکت داشت.

البته اقدام اخیر اسماعیل هنیه را نمی‌توان بی‌ارتباط به اهداف و خواسته‌های حامیان حماس (ترکیه، قطر و ایران) در منطقه دانست، به ویژه این‌که کشورهای یادشده پیوسته به حمایت مادی و معنوی خود از جنبش‌های اسلام‌گرا در منطقه از جمله حماس و جهاد اسلامی ادامه می‌دهند. افزون بر آن، در حالی‌که رهبر حماس به بیروت می‌رفت، سفیر قطر در نوار غزه چمدان‌های که حاوی میلیون‌ها دلار بود را از طریق اسرائیل به حماس انتقال می‌داد.

ایران و قطر از انعقاد پیمان ابراهیم (توافقنامه امارات، اسرائيل و آمریکا) برآشفته بودند، اردوغان علیه مکرون خشمگین بود و تنش میان تهران و واشنگتن بر سر مسئله تحریم‌ها به اوج رسیده بود، بنابر این، تصمیم بر این شد تا نشست تاریخی فلسطینیان در بیروت برگزار شود و اسماعیل هنیه به آن‌جا سفر کند. هدف از این امر، تلاشی از سوی حامیان اسماعیل هنیه و متحدانش برای ارائه پیامی به رئيس جمهوری فرانسه بود مبنی بر این‌که شما نمی‌توانید سیمای بیروت را که به نماد مقاومت تبدیل شده است را تغییر دهید. بدین معنی که بیروت، نه‌تنها به صحنه‌ای امتداد ترکیه عثمانی برای به چالش کشیدن اقدامات فرانسه در شرق مدیترانه تبدیل شده بلکه بستر مناسبی برای برآورده شدن اهداف ایران در منطقه علیه منافع کشورهای عربی حوزه خلیج فارس را نیز شکل می‌دهد.

این اقدام، در کل به سود گروه‌های لبنانی تمام می‌شود که مکرون در سخنرانی خود آن‌ها را به حاشیه رانده و دیوید شنکر، دستیار وزیر امور خارجه ایالات متحده در امور خاور نزدیک، آن‌ها را از دایره توجه خود حذف کرده بود. همچنان محمود عباس نیز با توجه به نگرانی‌های که نسبت به جانشینی‌اش از سوی برخی طرف‌ها که به گفته شماری از منابع غیر تأیید شده خبری، امارات متحده عربی نیز آن‌ها را حمایت می‌کند، دارد، به گونه‌ای از این جریان بهره‌مند می‌شود.

آن‌چه در مورد مسايل منطقه‌ای و بین‌المللی، در بیانیه‌ای پایانی نشست تاریخی بیروت به آن اشاره نشد، مهم‌تر از ذکر نکاتی بود که هدف از آن‌ها اهمیت دادن به ظاهر این نشست بود. بدون شک، مسایلی از جمله تشکیل شورای برای رهبری مقاومت، با انتظارات و خواسته‌های ملت فلسطین که خواستار ایجاد وحدت و تشکیل یک برنامه فراگیر ملی از طریق انتخابات آزاد هستند، هرگز نمی‌تواند برابری کند.