وقتی از دیوید پترائوس، ژنرال بازنشسته پرسیدند چه زمانی ممکن است جنگ‌های عراق یا افغانستان به پایان برسد، زبانی طنز‌آمیز به کار گرفت و گفت که «دشمن حق رای می‌گیرد» این پاسخ به معنای آن بود که هر دو طرف باید درباره توقف درگیری، توافق کنند.

می‌توان از این پاسخ کوتاه پترائوس یک نتیجه گرفت که ربطی به جنگ ندارد؛ بلکه به توافق‌های صلح مربوط است: متحدان نیز حق رای می‌گیرند. در چارچوب توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ با ایران، متحدان شامل اسرائیل هم می‌شوند، با این که اسرائیل یکی از طرفین توافق نبوده اما به احتمال زیاد مسئول ترور آخر هفته گذشته محسن فخری‌زاده، دانشمند برجسته سلاح هسته‌ای ایران است.

بلومبرگ در دیدگاهی به قلم الی لیک، ستون‌نویس این روزنامه، به نقش اسرائيل و فعالیت‌هایش در سرنوشت برجام پرداخته است. آنچه در اینجا می‎خوانید، ترجمه‌ای از این یادداشت است.

اسرائیل از اظهارنظر درباره عملیات فخری‌زاده، که پس از یک رشته اقدامات خرابکارانه در طول تابستان علیه برخی از حساس‌ترین سایت‌های هسته‌ای ایران انجام شده، خودداری کرده است. حدود یک ماه قبل گزارش شد که تیم‌های اسرائیلی معاون القاعده را در تهران کشتند. همزمان، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل به جهانیان اعلام کرد که عوامل اسرائیلی مجموعه نقشه‌ها و برنامه‌های دقیق ساخت سلاح هسته‌ای ایران را در سال ۲۰۱۸ به سرقت برده‌اند. او همچنین در یکی از اظهاراتش گفت که نام فخری‌زاده را به خاطر بسپارید و یادداشتی منتسب به او نشان داد که فعالیت‌های هسته‌ای مخفیانه را توضیح می‌داد.

از زمانی که این سوءقصد اتفاق افتاده، اتحادیه اروپا و چند مقام سابق دولت باراک اوباما آن را محکوم کرده‌اند. به عنوان نمونه، جان برنان، رئیس سابق سیا، تصریح کرده که اگر یک کشور خارجی مسئول باشد، «اقدام تروریستی دولتی» اتفاق افتاده است.

این ساده‌انگاری است. برای شروع، می‌توان گفت که پیگیری سلاح‌های هسته‌ای توسط ایران تهدیدی اساسی برای اسرائیل و کشورهای عربی خلیج فارس مانند امارات متحده عربی است. این طور نیست که ایران اولین حمله علیه یکی از این کشورها را آغاز کند. بلکه اگر ایران سلاح اتمی داشته باشد، توقف سایر اقدامات بی‌ثبات‌کننده ایران - حمایت از تروریست‌ها، مسلح کردن شورشیان منطقه و ایجاد قابلیت موشکی دوربرد – دشوارتر خواهد بود.

از این لحاظ، اشتباه است که حمله احتمالی اسرائیل علیه فخری‌زاده را از دریچه تاثیر آن بر هدف رئیس‌جمهور منتخب، جو بایدن، برای ورود مجدد به توافق هسته‌ای ایران و مذاکره بر سر توافقنامه‌ای قوی‌تر ببینیم. اسرائیل پیش از این ثابت کرده که قابلیت‌های اطلاعاتی خارق‌العاده‌ای در داخل ایران دارد. اما دستیابی به هدفی با ارزش مانند فخری‌زاده، فرصتی نیست که زیاد به دست بیاید. بیشتر این‌طور احتمال می‌رود که چنین فرصتی پیش آمده و اسرائیل آن را روی هوا زده است.

مهم‌تر اینکه اسرائیل در سه سال گذشته نشان داده که مایل است از توانایی‌های اطلاعاتی خود برای جلوگیری از برنامه هسته‌ای ایران استفاده کند. اسرائیل در جریان مذاکرات درباره برنامه هسته‌ای ایران، برخی از دانشمندان هسته‌ای را در داخل ایران کشت. در آن زمان، بیشتر ناظران معتقد بودند که تنها فرصت اسرائیل برای از بین بردن زیرساخت‌های هسته‌ای ایران یک اقدام آشکار، مانند حمله موشکی، حمله پهپادی یا بمباران است. انفجارهایی که در تابستان در سایت‌های ایران رخ داد، نشان داد که اسرائیل می‌تواند بسیاری از این اقدامات را از طریق عملیات‎های اطلاعاتی اجرا کند.

نتیجه این است که هرگونه توافق آینده با ایران باید پاسخگوی نیازهای امنیتی اسرائیل باشد. چیزی که پنج سال پیش اتفاق افتاد، این نبود. تنش‌های توافق هسته‌ای به قدری جدی شد که در سال ۲۰۱۵ نتانیاهو در یک جلسه مشترک کنگره سخنرانی کرد تا پرونده‌ای را برای توافق درباره مذاکره اوباما تشکیل دهد. نتانیاهو حاضر شد مهمترین اتحاد اسرائیل را برای مخالفت با معامله‌ای به خطر بیندازد که معتقد بود برای آینده کشورش خطرناک است. بنابراین، بسیار نامحتمل است که اسرائیل تمایلی به پایان فعالیت‌هایش در ایران داشته باشد. به این ترتیب، آمریکا می‌تواند دوباره به آن توافق هسته‌ای بسیار ناقص بپیوندد.

اسرائیل ممکن است موافقت کند که در چند ماه اول دولت بایدن، حمله‌ای انجام ندهد. اما تا زمانی که ایران موافقت نکند که جنبه‌های برنامه هسته‌ای مناسب برای ساخت بمب را کنار می‌گذارد، از توانایی حمله به داخل ایران دست نخواهد کشید. اگر بایدن باهوش باشد، از این پویایی به نفع خود استفاده خواهد کرد تا تمایل ایران برای مذاکره را بسنجد.

خرابکاری و ترورهایی که اسرائیل انجام داده، برنامه هسته‌ای ایران را از بین نبرده اما آن را عقب انداخته است. جایگزین کردن فخری‌زاده به عنوان معمار برنامه هسته‌ای، برای ایران سخت خواهد بود. از آن دشوارتر برای رژیم ایران این است که سایر دانشمندان را قانع کند که در صورت ادامه تلاش برای دستیابی به سلاح هسته‌ای از امنیت برخوردار خواهند بود.