سوم دسامبر، روز جهانی افراد دارای معلولیت است. سازمان ملل متحد سال ۱۹۹۲، به صورت رسمی این روز را روز جهانی افراد دارای معلولیت نامید. هدف از این نامگذاری، ترغیب کشورهای جهان، برای رسیدگی بهتر به افرادی است که دچار معلولیت‌ هستند.

سازمان ملل متحد از کشورهای جهان می‌خواهد، برای افراد دارای معلولیت، تمامی امکانات لازم را که افراد فاقد معلولیت جامعه از آن برخوردار هستند، مهیا کند. بر اساس تخمین بانک جهانی، در سراسر جهان، حدود یک میلیارد معلول زندگی می‌کند که تقریبا ۱۵ درصد کل جمعیت جهان را دربر می‌گیرد. ایجاد رفاه و امکان زندگی عادی و سالم، به عنوان یک دغدغه عمومی، برای همه دولت‌های جهان در قبال افراد دارای معلولیت، مطرح است.

بر اساس آماری که وزارت بهداشت افغانستان سال ۲۰۱۹ ارائه کرد، حدود یک میلیون معلول در افغانستان زندگی می‌کند. البته وزارت بهداشت افغانستان تایید می‌کند که به دلیل ناامنی و جنگ در گوشه و کنار این کشور و همچنین عدم دسترسی مردم به امکانات دولتی به دلیل دور از دسترس بودن، این آمار نمی‌تواند دقیق باشد.

در افغانستان، به طور کل، دو نوع معلول هست؛ یکی افرادی که به دلیل نقص ژنتیکی و علت‌های دیگر دچار معلولیت شده‌اند و دوم افرادی که به دلیل جنگ و درگیری‌های چهل ساله در افغانستان، دچار معلولیت شده‌اند. اما تنها ۱۳۹ هزار معلول در وزارت دولت، در امور شهدا و معلولین ثبت شده‌اند؛ یعنی در افغانستان فقط ۱۴ درصد معلولان زیر پوشش دولت قرار دارند و بقیه، حتی همین حمایت دولتی را هم ندارند.

وضعیت معلولان در افغانستان، چه آنانی که زیر پوشش دولت قرار دارند و چه آنانی که به امید خدا رها شده‌اند، به‌شدت بحرانی است. اکثریت معلولان در افغانستان گدایی می‌کنند. بعضی نیز شغل‌های نازل و کم‌درآمدی مانند دست‌فروشی را پیشه می‌کنند. نبود امکانات کافی باعث شده که برای معلولان در افغانستانّ زمینه‌های ایجاد توانمندسازی کمتری وجود داشته باشد. به‌طور مثال، بیشتر معلولانی که جنگ باعث معلولیت آنان شده است، از ناحیه پا دچار معلولیت شده‌اند. مین‌های کارگذاری شده در افغانستان اگر فرد را نکشد، حتما از ناحیه پا دچار معلولیت می‌کند.

این در حالی است که در افغانستان، امکانات ایجاد پا یا دست مصنوعی بسیار کم است. بخش زیادی از امکاناتی نظیر پا، دست مصنوعی یا ویلچر را کمیته صلیب سرخ بین‌المللی در افغانستان برای معلولان تهیه می‌کند. افرادی که در وزارت دولت، در بخش امور شهدا و معلولین ثبت شده‌‌اند، کمترین حقوق ماهانه را می‌گیرند؛ حقوق ناچیزی که با آن حتی نمی‌توان شکم یک نفر را در ماه سیر کرد. به همین دلیل، اکثر معلولان مجبور هستند در بازار کار، کاری بیابند و درامدی داشته باشند. اما در افغانستان، حتی برای افراد سالم جسمی هم کار پیدا نمی‌شود، چه برسد به معلولان. به همین‌خاطر وضعیت معلولان در این کشور به شدت وخیم و بحرانی است.

با این حال، دولت افغانستان تدابیری را در برنامه دارد تا امکان داشتن شغل برای معلولان در بخش دولتی را فراهم کند. بر اساس گزارش وزارت دولت در امور شهدا و معلولان، ادارات دولتی موظف‌ هستند در استخدام سالانه، سه درصد از افراد را از میان معلولان انتخاب کنند.

کمیسیون مستقل اصلاحات اداری افغانستان، موظف است زمینه تحقق این قانون را در تمامی ادارات دولت افغانستان، مهیا سازد. با این حال، با توجه به میزان بالای تعداد معلولان در کشور، اختصاص سه درصدی برای جذب کارمند معلول در هر اداره، کافی نیست.

در این میان، صلیب سرخ جهانی نیز تلاش‌های جهت اشتغال‎زایی برای معلولان در نظر دارد. صلیب سرخ به معلولان، قرض اندکی می‌دهد تا با استفاده از آن، برای خود کارآفرینی کنند. همچنین نزدیک به یک هزار کارمند صلیب سرخ، در مراکز ارتوپدی این نهاد، همه از میان معلولانی استخدام شده‌اند که از سوی همین نهاد مورد مداوا قرار گرفته‌اند.

علاوه بر این، صلیب سرخ برای معلولان، زمینه آموزش حرفه‌ای را نیز فراهم می‌کند تا بتوانند برای خود کار آفرینی کنند. با تمام این احوال، آنچه می‌دانیم این است که بخشی کوچکی از جامعه معلولان افغانستان، به این امکانات دسترسی دارند. بخش عمده‌ای از معلولان را می‌توان در طول روز، در میان جاده‌های کابل دید که برای به‌‌دست‎‌آوردن لقمه نانی، دست به سوی مردم دراز می‌کنند.