خون نیست؛ جمله کوتاه ولی مفهومی است برآمده از دل بحران. در چند ماه گذشته کمبود خون بارها از طریق مقام‌های بهداشتی و رسانه‌ها خبر داده شد. دلیل اصلی آن هرچه باشد اعم از نبود مدیریت ورود و خروج خون در سازمان انتقال خون در شرایط شیوع کرونا یا عدم‌طراحی قراردادهای خون‌گیری برای داوطلبان جهت حفظ امنیت آن‌ها در شرایط کرونا، ولی صورت مساله یکی است؛ خون نیست!

ایران در کنار بحران کرونا، بحران اقتصادی، بحران‌های سیاسی و تحریم هم‌اکنون با بحران خون هم مواجه است.

برخی کارشناسان ترس از خون‌دهی در شرایط کرونا را از عمده دلایل کاهش اهدای خون در ایران می‌دانند ولی در مقابل گروهی از پزشکان منتقد سازمان انتقال خون معتقدند که «اگر مدیریت کنند، شرایط مناسب برای گرفتن خون بدون خطر ممکن است».

سازمان انتقال خون می‌گوید به دلیل تغییرات آب‌وهوایی کشور مقدار خون دریافتی در فصول سرد سال کاهش پیدا می‌کند، امسال نیز به دلیل شرایط خاص حاکم بر کشور مشکل کمبود خون با سردشدن هوا «بزرگ‌تر» شده است.

«۱۶ درصد خون اهدایی مردم پایتخت در شهر تهران و ۲۵ درصد از آن در شهرستان‌های استان تهران مصرف می‌شود و در حال حاضر آمار مصرف خون اهدایی در شهر تهران بالاست.» این گفته‌های سخنگوی سازمان انتقال خون در ایران است که می‌گوید مردم نباید دغدغه اهدای خون را در شرایط کرونا داشته باشند.

هم‌زمان گزارش‌ها از ایران نشان از کمبود خون در بیمارستان‌های کشور دارد. پزشکان در شبکه‌های مجازی به کرات در روزهای گذشته مشکل کمبود خون را هشدار داده‌اند. روی سخن آن‌ها بیشتر با مردمی است که از خون دادن در شرایط کرونا ترس دارند.

گفته‌های آن‌ها حکایت از بحرانی جدی دارد. چرا که بیشتر عمل‌های جراحی در بیمارستان‌های کشور به دلیل نبود خون در حال لغو شدن است و بسیاری از بیماران در خطر مرگ قرار گرفته‌اند.

کاربران شبکه‌های اجتماعی هم از تجربه‌ها و مشاهدات خود در لغو عمل‌های جراحی به دلیل کمبود خون در بانک خون خبر می‌دهند.

کاربری به نام پونه در توییتر خود نوشت: «امروز حدود یک ساعت در اتاق عمل منتظر بودم تا دکتر بیاید و بی‌هوشم کند و از بین حرف‌های پرستارها متوجه شدم چقدر بیمارستان با کمبود خون مواجه است. پرستارها می‌گفتند بانک خون دیگر خون ندارد و خیلی از عمل‌ها لغو می‌شود. اگه می‌توانید حتما بروید خون بدهید.»

ر. ثابتی پزشکی که در شبکه اجتماعی توییتر در ماه‌های گذشته به کرات به کمبود خون در ایران اشاره کرده است، دو ماه پیش از این در توییتی نوشته بود: «هشتگ اعدام نکنید ترند می‌شود و درست هم هست باید ترند بشود کار سختی که نیست. کمبود خون ترند نمی‌شود؟ خب خون نیاز است. نیاز همه ماهاست. کمبود است. علتش ترس مردم برای اهدای خون است. نترسید برای اهدای خون آلوده نمی‌شوید.

این کار که می‌شود انجام شود یا این‌ هم ایده‌آلیسم است؟»

کاربر دیگری با انتشار عکسی از ظرف‌های خالی جایگاه نگهداری خون در یک بیمارستان نوشت: «این ذخیره‌ خون یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین بیمارستان‌های تهران بوده امروز. وضعیت بسیار بحرانی است و اگر از دست‌تان برمی‌آید خواهش می‌کنم بروید و خون بدهید. بیمارها متاسفانه دارند از دست می‌روند.»

در روزهای اخیر کمبود ذخایر خون و فرآورده‌های خونی در کشور با هشتگ «کمبود_خون» و «اهدای_خون_اهدای_زندگی» بارها در شبکه‌های اجتماعی هم‌رسانی شده است.

محمدرضا مهدی‌زاده مدیرکل انتقال خون استان تهران در روزهای گذشته با درخواست از مردم برای اهدای خون گفت: «ذخایر فرآورده‌های خونی برای تامین نیاز بیماران و بیش از ۱۶۰ مرکز درمانی پایتخت در حالت هشدار قرار دارد.» او با اشاره به ورود فصل سرما و شرایط ویژه کشور اضافه کرد که مساله اهدای خون از ضروریات است.

مدیرکل انتقال خون استان تهران شرایط نیاز به خون را در ایران به قدری ضروری دانست که از مردم خواست، در لحظه‌های خروج از خانه برای انجام کارهای ضروری، اهدای خون برای نجات جان بیماران را نیز یک ضرورت حیاتی بدانند.

سازمان انتقال خون استان تهران به تازگی گزارش داد: «نیاز روزانه مراکز درمانی استان تهران به فرآورده‌های خونی، حدود ۱۲۰۰ تا ۱۵۰۰ واحد خون است که برای تامین آن به مشارکت جدی‌تر مردم نیاز است.»

در سایر بخش‌های کشور نیز کمبود خون گزارش می‌شود. امسال استان قزوین با ۱۵ درصد کاهش اهداکننده خون مواجه بوده است. در شش ماه گذشته در این استان تنها ۱۷ هزار و ۵۰ نفر خون اهدا کرده‌اند که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱۵ درصد کاهش داشته است.

کمبود خون در ایران با شیوع گسترده بیماری کووید-۱۹ در بهار بیشتر به چشم آمد. در اردیبهشت ماه سخنگوی سازمان انتقال خون از کمبود خون در استان‌های سیستان و بلوچستان، مازندران، گیلان، فارس، خوزستان، کرمان، تهران، هرمزگان و بوشهر برای بیماران خاص و تالاسمی خبر داد.

حسین کرمان‌پور مدیر روابط عمومی سازمان نظام پزشکی و رئیس بخش اورژانس بیمارستان سینا به تازگی در گفت‌وگویی به روزنامه آفتاب یزد گفته بود: «اورژانس‌های فعال که تصادفات و حوادث را پوشش می‌دهند اغلب دچار مشکل کمبود خون هستند. زیرا باید به صورت اورژانسی خون را به مریض برسانند.»

کمبود خون در ایران پیش از این هم به مرز هشدار رسیده بود. در آبان ماه سال گذشته نیز هم‌زمان با اعتراضات سراسری به افزایش قیمت بنزین در ایران و تظاهرات مردمی در خیابان‌ها سازمان انتقال خون از کمبود ذخایر خون در پنج استان تهران، فارس، اصفهان، خراسان جنوبی (مشهد) و مازندران خبر داد. بیشتر این استان‌ها کانون اصلی اعتراضات مردمی بودند.

مصرف‌کننده خون کیست؟

به گفته سازمان انتقال خون ایران، حدود ۲۰ درصد خون اهدایی به بیماران تالاسمی و بیماران خاص می‌رسد؛ خون لازم برای این بیماران که نیاز روزانه به خون دارند، پس از ۴۸ ساعت قابل فراوری نیست و بنابراین اهدای روزانه خون برای این افراد اهمیت حیاتی دارد.

در روزهای گذشته نیز خبرگزاری مهر نوشت کمبود خون برای بیماران تالاسمی در کرمان بحران‌زا شده است.

براساس این گزارش ده درصد بیماران تالاسمی که نیاز مبرم به تزریق خون دارند، در کرمان زندگی می‌کنند.

به طور کل گفته می‌شود نیاز به خون در استان کرمان افزایش داشته و این در حالی است که اهداء خون در این استان کاهش پیدا کرده است. بیشترین مصرف خون در کرمان مربوط به بیماران تالاسمی است که ۴۰ درصد از خون موجود در بانک خون کرمان به این افراد تزریق می‌شود. اگر وقفه‌ای در روند خون‌رسانی به این بیماران ایجاد شود با خطر مرگ مواجه می‌شوند.

سازمان انتقال خون در ایران در اردیبهشت ماه امسال اعلام کرد، برای کارهای غیرضروری از خانه خارج نشوند، اما اهدای خون یک کار ضروری است.