پیشتر در هفته جاری، هیجانی در بین عموم مردم ایجاد شد، چرا که مگی کینان ۹۰ ساله، به اولین فردی در بریتانیا تبدیل شد که واکسن کووید-۱۹ را دریافت کرد. با ورود واکسن‌های موثر به بازار، پایان بیماری عالم‌گیر جاری می‌تواند پیش روی ما باشد. ولی وقتی کشورهای ثروتمند در حال احتکار دُزهایی از واکسن هستند که برای سه بار واکسینه کردن شهروندان آنها کافی است، این نگرانی به وجود می‌آید که گروه‌های آسیب‌پذیر در سایر نقاط جهان باید سال‌ها منتظر بمانند تا این واکسن‌ها به آنان برسد.

اطلاعات جدید نشان می‌دهد که کشورهای ثروتمند تنها ۱۴ درصد جمعیت جهان را در خود جای داده‌اند، ولی تاکنون بیش از ۵۰ درصد دُزهای موجود این واکسن‌های امیدبخش را خریداری کرده‌اند. این بدان معنی است که در کشورهای کم‌درآمد، از هر ده نفر، نه تن واکسن کووید-۱۹ را در سال آینده میلادی دریافت نخواهند کرد. بریتانیا یکی از بزرگترین متخلفان احتکار این واکسن است و بنا دارد تا ۵ دُز را برای هر شهروند تضمین کند.

اما برای دریافت زودهنگام واکسن نباید معامله و بده بستانی صورت پذیرد. موضوع این نیست که برای دریافت واکسن، مگی در بریتانیا را در مقابل پرستاری در مالاوی قرار دهیم. بحثی که باید داشته باشیم، این است که چگونه تولید واکسن‌ کووید-۱۹ را افزایش دهیم تا دُزهای ایمن و موثر کافی برای استفاده سراسر جهان تولید و توزیع شود.

افزایش تولید واکسن‌های کووید-۱۹ و نیز بهبود آزمایش‌گیری و مداوای بیماران، نیازمند آن است که شرکت‌های داروسازی از انحصارگرایی خود بر این محصولات دست بردارند و حقوق مالکیت فکری و دانش خود درباره نحوه تولید این ابزارها و محصولات را با دیگران به اشتراک گذارند. این کار نه تنها باعث سرعت بخشیدن به تحقیقات و تولید واکسن می‌ؤود و ظرفیت تولید آن را به حداکثر می‌رساند، بلکه همچنین با پدید آوردن امکان رقابتی برابر، باعث پایین آوردن قیمت آن‌ها می‌شود. به جای آن که دولت‌ها به جدال با یکدیگر برای دریافت سهم خود از این کیک باشند، شرکت‌های داروسازی باید دستور تهیه این کیک را با دیگران به اشتراک گذارند.

با افزایش نگرانی‌ها درباره این که کشورهای کم‌درآمد از دسترسی گسترده به ابزار حیاتی بهداشتی و مبارزه با این بیماری عالم‌گیر برخوردار نخواهند بود، هند و آفریقای جنوبی از سازمان جهانی بهداشت خواسته‌اند که تا دست یافتن به مصونیت جمعی در کل دنیا، از همه کشورها بخواهد که از قبول یا اعمال مالکیت فکری محصولات مرتبط با فناوری بهداشتی مقابله با کووید-۱۹ خودداری کنند . هدف این درخواست که مورد حمایت ۱۰۰ کشور است، جلوگیری از بروز مانع مالکیت فکری در محدود کردن دسترسی به فناوری‌های بهداشتی کووید-۱۹ است و می‌خواهد تضمین کند که تمام نظام‌های بهداشتی به ابزارهای مورد نیاز برای پایان دادن به این بیماری عالم‌گیر مجهز باشند.

روز پنجشنبه، اعضای سازمان جهانی بهداشت جلسه خواهند داشت تا تصویب یا رد این درخواست تاریخی را به بحث بنشینند. انسان فکر می‌کند که در جریان یک بیماری عالم‌گیر، تمام کشورها از چنین راه‌‌حل‌هایی منطقی که دسترسی به ابزارهای پزشکی مورد نیاز برای شکست آن بیماری عالم‌گیر را تضمین می‌کند، پشتیبانی خواهند کرد.

اما متاسفانه بریتانیا در میان کشورهای ثروتمندی است که با این پیشنهاد مخالفت کرده‌اند. با توجه به این که دولت ما تاکنون مقادیری معادل ۵ دُز برای هر شهروند را تضمین کرده است، قطعا وظیفه اخلاقی ما است که موانع دسترسی کشورهای کم‌درآمد را کنار بزنیم تا آنها هم به واکسن دسترسی داشته باشند، نه این که با آنها بجنگیم که همه را برای خود نگه داریم.

برای توجیه حمایت نکردن از این پیشنهاد، دولت بریتانیا استدلال می‌کند که موانع دسترسی به ابزارهای مبارزه با کووید-۱۹ به خاطر انحصارگرایی شرکت‌های داروساز، فقط «در عرصه نظر» است. این ارزیابی، مدارک نگران کننده موجود از کشورهایی در سراسر دنیا را نادیده می‌گیرد که به خاطر حقوق مالکیت فکری این صنعت از دریافت آزمایش‌ها و درمان‌های کووید-۱۹ بازماندند. کشورهایی نظیر آفریقای جنوبی به خاطر مالکیت فکری بعضی از دستگاه‌ها و آزمایش‌ها قادر به دستیابی به مقادیر مورد نیاز برای افزایش آزمایش‌گیری کووید-۱۹ در آن ناحیه خود نبودند.

حتی اینجا در بریتانیا، در فصل پاییز، یکی از درمان‌های احتمالی کووید-۱۹ به دلیل عرضه ناکافی سهمیه‌بندی شد. این بسته درمانی که توسط شرکت جیلیاد ساینسز، شرکتی داروساز، ساخته شده است و دوره‌ درمانی ۵ روزه دارد، در اکثر کشورها ۱۸۰۲ پوند قیمت‌گذاری شده است. این قیمت شدیدا بالا باعث دسترسی نیافتن بسیاری از نظام‌های بهداشتی می‌شود، در حالی که کل این دوره درمانی را می‌توان به قیمت ۶.۹۳ پوند تولید کرد.

وقتی به واکسن می‌رسیم، وضعیت حتی بدتر می‌شود. مشاهده این که واکسن فایزر و بایون‌تک در حال توزیع در سراسر بریتانیا است، به من امید فراوانی می‌دهد که می‌توانیم به این بیماری عالم‌گیر پایان دهیم. ولی این واکسن تنها وقتی اثرگذار خواهد شد که بتوانیم دسترسی جهانی به آن را تضمین کنیم. ویروسی که در همه جا کنترل نشود، انگار در هیچ جا کنترل نشده است. تاکنون ۹۶ درصد از دُزهای تولیدی واکسن فایزر و بایون‌تک از سوی کشورهای ثروتمند خریداری شده است. فایزر هم از قصد خود برای سودبری و اعمال حقوق مالکیت فکری خود خبر داده است. بدون اقدام دولت‌ها، این واکسن فقط واکسنی برای ثروتمندان خواهد بود.

دولت بریتانیا به‌ درستی در حال حمایت از چند طرح جهانی، مانند حمایت از طرح تسهیلات کواکس که تحت اداره سازمان جهانی بهداشت و اتحادیه اجوم، برای کمک به کشورها در دستیابی به واکسن‌‌های کووید-۱۹ است. ولی وقتی کشورهای ثروتمند در حال خرید اکثر دُزهای واکسن هستند و طرح کواکس در آخر صف قرار دارد، این طرح با خطر شکست مواجه خواهد بود. کواکس همواره برای تهیه دُزهای کافی دردسر خواهد داشت، چرا که شرکت‌های داروساز نمی‌خواهند مالکیت فکری و فناوری خود را با دیگران به اشتراک گذارند تا دُزهای بیشتری از واکسن به قیمتی پایین‌تر تولید شود.

ما در بریتانیا در زمینه مبارزه با کووید-۱۹ در موقعیت خیلی مساعد و خوبی هستیم و واکسن‌ها از همین هفته توزیع می‌شوند. اقدامی سنگدلانه خواهد بود که از موقعیت خود برای خلق مانعی برای کشورهای کم‌درآمد استفاده کنیم تا آنها نتوانند در وضعیتی مانند ما قرار بگیرند. در جلسه روز پنجشنبه سازمان جهانی بهداشت، بیایید امیدوار باشیم رهبران کشورهامان در سمت درست و عادلانه تاریخ بایستند.

کلیو لوئیس نماینده مجلس از نورویچ جنوبی از حزب کارگر است.