محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، می‌گوید جمهوری اسلامی ایران برای پیگیری منافعش «مزدور» نمی‌خرد و ارتباطش با «دوستان منطقه‌ای» و «جریان مقاومت» از نوع «نیابتی» نیست.
ظریف در گفت‌وگویی مفصل با روزنامه اعتماد که روز شنبه چهارم بهمن‌ماه منتشر شد، با اشاره به این نکته که «این احساس که می‌توان امنیت را از طریق نیابت به‌دست آورد، جدید نیست»، جنگ عراق با ایران را نخستین نمونه جنگ نیابتی عربستان سعودی با ایران عنوان کرد و گفت: «عربستان سعودی می‌گوید ۷۵میلیارد دلار به صدام در این جنگ کمک کرد. ملک‌عبدالله که در آن زمان امیر عبدالله بود، به آمریکایی‌ها گفته بود باید سر مار (اشاره به ایران) را قطع کرد.»
او با اشاره به اینکه «آنها» روند مقابله نیابتی با ایران را از جنگ عراق شروع کردند و ادامه دادند، گفت این وضعیتی است که «به ما از ابتدا تحمیل شد و متاسفانه ادامه دارد».
سخنان ظریف در رد وجود نیروهای نیابتی ایران درحالی است که به گفته بسیاری از کارشناسان ایران چندین سال است که در کشورهایی مانند سوریه و عراق درگیر جنگ نیابتی با اسرائیل و آمریکا است و در سال‌های اخیر جنگ نیابتی با عربستان سعودی در یمن نیز به این فهرست افزوده شده است.
وزیر امور خارجه ایران در پاسخ به سؤال خبرنگار اعتماد درمورد «چمدان‌های دلاری که به گفته یک مقام فلسطینی جمهوری اسلامی ایران برای جریان مقاومت فرستاده» و نسبت آن با «برون‌سپاری امنیت»، گفت: «نوع ارتباط ما با دوستان منطقه‌ای از نوع نیابتی نیست. شما در نوع نیابتی گروهی را برای پیگیری منافع خود استخدام کرده و هزینه‌هایی هم در این زمینه پرداخت می‌کنید.»
محمدجواد ظریف کار جمهوری اسلامی ایران را با کار عربستان سعودی که به گفته او «الان برای اقدام‌های نیابتی‌اش، میلیارد‌ها دلار هزینه می‌کند»، متفاوت دانست و گفت: «ایران از نگرش مقاومت و ایستادگی در برابر زیاده‌خواهی حمایت کرده و این نگرش باعث قدرت شده است. ما تلاش نکردیم مرزهای خود را گسترش بدهیم».
او در ادامه بدون نام بردن به یکی از کشورهای همسایه ایران که در سوریه حضور دارد، اشاره کرد و گفت: «در هرجا حتی در مناطقی که به عنوان «حافظ صلح» هم فعال است، پرچم خود را بر فراز ساختمان‌های دولتی نصب کرده است. ایران پرچم خود را نصب نمی‌کند.»
ظریف گفت «ما به حزب‌الله نه دستور می‌دهیم و نه می‌توانیم این کار را بکنیم» و اگر این کار را می‌کردیم، «ما هم تبدیل به نیرویی می‌شدیم که از مزدور استفاده می‌کند». او با اشاره به اینکه کار جمهوری اسلامی ایران، «خریدن مزدور» نیست، افزود: «زمانی که شما با پول مزدور می‌خرید و در کنار آن یک ایدئولوژی را هم برای توجیه این مزدوری به آنها القا می‌کنید، یک روز مزدورها این ایدئولوژی را باور کرده و علیه خود شما عمل می‌کنند.»
کمک مالی به متحدان بخشی از هزینه‌های دیپلماسی است
وزیر امور خارجه ایران در گفت‌وگو درمورد «کمک‌های نقدی جمهوری اسلامی ایران به متحدانش»، گفت: «شما برای سیاست خارجی همواره هزینه می‌کنید.» ظریف افزود: «او بخش اعظم آنها را «کمک‌های توسعه‌ای» خواند (مثل ساختن مجلس کومور یا جیبوتی یا ساختن درمانگاه و بیمارستان) که به گفته او به‌نسبت «هزینه‌های بسیاربسیار زیادی» که کشورهایی مانند آمریکا، چین و حتی ترکیه در کشورهای خارجی می‌کنند، «ایران در این زمینه هزینه‌ای نمی‌کند».
ظریف افزود: «مقداری از این هزینه‌ها، کمک به احزاب و گروه‌های سیاسی است که بسیاری از کشورها به صورت علنی یا غیرعلنی انجام می‌دهند.»
وزیر امور خارجه ایران با اشاره به «درخواست‌های دوستان» از جمهوری اسلامی برای کمک مالی، گفت: «در دولت یازدهم و دوازدهم به‌خاطر محدودیت امکانات… همه امکانات موجود هزینه مردم ما شد.»
او درضمن با اشاره به «بسیار بسیار بیشتر» بودن هزینه جنگ، از هزینه دیپلماسی، تأکید کرد که «با ایجاد برخی همراهی‌های بین‌المللی بسیاری از هزینه‌های شما کم می‌شود.»
او در بخش دیگری از گفت‌وگو نیز به این اشاره کرد که «برای استفاده از مسیر دیپلماسی، حتما باید هزینه هم بشود و گوشه‌ای از این هزینه‌ها کمک‌هایی است که انجام می‌شود».
برای ایجاد سیاست همسایگی مبتنی‌بر وابستگی و اعتماد «ایران باید پیشقدم شود»
محمدجواد ظریف در پاسخ به سؤالی درمورد راه مقابله آنچه که خبرنگار اعتماد از قول تحلیلگران «تنهایی استراتژیک ایران» خواند، گفت: «ما باید سیاست همسایگی مبتنی بر ایجاد وابستگی و اعتماد متقابل ایجاد کنیم. ضروری است که ایران به عنوان کشور بزرگ‌تر، در این کار پیشقدم باشد.» او افزود جمهوری اسلامی ایران نباید توقع داشته باشد که همسایگانش با همان میزان توجه به این قضیه نگاه کنند.
«محرمانه» زیاد داریم
وقتی خبرنگار اعتماد با اشاره به اینکه ظریف همواره گفته است «با مردم محرمانه نداریم»، از او درباره دلایل صریح صحبت نکردنش پرسید، گفت: «وقتی که شما در میانه مذاکره هستید که میدانی نه برای برد و باخت بلکه برای رسیدن به تفاهم است و همه تلاش می‌کنند که میزان برداشت خود از این تفاهم را به حداکثر برسانند، حرف محرمانه زیاد داریم.»
«جهان عرب به ایران خیلی ربط دارد»
وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران می‌گوید درباره ترمیم رابطه با عربستان، «یک یا دو مورد فرصت» را از دست داده است.
او به راهکار مشترکی درمورد همکاری با عربستان سعودی اشاره می‌کند که با قاسم سلیمانی در هفته‌های نخست حضورش در وزارت امور خارجه به آن رسیده بودند اشاره می‌کند و می‌گوید در راستای آن «از طریق برادرانی که با عربستان سعودی در جلسات دیپلماسی «مسیر۲» یا در جلسات موسسات مطالعاتی حضور داشتند» و از طریق فردی که می‌دانست به عربستان سعودی و حاکمیت آن زمان نزدیک است، پیامی برای سعود الفیصل فرستاده است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
منظور از «دیپلماسی مسیر۲» که در اینجا به آن اشاره شده است، نوعی از دیپلماسی است که از مجراهای غیررسمی مانند سفر هنرمندان و ورزشکاران میان دو کشور یا تبادل نظر بین دانشگاهیان پیگیری می‌شود.
به گفته ظریف، محتوای کلی پیام درخواست گفت‌وگو در زمینه موارد مورد اختلاف ازجمله پرونده‌های بحرین، سوریه، عراق، لبنان و یمن بوده که با یک پاسخ یک‌خطی مواجه شده است: «جهان عرب به شما هیچ ربطی ندارد.»
او به نقل از مقاله‌ای که خود بعدتر در نشریه آمریکایی «آتلانتیک» منتشر کرده بود، گفت: «جهان عرب به ایران خیلی ربط دارد. ما در این جهان زندگی می‌کنیم و تمام مشکلات و دشواری‌هایی که با آن روبرو هستیم از اینجا نشات می‌گیرد. ما با جهان عرب برادر هستیم و رابطه خویشاوندی داریم.»
«صفر» درصد از سیاست خارجی دست من بود
وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی در پاسخ به این سؤال که «چقدر از صفر تا صد سیاست خارجی در این هشت سال دست محمدجواد ظریف بود؟» گفت: «صفر.»
ظریف افزود وزیر خارجه مجری سیاستی که ممکن است در تدوین آن نقش محدودی داشته و دو وظیفه دارد: نخست به‌عنوان تحلیلگر باید واقعیت‌ها را همانطور که هست بدون روتوش به مقام‌های کشور ارائه کند و دوم، دفاع از سیاست‌هایی که کشور یا هر قسمتی از کشور اتخاذ کرده است.
او البته به این نکته هم اشاره کرد که نقشش در تدوین سیاست‌های برجام «بیشتر» بوده و در سیاست‌های منطقه‌ای «محدودتر» و همچنین در تدوین سیاست‌های ایران با روسیه و چین «نقش برجسته» و در سیاست‌ها با آمریکای لاتین «نقش بسیار مهمی» داشته است.
از سیاست‌های حقوق‌بشری جمهوری اسلامی دفاع می‌کنم، هرچند منتقد آنم
ظریف درمورد دفاعش از سیاست‌های نظام گفت: «ممکن است برخی سیاست‌ها را من اصلا قبول نداشتم. ممکن است برخی سیاست‌ها برای کارشکنی در کار خود من دنبال شده بود، اما وقتی که در مقابل جهان قرار می‌گیرم، نماینده مجموعه حاکمیت ایران هستم لذا باید از چیزهایی دفاع کنم که خودم هم به آنها باور ندارم و منتقد برخی از آنها هستم.»
وزیر امور خارجه به‌عنوان مثالی برای این موضوع به مسأله حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران اشاره کرد و گفت که «رعایت حقوق مردم را ضرورت امنیت ملی ایران» می‌داند و در نتیجه، «منتقد بسیاری از سیاست‌های حقوق بشری» است، اما موظف از آن دفاع کند.
او افزود: «شما اگر می‌خواهید حقوق بشر ایران اصلاح شود، باید در درون عمل کنید. فشار خارجی هیچ‌گاه به بهبود حقوق بشر در یک کشور کمک نکرده و هیچ‌گاه برای بهبود حقوق بشر هم نبوده است.»
ظریف در بخش دیگری از گفت‌وگو نیز به این اشاره کرد که از برخی اقدام‌ها در صحنه بین‌المللی دفاع کرده است که آنها را «برای منافع ملی مفید نمی‌دانسته»، اما به گفته خودش، به‌عنوان وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران موظف بوده که «از هر اقدامی که توسط ایرانی‌ها، توسط هر مقام مسوول ایرانی انجام می‌شود»، در خارج دفاع کند، چه موافق باشد و چه نباشد.
می‌توانیم درباره موضوع‌هایی مثل نفت، امنیت خلیج فارس و افغانستان با آمریکا مذاکره کنیم
ظریف در این گفت‌وگو با اشاره به دیدگاه کلی خود درباره «ضرورت مذاکره با همه دنیا» به‌استثنای اسرائیل، گفت: «به نظر شخصی من (که نظر کشور نیست) ما باید تصویر نهایی روابط با آمریکا را مشخص کنیم. به آمریکا بگوییم ما در موضوع اسراییل با شما همکاری نخواهیم کرد و با شما اختلاف خواهیم داشت... اما مشکلی نداریم که در موضوع نفت با شما همکاری کنیم. مشکلی نداریم که امنیت خلیج فارس تامین شود… معتقد هستیم که در افغانستان باید دموکراسی برقرار باشد... ما نیاز داریم که تصویر جدی از کلیتی در آینده با امریکا داشته باشیم و پس از آن در موضوعاتی که تصمیم گرفتیم و نه درباره همه موضوعات مذاکره کنیم.»
اگر بازار دنیا را به خود وابسته می‌کردیم، دربرابر تحریم‌ها مصون می‌شدیم
وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در بخش دیگری از این گفت‌وگو درمورد کارنامه دولت‌های یازدهم و دوازدهم، گفت: «مردم می‌دانند که ما قطار بی‌ترمز و فرمان نبودیم و تلاش کردیم، مذاكره کردیم و به نتیجه رسیدیم.»
اما او در انتقاد به عملکرد دولت روحانی در دو سال پس از برجام، گفت: «ما باید می‌توانستیم به جای اینکه ما به دنیا وابسته شویم، بازار دنیا را به خود وابسته کنیم.»
ظریف دلیل جلب نشدن سرمایه‌های خارجی برای سرمایه‌گذاری در ایران را مسائلی مانند «مقررات دست‌وپاگیر داخلی» و «اف‌ای‌تی اف» دانست و گفت: «ما در بسیاری از موارد باعث شدیم که این کشور مصونیتی که می‌توانست با سرمایه‌گذاری خارجی در ایران بگیرد را از دست بدهد و همه چیز تبدیل شود صرفا به تجارت خارجی. تجارت خارجی برای شما مصونیت نمی‌آورد.»
وزیر امور خارجه ایران که پیش‌تر درمورد تحریم‌های آمریکا گفته بود «ما در دور زدن تحریم‌ها دکترا داریم»، در این مصاحبه با تکمیل سخن پیشین، گفت: «تحریمی در مخیله شیطان هم نمی‌گنجد که ترامپ بر ایران تحمیل نکرده باشد و اگر ما دکترای تحریم داریم او فوق‌پروفسورای تحریم دارد.»
