دوشنبه هفته گذشته، تیتر اول رسانه‌های اسرائیل این بود که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر کشور، سفری مخفی به عربستان سعودی داشته است تا با محمد بن سلمان، ولیعهد این کشور، دیدار کند.

سفر مخفی نتانیاهو زمانی صورت ‌گرفت که اقتصاد کشور در حال سقوط است؛ هر هفته هزاران نفر از مردم در تظاهرات‌های ضدنتانیاهو شرکت می‌کنند. در همین روزها بنی گانتز، رئیس حزب «آبی و سفید» و نخست‌وزیر علی‌البدل (که بخاطر عملکرد ضعیف خود به «نخست‌وزیر زاپاس» معروف شده است) خواهان تحقیق در مورد فساد و اختلاس احتمالی در ماجرای فروش زیردریایی شد؛ پرونده‌ای که اقوام و نزدیک‌ترین متحدین نتانیاهو جزو متهمانش هستند.

مقامات عربستان سعودی منکر این دیدار شده‌اند. دفتر نخست‌وزیری اسرائيل هم، سفر به عربستان را تایید نکرده است اما توپاز لوک که مشاور نتانیاهو در رسانه‌های اجتماعی است در توئیتر با اشاره به این ماجرا نوشت: «گانتز دنبال سیاست‌بازی است و نتانیاهو دنبال رسیدن به صلح.»

اما جمعه گذشته معلوم شد که هدف جلسه نه صلح که شاید جنگ بوده است. ایران اسرائیل را مسئول ترور محسن فخری‌زاده، دانشمند ایرانی که گفته می‌شود رئیس برنامه ساخت بمب هسته‌ای برای ایران بوده است، می‌داند. دفتر نتانیاهو در مورد این عملیات اظهارنظر نکرده است. سخنگوی وزارت خارجه نتانیاهو گفت این وزارتخانه راجع به عملیات‌هایی که در کشورهای دیگر اتفاق می‌افتد، نظر نمی‌دهد.

اما جمعه شب (که آغاز تعطیلی آخرهفته یهودیان است) هر سه برنامه خبری اصلی اسرائیل، فضایی از شادمانی را به نمایش گذاشتند؛ اتفاقی مشابه، مصادف با زمان‌هایی که نیروهای ویژه اسرائیل اقدامی در کشورهای خارجی کرده‌اند. کارشناسان و سیاستمداران در صفحه‌ تلویزیون‌ ظاهر می‌شوند تا یا از حمله اظهار بی‌اطلاعی ‌کنند و یا غیرمستقیم در مورد آن اتفاق فخر بفروشند. تزاهی هانگبی، نماینده مجلس و از نزدیکان نتانیاهو، در یکی از برنامه‌های تلویزیونی گفت: «من اصلا خبر ندارم چه کسی این کار را کرده است. نمی‌گویم می‌خواهم مسئولانه عمل کنم و چیزی نگویم، واقعا روحم هم خبر ندارد.»

در اسرائیل، نفس ترور فخری‌زاده مورد انتقاد چندانی نبود اما انگیزه، زمان‌بندی و جسارت عملیات مورد سوال قرار گرفت. روزنامه لیبرال‌ماب‌ هاآرتز در مقاله‌ای، این حمله را «تحریکی خطرناک» خواند و گفت دیپلماسی را نباید کنار گذاشت. این روزنامه این انتقاد را مطرح کرد که چرا سیاستمداران و اپوزیسیون به هیچ‌وجه در این زمینه انتقادی مطرح نمی‌کنند و چرا سیاست اسرائیل نسبت به ایران تابویی شده است که نباید آن را به چالش کشید.

منتقدین اسرائیلی ترور فخری‌زاده، می‌گویند هدف از این کار ایجاد مانعی بر سر راه بازگشت آمریکا به برجام بوده است؛ موضوعی که از اهداف اصلی نتانیاهو است. آنها معتقدند خروج آمریکا از برجام باعث تسریع پروژه هسته‌ای ایران شده است. همین چند هفته پیش بود که آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای گزارش داد، میزان ذخایر اورانیوم ایران اکنون دوازده برابر میزان مجاز در نظر گرفته شده در برجام است.

ترور فخری‌زاده از نظر عملیاتی، موفقیتی چشمگیر بود که نشان از عدم توانایی‌ حکومت ایران دارد. شکی نیست که مرگ چنین چهره کلیدی در برنامه هسته‌ای ایران، از نظر اسرائیل موفقیتی مهم محسوب می‌شود. از سوی دیگر اما این عملیات می‌تواند منجر به افزایش درگیری در منطقه شود. اصلا شاید یکی از اهداف این ترور هم، همین بوده است.

آموس یادلین، رئیس سابق دستگاه اطلاعاتی ارتش اسرائیل که اکنون مدیر موسسه مطالعات امنیت ملی است،‌ روز شنبه در توئیتر نوشت: «اگر ایران هوس کند انتقام بگیرد، بازگشت بایدن به برجام دشوار خواهد شد.»

در واقع می‌توان گفت یک دانشمند ایرانی کشته شد، تا شانس بایدن برای بازگشت به برجام از بین برود. سال ۲۰۱۵ که توافق برجام امضا شد، نتانیاهو برای متوقف کردن آن، اوباما را دور زد و در کنگره آمریکا سخنرانی کرد. این‌بار گویی به شیوه‌های جدیدی روی آورده است.

برخی دیگر می‌گویند هدف از این ترور، بیش از آنکه حفظ امنیت و بقای اسرائیل بوده باشد، بقای سیاسی خود نتانیاهو است.

ساعت شنی حرفه سیاسی آقای نخست‌وزیر، دارد به آخر کار نزدیک می‌شود. نتانیاهو به زودی در دادگاه محاکمه می‌شود و طبق توافقی که با گانتز داشته است باید کمتر از یک سال دیگر، کرسی نخست‌وزیری را به او تحویل دهد. موضوع فوری‌تر اینکه، دادستان کل به زودی در مورد تضاد منافع ایشان در رابطه با انتصابات قضایی حکم می‌دهد.

منتقدین نتانیاهو می‌گویند او دستور این حمله را داده است تا با ایجاد بحرانی برای دولت جدید بایدن، توجه‌ها را از خودش منحرف کند. اگر جنگ و دشمنی در کار نباشد، نتانیاهو دیگر چیزی برای ارائه به مردم اسرائیل ندارد. برای نتانیاهو، ایران همیشه برگه برنده پنهانی بوده است. نمونه‌اش ابتدای دوره دوم نخست وزیری او در سال ۲۰۰۹ است که با افتخار از بمباران کردن انبارهای تسلیحاتی ایران در خاک سوریه سخن گفت؛ دو سال پیش آرشیوهای هسته‌ای ایران را برملا کرد؛ حضور متعدد و معروفش در مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک، با تصاویر مربوط به برنامه هسته‌ای ایران نیز نمونه‌ای دیگر است‌.

نتانیاهو روز جمعه با این گفته مرموز که «دو هفته سخت را پیش رو خواهیم داشت» می‌خواهد مردم اسرائیل را متقاعد کند که ایران هنوز بزرگ‌ترین خطر برای بقای اسرائیل است و او تنها رهبری است که می‌تواند از اسرائیل دفاع کند.

اهود باراک، نخست‌وزیر سابق اسرائیل از حزب کارگر، در توئيتر نوشت گرچه دنیا بدون فخری‌زاده جای بهتری است اما فخر فروختن مقام‌های عالی کشور در این مورد، برای منافع شخصی‌، کاری خطرناک است. باراک چند روز پیش، نتانیاهو را با رهبران فاشیست اروپا در دهه ۱۹۳۰ مقایسه کرده بود. او اما خودش هم طرفدار برخورد سخت با ایران بوده است. اگر اینچنین از ترور فخری‌زاده انتقاد می‌کند، علتش فقط اختلاف‌های سیاسی نیست. او نماینده بخشی از نظامی‌ها و امنیتی‌های اسرائيل است که از رفتار نتانیاهو و متحدانش و شیوه‌ اجرای عملیات‌ها علیه ایران در خاک سوریه، راضی نیستند. اینها نظامی‌هایی هستند که اکثرا برجام را اتفاق خوبی می‌دانستند و معتقدند تحریک‌های نتانیاهو، ظرفیت‌های اسرائیل را دچار مشکل می‌کند. اسرائيل سابقه‌ای طولانی در ترور و عملیات مخفی دارد اما مثل برنامه هسته‌ای‌اش، این‌ها معمولا اعلام‌نشده هستند. یعنی همه از این اتفاق‌ها خبر دارند اما کسی راجع به آن حرف نمی‌زند. رفتار نتانیاهو و شرکا اما دهه‌ها کار صبورانه امنیتی‌ها را برای منفعت سیاسی کوتاه‌مدت به خطر می‌اندازد.

چنان‌که بن کاسپیت، تحلیل‌گر سیاسی اسرائیلی، روز جمعه در المانیتور نوشت، نتانیاهو خود به تنهایی همه کارها را انجام می‌دهد. تنها کسی که نظرش بر نتانیاهو تاثیر داشت، دونالد ترامپ است، رئیس‌جمهور آمریکا، که به زودی می‌شود رئیس‌جمهور سابق.

روز ۲۰ ژانویه، کمتر از دو ماه دیگر فرا می‌رسد و جو بایدن رئیس‌جمهور می‌شود. او خواهد کوشید آمریکا را دوباره به متحدین سنتی خود نزدیک کند، همان‌ها که بیشترشان مدافع برجام هستند.

بایدن که بیاید، نتانیاهو چک سفید خود از سوی واشینگتن را برای انجام عملیات در منطقه از دست می‌دهد. احتمال دارد مذاکرات هسته‌ای نیز از سر گرفته شوند. در این صورت برای نتانیاهو چیزی باقی نمی‌ماند مگر حضور در دادگاه برای دفاع از خودش در برابر اتهام رشوه‌گیری؛ و آقای «نخست‌وزیر زاپاس» که آماده به قدرت رسیدن خواهد شد.