تصمیم کشورهای اروپایی برای محدود کردن واکسن آکسفورد/ آسترازنکا و ارائه آن به افراد مسن، باعث افزایش نگرانی درباره خطرات احتمالی آن برای دریافت کنندگان جوان‌تر این واکسن شده است.

سازمان مقرراتی بهداشت بریتانیا ظاهرا مشغول بررسی پیشنهادی است تا استفاده از این واکسن روی افراد جوان را به علت نگرانی درباره وضعیت نادر لختگی خون ممنوع کند.

شبکه ۴ خبر روز دوشنبه گزارش داد: «دو منبع آگاه به این برنامه گفته‌اند که گرچه اطلاعات موجود هنوز دقیق نیست، اما استدلال‌های رو به رشدی وجود دارد که برای افراد جوان‌تر، دست‌کم برای افراد زیر ۳۰ ساله، از واکسن دیگری استفاده شود.»

آژانس مقرراتی محصولات بهداشتی و پزشکی بریتانیا گفت هیچ تصمیمی هنوز اتخاذ نشده است، و پیش‌تر نیز تاکید کرده بود که منافع این واکسن در جلوگیری از ابتلای وخیم افراد یا مرگ بر اثر ابتلا به کووید، بسیار بیشتر از خطر احتمالی لختگی خون است.

جون رین، مدیرعامل آژانس مقرراتی محصولات بهداشتی و پزشکی، گفت: «بررسی دقیق و کامل ما  از گزارش‌هایی درباره وضعیت نادر و خاص لختگی خون در افرادی که پلاکت‌های خون پایینی دارند و واکسن آسترازنکا را دریافت کرده‌اند، ادامه دارد. هیچ تصمیمی هنوز در این باره از جانب سازمان ما اتخاذ نشده است.»

با این حال، روز دوشنبه پروفسور نیل فرگوسن، از دانشمندان برجسته که عضو گروه مشاور تهدیدهای ویروس‌های نوظهور و جدید تنفسی دولت است، گفت ایجاد لختگی خون در افرادی که واکسن آسترازنکا را دریافت کرده‌اند این سوال را مطرح کرده است که آیا باید آن را به افراد جوان هم تزریق کرد یا خیر.

این مشاور که خود واکسن دانشگاه آکسفورد را زده است، در برنامه «امروز» شبکه ۴ رادیو بی‌بی‌سی گفت: «با توجه به اطلاعات موجود در این لحظه، مدارک فزاینده‌ای حاکی از آن است که خطری نادر با این واکسن مرتبط است، به ویژه با واکسن آسترازنکا، ولی در سطوحی کمتر ممکن است با واکسن‌های دیگر هم در ارتباط باشد و در افرادی که پلاکت‌های خونی کمی دارند، این وضعیت نامعمول لختگی خون ایجاد شود.»

او ادامه داد: «به نظر می‌رسد که خطر این وضعیت به سن فرد هم ارتباط دارد. اطلاعات در این باره کمتر است، ولی ممکن است حتی به جنسیت هم ربط داشته باشد. یعنی هرچه مسن‌تر باشید ریسک این واکسن کمتر و ریسک خود کووید بیشتر خواهد بود، در نتیجه سبک سنگین کردن منافع و مضرات آن واقعا منجر به حرکت به سوی واکسینه کردن افراد می‌شود. به نظرم وقتی با افراد جوان‌تر سر و کار داریم که در مورد آنان معادله خطرات و منافع واکسن ممکن است به این سادگی نباشد، این وضعیت کمی پیچیده‌تر می‌شود.»

پروفسور فرگوسن گفت آژانس مقرراتی محصولات بهداشتی و پزشکی و کمیته مشترک واکسینه کردن و مصون‌سازی «در حال بررسی این وضعیت به طور اضطراری» هستند، اما افزود: «هیچ واکسن یا دارویی عاری از خطر نیست، اما بحث همیشه درباره متعادل کردن معادله منافع در برابر خطرات است.»

در ۳۰ مارس، استان‌های کانادا استفاده از این واکسن را در افراد زیر ۵۵ سال معلق کردند.. آن اقدام در پی توصیه‌ای از جانب کمیته مشاور ملی درباره مصون‌سازی انجام شد که به گزارش‌هایی از «موارد نادر لختگی خون جدی» در اروپا اشاره می‌کرد.

یک روز بعد، آلمان هم تصمیم گرفت استفاده از واکسن آسترازنکا را برای افراد زیر ۶۰ سال معلق کند.

هلند نیز در پی درگذشت زنی که اخیرا واکسن آسترازنکا را دریافت کرده بود، موقتا استفاده از آن واکسن را در بین افراد زیر ۶۰ سال معلق کرد.

توزیع واکسن آسترازنکا در چندین کشور دیگر اروپایی، از جمله دانمارک، فنلاند، فرانسه و سوئد، نیز معلق یا از نظر سنی محدود شده است. تنها حدود ۱۲ کشور اروپایی، از جمله اسپانیا، ایرلند، ایتالیا و پرتغال، آن را به تمام بزرگسالان خود ارائه می‌دهند.

دیدگاه کلی این است که از آنجا که افراد مسن‌تر احتمال بسیار بیشتری دارد به کووید مبتلا شوند یا در اثر ابتلا به آن جان ببازند، ارزیابی خطر و منافع به شدت ما را به سمت ارائه واکسن به آنها سوق می‌دهد. در حالی که افراد جوان‌تر احتمال کمتری دارد به ویروس کرونا مبتلا شوند یا از آن جان ببازند که باعث می‌شود تصمیم‌گیری درباره خطر واکسن راحت‌تر شود.

ساد شاکر، دبیر واحد تحقیقات ایمنی داروها در ساوت‌همپتون، که بر توزیع واکسن آسترازنکا در بریتانیا نظارت دارد، به فایننشال تایمز گفت احتمال می‌رود که افراد جوان‌تر که سیستم ایمنی قوی‌تری دارند، در مواردی نادر شاهد واکنش بیش از حد سیستم ایمنی خود به واکسن باشند.

وضعیت پیچیده‌تر هم شده است، زیرا کشورهای اروپایی مختلف این واکسن را به تدریج توزیع و تزریق کرده‌اند.

نمونه‌وار، آلمان اول واکسن آسترازنکا را فقط به افراد زیر ۶۵ سال ارائه کرد و دلیل آن را فقدان اطلاعات در مورد آن واکسن در گروه‌های سنی مسن‌تر عنوان کرد، و بعدتر آن تصمیم را معکوس کرد. کارشناسان می‌گویند این واقعیت که واکسن در دوران‌های مختلف به گروه‌های سنی مشخصی  ارائه شده است، ممکن است بر اطلاعات مربوطه به آن تاثیر گذارد.

آژانس داروهای اروپا گفت که ارزیابی اولیه آن از رابطه احتمالی میان لختگی خون در افرادی که واکسن آسترازنکا را دریافت کرده‌اند، حاکی از آن است که منافع واکسن در مبارزه با کووید-۱۹، که خود منجر به لختگی خون می‌شود و ممکن است مرگبار باشد، هنوز بیشتر از هرگونه خطر و عوارض جانبی واکسن است و این واکسن منجر به افزایش خطر کلی لختگی خون در بین افرادی که آن را دریافت کرده‌اند، نشده است.

با این حال، آژانس داروهای اروپا گفت این واکسن ممکن است با موارد خیلی نادر لختگی خون در افرادی که پلاکت‌های خونی کمی دارند، از جمله موارد نادر لختگی در رگ‌هایی که خون را از مغز خارج می‌کنند، در ارتباط باشد. 

اکثر موارد لختگی خون که مورد ارزیابی آژانس داروهای اروپا قرار گرفته است، در افراد زیر ۵۵ سال بوده و اکثر آنها زن هستند.

در مجموع، تعداد موارد لختگی خون که بعد از تزریق واکسن گزارش شده، هم در مطالعات پیش از اخذ مجوز و هم در گزارش‌هایی که بعد از توزیع و تزریق واکسن ارائه شده است، کمتر از میزانی است که در حالت عادی در کل جمعیت انتظار می‌رود.

این بررسی در تاریخ ۱۸ مارس اظهار داشت: «با این حال هنوز نگرانی‌هایی درباره افراد جوان‌تر وجود دارد که مشخصا به این موارد نادر مرتبط است.»

این سازمان گفت، تعداد بیشتری از موارد لختگی خون در افراد زیر ۵۵ سال نسبت به میزان معمول این اتفاق در کل جمعیت مشاهده شده است، در حالی که «چنین امری در میان افراد مسن‌تری که واکسن را دریافت کرده‌اند، به‌چشم نمی‌خورد.»